چكيده
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسي اثر بخشي پايگاه اطلاعاتي نماية نشريات درراستاي غنا بخشيدن به خدمات اطلاعاتي كتابخانههاي عموميو ارزيابي ميزان رضايت و استفاده كاربران از تعامل با آن انجام گرفته است.
جامعه پژوهش: جامعة اول پژوهش تمامي كتابداران كتابخانههاي عموميمشهد بود. جامعة دوم، اولين 10 كاربرآشنا با پايگاه نمايه بودند كه به 21كتابخانه عموميشهر مشهد مراجعه كردند. جامعة سوم، تمامي جستجوهاي انجام شده طي بازة زماني دو ماهه در پايگاه نماية نشريات بود كه در 9 كتابخانة عموميشاخص از نظر استفاده در 3 منطقة متفاوت جمعيتيِ شهر مشهد، انتخاب گرديد.
نوع پژوهش: نوع پژوهش كاربردي و روش پژوهش به 2 بخش تقسيم گرديد: 1) استفاده از روش مشاهده غيرمداخله گرايانه كه با كمك نرمافزار snagit نسبت به ضبط ركوردهاي جستجو شده و تجزيه و تحليل آنها اقدام شد.2) بخش دوم پيمايشي از نوع توصيفي است كه از دو پرسشنامه كاربران وكتابداران براي گردآوري دادهها استفاده گرديد. پاسخهاي كاربران، كتابداران و پاسخهاي ضبط شده با نرمافزارsnagit در قالب هفت فرضية پژوهش، تحليل شد.
يافتههاي پژوهش: كاربران با هدايت كتابداران يا همكاران، از وجود پايگاه نمايه نشريات آگاه شدهاند؛ هدف از مر اجعه به پايگاه، بازيابي مطالب براي پژوهش در دست اجراست؛ بيشترين جستجوها، جستجوي موضوعي هستند؛ مجلههاي علمي - پژوهشي بيشتر از مجلههاي عامه پسند مورد مراجعه قرار ميگيرند؛ كاربران از دستيابي آسان به محتواي پايگاه نمايه رضايت دارند؛ نقاط قوّت پايگاه از نقاط ضعف آن بيشتر است؛ تنها 1% از مقالههايي كه بازيابي ميشوند، عملاً مورد استفاده قرار ميگيرند.
آشنايي كتابداران با پايگاه نماية نشريات بسيار كمتر از آشنايي آنها با اينترنت و رايانه است. 70% كتابداران براي رفع نيازهاي اطلاعاتي خود و كاربران، اينترنت را به پايگاه نمايه ترجيح ميدهند. كتابداران خود را ملزم به استفاده از پايگاه نمايه ميدانند. كتابداران براي استفاده از پايگاه نمايه، به آموزش نياز دارند؛ 71% كتابداران اعلام كردند استفاده از پايگاه نمايه در آينده بيشترخواهد بود. همة كتابداران انجام تغييرات در پايگاه نمايه را ضروري دانستند و آن را جايگزيني كامل براي همة مجلههاي چاپي كتابخانههاي عمومي نشناختند. عمدهترين نقاط ضعف پايگاه از ديد كتابداران به ترتيب در شاخصهاي 1) امكانات نمايش 2) محتوا 3) امكانات جستجو. و در بيان نقاط قوّت پايگاه به ترتيب شاخصهاي 1) دسترسي آسان به منابع و 2) پوشش موضوعي، ذكرشده است.
كليدواژهها: كتابخانههاي عموميمشهد، پايگاه نمايه نشريات، ارزيابي پايگاه نماية نشريات فارسي، رضايت كاربران از پايگاه نمايه نشريات، مجلههاي الكترونيكي.
