نام نويسنده: ماهرخ مقدم، مژده

مقطع تحصيلي : ک‍ارش‍ن‍اس‍ی‌ ارش‍د

استد راهنما : سید وحید عقیلی

سال انتشار :1388

چكيده :

حقوق مالکیت معنوی در معنای وسیع کلمه عبارت است از: «حقوق ناشی از آفرینش ها و خلاقیت های فکری در زمینه علمی، صنعتی، ادبی و هنری». این حقوق به طور خاص به دو گروه حقوق مالکیت صنعتی و حقوق مالکیت ادبی و هنری تقسیم می شود. حقوق مالکیت ادبی و هنری را حق مولف هم می گویند که این حق تمامی آثار پدیدآورندگان را در بر می گیرد. حق مولف را با نام های دیگری همچون حقوق نسخه برداری، کپی رایت، حق طبع، حق نشر و ... می شناسند ولی همه آن ها در معنی به یک مورد اشاره دارند که تفاوت عقاید بر روی معنای لغوی آن سبب وجود اسامی مختلف شده است.

حق مولف را چنین بیان می دارند که امتیاز و حق انحصاری بهره برداری و فروش یک اثر به وسیله دولت به یک نویسنده، آهنگساز، هنرمند و جز آن و وارثین آن ها اعطا می شود، به نحوی که می توانند هر بار که اثر چاپ می شود، حق تالیف آن را دریافت کنند و هیچ کس بدون اجازه مولف یا وارثین او حق چاپ و استفاده از اثر را نداشته باشند. در این پژوهش محوریت موضوع بر روی مطبوعات و کتاب بود و کسانی که در این عرصه فعالیت دارند. یکی از مواردی که مورد توجه نگارنده قرار داشت، پیوند اساتید دو رشته علوم ارتباطات اجتماعی و حقوق، برای فرهنگ سازی و آموزش این حق از طریق وسایل ارتباط جمعی در ایران است زیرا از نظر حقوقی، به اساتید خاص رشته و از نظر انتقال و آموزش این حق از طریق رسانه، به اساتید رشته علوم ارتباطات اجتماعی که تجربه ای بیشتر و بهتر در انتقال پیام از طریق وسایل ارتباط جمعی به مخاطب دارند، بهترین راه حل است تا الحاق ایران را به سازمان تجارت جهانی آسان تر سازد. زمانی که افکار عمومی با عبارتی با عنوان حق مولف، مبانی آن و رعایت و حفظ آن مواجه شوند، می توان به الحاقی مطلوب تر دست یافت.

به علت ورود دیرهنگام و کوتاه مدت در عصر ارتباطات مکتوب در ایران، ارتباطات به خصوص ارتباطات شفاهی (از طریق وسایل ارتباطی شنیداری و دیداری) بهترین نتیجه را در بیان مفهوم و مبانی و حفظ و رعایت حق مولف و به طور کلی فرهنگ سازی موثر است. متاسفانه به دلیل عدم آموزش و فرهنگ سازی لازم و کافی در این زمینه حتی مولفان و پدیدآورندگان آثار نیز از حق خود آنگونه که شایسته و بایسته است آگاهی ندارند و این امر تمامی اقشار جامعه را بدون استثنا در بر گرفته است.

یکی از دلایلی که می توان به آن اشاره کرد، استفاده ارزان قیمت از آثار به دلیل عدم وجود و لزوم حمایت از این حق و اجرایی شدن قوانین و مقررات داخلی کشور – هرچند دارای نقص – است. زیرا افراد را بر آن داشته تا لذت و سود فراوانی از عدم رعایت این حق داشته باشند و همین امر سبب شده است تا آن ها ندانند که این عمل آن ها، تفاوتی با دزدی ندارد. متاسفانه قبح این مساله در جامعه رواج ندارد و تا زمانی که چنین تفکری وجود داشته باشد از حفظ حق مولف اثری باقی نخواهد ماند و بعلاوه مساله الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی برای گسترش روابط تجاری با دیگر کشورها، دشواری های خاص خود را خواهد داشت. زیرا متاسفانه یا خوشبختانه، زمانی الحاق صورت می گیرد که معاهده ها و موافقت نامه ها و کنوانسیون های مربوط به حق مولف به امضای ایران برسد.

تلاش نگارنده بر این بود تا به این اهداف در این تحقیق دست یابد، بررسی تاریخچه حقوق مالکیت معنوی در ایران و جهان؛ بیان قوانین و مقررات بین المللی در خصوص حقوق مالکیت معنوی به ویژه حق مولف؛ تاریخچه چگونگی تشکیل سازمان تجارت جهانی و بیان کارکردها و فعالیت های سازمان؛ اظهارکارکردها و قوانین مربوط به کنوانسیون ها و موافقتنامه های مرتبط به ویژه کنوانسیون برن و موافقتنامه تریپس؛ قیاس قوانین و مقررات جهانی و ارتباط آن با قوانین داخلی و اجرای آن ها؛ بررسی حقوق مالکیت معنوی در زمینه کتاب و مطبوعات در ایران (با وجود محدودیت های قانونی و اجرایی) و بیان وظایف دست اندرکاران این حوزه؛ بررسی محدودیت ها و تنگناها در زمینه ارتباطات اجتماعی و فرهنگی ایران در خصوص حقوق مالکیت معنوی؛ بیان رابطه بین حق مولف و ارتباطات؛ که این رابطه می تواند برای تحقق اهداف در خصوص موضوع مورد بحث بسیار مهم و موثر باشد؛ بیان تعاریفی از واژه هایی چون حق مولف (کپی رایت) و ضرورت وجودی آن؛ بررسی محدودیت های ایران قبل و بعد از پیوستن به سازمان تجارت جهانی؛ بیان چرایی عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی از نظر کارشناسان و مولفان امر و بررسی وضعیت فعلی ایران در زمینه حقوق مالکیت معنوی و ارایه راهکارهای مناسب.

در این پایان نامه از روش تاریخی استفاده شده است و با مطالعه اسناد و مدارک و منابع موجود باید به این مساله اشاره کرد که کار تحقیقی حاضر با استفاده از شیوه های توصیفی و انتقادی تهیه شده است. امید است این تحقیق مورد نظر و توجه قرار گیرد.