مقدمه
كتابخانهها و مراكز اطلاعرساني با فراهم آوردن مواد و منابع اطلاعاتي مورد نياز افراد وگروههاي مختلف جامعه در شكلهاي مختلف چاپي و الكترونيكي، در توسعة اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و سياسي جامعه نقش بسزايي دارند. رشد روزافزون منابع الكترونيكي و در پي آن افزايش توان بهرهدهي به كلّ جامعة خواهان اطلاعات و منابع اطلاعاتي، كتابخانههاي عمومي با گسترة جغرافيايي وسيعي كه پوشش ميدهند، بيش از گذشته در مسير ارتقاي فرهنگ به كلّ جامعه قدم گذاشتهاند. اكنون اين امكان فراهم شده است كه با وجود محدوديتهاي مالي و منابع انساني موجود، كتابخانههاي عمومي بتوانند بخش عظيمي از اطلاعات مندرج در كتابها و مجلههاي موجود خود را به صورت نسخة الكترونيكي در دسترس خوانندگان خود قرار دهند. بارزترين نمونه از اين نوع خدمات، گنجينه تمام متن مقالههاي فارسي در پايگاه اطلاعاتي به نام «نمايه» است. اين نمايه كه دربردارندة بخش قابل توجهي از محتواي مجلههاي فارسي، بويژه محتواي مجلههاي همهپسند است، اكنون در اختيار كتابخانههاي عمومي قرار دارد و همواره با پشتيباني نهاد كتابخانههاي عمومي روزآمد نگه داشته ميشود. چون اين ابزار سالهاست توليد شده و در اختيار بسياري از كتابخانههاي عمومي قرار گرفته است، اين تحقيق برآن است تا با نگاهي دقيقتر به كمّ وكيف استفاده، چگونگي استفاده و محتواي مطالبي كه از اين پايگاه در اختيار مراجعان قرار ميگيرد، به ارزيابي پديده رويآوري و بهرهگيري از اين نوآوري و تأثيرهاي مثبت يا منفي آن بر رضايت مراجعان دركتابخانههاي عمومي بپردازد.
بيان مسئله
يكي از مهمترين مسائلي كه كتابخانههاي عمومي ايران در سه دهه گذشته با آن مواجه بودهاند، سياستهاي متمركزي است كه بر مجموعه سازي كتابخانههاي عموميتحميل ميشود. اين سياستها مشخص ميكنند كه در هر سال چه تعداد كتاب و چند عنوان مجله با چه نوع محتوايي براي هر كتابخانة عمومي، بسته به درجهاي كه براي آن در نظرگرفتهاند، ارسال شود. پيامد اين سياستها، مجموعههايي است كه به لحاظ توزيع موضوعي نامتعادلند؛ ديدي يك سويه به موضوعات دارند و از جذابيتي كه جامعة بالقوة كتابخانه را پاسخگو باشد، برخوردار نيستند. در اين چهارچوب، كتابخانههاي عمومي نتوانستهاند پذيراي نيازمندان واقعي به اطلاعات در همه موضوعات و مطابق با شرايط روز باشند. در مقابل، پايگاه اطلاعاتي نمايه با گسترة موضوعي وسيعي از مقالههاي تمام متن فارسي، فضاي بستة نوع و تعداد منابعي را كه به كتابخانههاي عموميوارد ميشده و ميشود، باز كرده است. اين نمايه سالهاست بر روي سي.دي تهيه و به صورت قفل سختافزاري ناپيوسته، در اختيار كتابخانههاي عمومي براي استفادة مراجعان قرار ميگيرد. در اين بانك اطلاعاتي، هزاران صفحه از مقالههاي مجلههاي فارسي (همه پسند و علمي) منتشر شده در محدودههاي مشخص زماني با ابزارهاي بازيابي مناسب، ذخيره شده است. همچنين، معقول است كه تصور كنيم انتخاب درست منابع، سازماندهي مناسب محتوايي، دستيابي آسان به محتوا و ارائه آموزشهاي مناسب براي بهرهگيري مناسب از نمايه، ميتواند اين ابزار اطلاعاتي را به مجموعهاي با ارزش در بخش نشريههاي ادواري كتابخانه عموميتبديل كند.
براي تدارك، سازماندهي توزيع و خدماترساني از اين پايگاه، هزينهها و نيروي انساني بسياري به كار گرفته شده كه تاكنون تداوم يافته است. مانند هر سرمايهگذاري دولتي ديگر، محصول اين سرمايهگذاري نيز بايد مورد ارزيابي قرار گيرد، اقداميكه تا به حال يا انجام نشده و يا گزارش آن در دسترس نيست. مسئلة اين پژوهش، نبود اطلاعات مبتني بر پژوهش براي قضاوت در نوع و شدت تحول در دسترسپذيريسازي اطلاعات از طريق اين پايگاه دركتابخانههاي عمومياست. بنابراين، پرسشي كه دستيابي به پاسخ آن توسط اين پژوهش مطرح ميشود، اين است كه ظرفيتهاي موجود در پايگاه اطلاعاتي نمايه كه به برخي از آنها اشاره شد، درعمل چه مقدار به واقعيت پيوسته است و وجود اين پايگاه در كتابخانههاي عمومي چه مقدار براي دستيابي به متن مقالههاي مجلههايي كه نسخه چاپي آنها در كتابخانهها وجود ندارد، تأثير داشته است.
شيوة اجراي پژوهش
جامعة تحقيق
جامعة اول تحقيق اين پژوهش براي تكميل پرسشنامه، كاربران وكتابداران استفاده كننده از پايگاه نمايه نشريات 21 كتابخانه عموميشهر مشهد هستند كه به پايگاه نمايه نشريات مجهز ميباشند و عبارتند از:
1. كتابخانه عموميفردوسي، 2. كتابخانه شهيد نواب صفوي، 3. كتابخانه دكترشريعتي، 4. كتابخانه شهيد رجايي، 5. كتابخانه علامه طباطبايي، 6. كتابخانه عموميطبرسي، 7. كتابخانه شهيد مفتح، 8. كتابخانه شهيد باهنر، 9. كتابخانه عموميهجرت، 10. كتابخانه شهيد مطهري، 11. كتابخانه شهيد مدرس، 12. كتابخانه عموميرضوي، 13. كتابخانه شهيد هاشمينژاد، 14. كتابخانه فرهنگ ثارالله، 15. كتابخانه باقر العلوم، 16. كتابخانه فرزانه جامع، 17. كتابخانه سيد الشهداء، 18. كتابخانه قائميه، 19. كتابخانه عموميشهداء، 20. كتابخانه عمومي دهخدا، 21. كتابخانه مركزي آستان قدس.
كتابخانه عمومي هجرت و كتابخانه رضوي به دليل تعميرات اساسي در حين پژوهش، هيچگونه خدماتي ارائه نميدادند كه از جامعة پژوهش حذف شدند.
جامعة دوم اين پژوهش، تمامي جستجوهايي است كه طي 2 ماه از پايگاه نماية نشريهها در كتابخانههاي پر مراجعه انجام ميشود. بدين منظور، تعداد 9 كتابخانه از سه منطقة متفاوت جمعيتي شهر مشهد انتخاب و نرمافزار ثبت و ضبط دادهها براي ثبت ركوردهاي جستجو روي سيستمهاي نمايه نشريات نصب گرديد. اين 9 كتابخانه عبارتند از: كتابخانه عمومي فردوسي، شهيد مفتح، بنياد پژوهشهاي آستان قدس رضوي، طبرسي، شهيد باهنر، فرهنگ ثارالله، نواب صفوي، مسجد قائميه و دهخدا.
در بخش ثبت و ضبط دادهها توسط نرمافزار، ابتدا كتابدار و مسئول كتابخانه نرمافزار را فعال ميكنند، سپس كاربران به جستجو ميپردازند. پس از پايان جستجو، كتابداران نرمافزار را غير فعال ميكنند و فيلم گرفته شده براي تجزيه وتحليل ذخيره ميشود. نكتة قابل توجه اينكه در برخي موارد چون مراجعه مكرر صورت نميپذيرفت، پس از هر بار استفاده، نرمافزار قطع و وصل ميشد. در كتابخانههايي كه ميزان استفاده بالا بود، نرمافزار از ابتداي شروع به كار تا انتهاي وقت كار كتابخانه فعال بود ودر پايان ساعات كاري فايلهاي فيلمبرداري شده ذخيره ميگرديد.
حجم نمونه و روش نمونهگيري
در اين پژوهش، افرادي كه طي دورة زماني 2 ماهه، براي استفاده از پايگاه به كتابخانه مراجعه ميكردند، انتخاب و پرسشنامه را تكميل كردند. با رايزني با مسئولان كتابخانهها و كتابداران، ميزان استفاده از پايگاه در كتابخانه بررسي و مشخص شد كه در هفته به طور متوسط 3 تا 4 بار از نرمافزار استفاده ميشود. بر اساس اين اطلاعات، تصميم گرفته شد 10 پرسشنامه به 10 مراجعهكننده كه در محدودة زماني مشخص به كتابخانه مراجعه ميكنند، داده شود. بر اين روال، چون اولين ده نفر در نظر بودند، ممكن بود پرسشنامهها در فاصلة زماني كمتري تكميل و تحويل شود. يادآوري ميشود، كاربراني پرسشنامهها را تكميل ميكردند كه يا قبلاً با نمايه كار كرده بودند يا بعد از كار با نمايه، به پرسشنامههاي مندرج در پرسشنامه پاسخ ميدادند. در مجموع، 210 برگه پرسشنامه بين كاربران در 21 كتابخانه عموميتوزيع گرديد. از اين تعداد، 114پرسشنامه تكميل و برگشت داده شد. پرسشنامة كتابداران به تمامي كتابداران شاغل در كتابخانههاي مورد نظر تحويل شد. از اين تعداد، 55 پرسشنامه تكميل و عودت داده شد.
جامعة دوم پژوهش، جستجوهايي بود كه توسط كاربران در پايگاه نمايه انجام ميشد. براي اين قسمت، از روش نمونهگيري زماني استفاده گرديد؛ به اين ترتيب كه در طي يك برهة زماني 2 ماهه، از تاريخ 15/2/1390 تا 15/4/1390، نرمافزار ضبط وجستجوي دادهها به نام snagit در 9 كتابخانة عمومي پر استفاده از سه منطقة متفاوت جمعيتي شهر نصب گرديد. نرمافزار در ساعات كار كتابخانهها از ساعت 7 صبح تا 7 شب آمادة ضبط جستجوهاي انجام شده در پايگاه بود. پس از ثبت دادهها و مشاهدة فيلمها، اطلاعات مربوط به 225 نشست به دست آمد كه180 مورد داراي بسط جستجو و 45 مورد داراي يك بار جستجو بود. حجم فيلم مربوط به اين قسمت، برابر با 9/19گيگا بايت بود.
ابزار گردآوري اطلاعات
براي گردآوري اطلاعات مورد نياز تحقيق، دو پرسشنامة محقق ساخته بر اساس نظرهاي كتابداران، استادان كتابداري و همچنين مطالعات متون، طراحي و استفاده شد. براي تجزيه و تحليل جستجوهاي انجام شده در پايگاه نيز از نرمافزار ضبط و ثبت تصاوير صفحة دسكتاپ رايانه به نام snagit استفاده گرديد كه از تصاوير جستجو در پايگاه توسط كاربران فيلمبرداري و در سيستم ضبط ميكرد. تصاوير براي تجزيه وتحليل در سيستم ذخيره ميشد. گفتني است، در پيوست، معرفي كامل اين نرمافزار آمده است.
اجزاي پرسشنامهها
پرسشنامه كاربران در 6 بخش تشكيل گرديد:
بخش اول: شامل اطلاعات جمعيت شناختي كاربران پايگاه نماية نشريات در كتابخانههاي عموميشهر مشهد
بخش دوم: سؤالهاي مربوط به آشنايي كاربران با پايگاه
بخش سوم: هدف از مراجعه به پايگاه
بخش چهارم: شيوة استفاده از پايگاه نمايه
بخش پنجم: سؤالهاي مربوط به رضايت و نا رضايتي
بخش ششم: نظرهاي ارائه شده دربارة پايگاه نمايه نشريات است.
پرسشنامة كتابداران نيز داراي 4بخش است:
بخش اول: اطلاعات جمعيتشناختي كتابداران شاغل در كتابخانههاي عموميشهر مشهد
بخش دوم: اطلاعات مربوط به ميزان آشنايي كتابداران با فناوريهاي رايانه
بخش سوم: نظرهاي كتابداران در خصوص نقاط ضعف و قوّت پايگاه
و در بخش انتهايي، سؤالهاي باز در خصوص تغييرات لازم در نرمافزار و آينده پايگاه، از كتابداران سؤال شد.
روايي و پايايي ابزار گردآوري اطلاعات
چون دادههايي كه در اين تحقيق گردآوري ميشوند همه ملموس هستند يا به موارد ملموس اشاره دارند، پرداختن به روايي و پايايي ابزار ضرورتي ندارد. تنها موردي كه كنترل شد، سلامت پايگاه و سلامت نرمافزار ضبط در زمان استفاده كاربران از پايگاه بود كه اين مهم در بازة زماني 2 ماهه از طريق ارتباط حضوري محقق در محل كتابخانه و همچنين گفتگوي تلفني براي رفع مشكلات نرمافزاري پايگاه و خود نرمافزار ضبط انجام گرديد و آموزشهاي لازم در خصوص نحوة استفاده از نرمافزار ضبط و ثبت تصاوير دسكتاپ به كتابداران داده شد. در مدت زماني، 2 ماهه، 4 نوبت به هر كتابخانه براي كنترل سلامت نرمافزار مراجعه شد.
تحليل دادهها
چون كتابخانهها، پاسخدهندگان به پرسشها و نيز دادههاي ضبط شده با نرمافزار مورد استفاده، غير تصاوفي مشخص شده بودند، با كمك گرفتن از نرمافزار اكسل، از آمار توصيفي براي تجزيه و تحليل دادهها استفاده شد. دادههاي حاصل از پاسخهاي داده شده به گويهها بر اساس طيف 5 گزينهاي ليكرت (1 تا 5) استخراج گرديد. بر پاية اين روش، ميانگين پاسخهاي داده شده به هر گويه، توافق يا عدم توافق با مطلب مندرج در گويه را نشان ميداد. معيار ديگري كه براي قضاوت به كار برده شد، ميزان فراواني تعداد افراداي بود كه يك گزينه را از بين گزينههاي ديگر انتخاب ميكردند.
فرضية اول: كاربران بيشتر با هدايت كتابداران به پايگاه نمايه مراجعه ميكنند تا با آگاهي قبلي خود
نخستين فرضيهاي كه دراين پژوهش بررسي شد، نحوة مراجعه كاربران به پايگاه نماية نشريات بود. يافتهها نشان داد:
ميانگين پاسخهاي داده شده به اين پرسش توسط كاربران برابر با 88/3 از 5، يعني بيش ازحد متوسط است. بر اين اساس، كاربران بيشتر با هدايت كتابداران به نمايه مراجعه ميكنند و كمتر از پايگاه نمايه آگاهي دارند. بيش از60% كاربران آشنايي با پايگاه نماية نشريات را از طريق كتابداران اعلام كردهاند. براي اين فرضيه نيز از كتابداران نظرخواهي شد كه ميانگين 61/4 به دست آمد. بنابراين، كتابداران در مقايسه با كاربران اين فرضيه را بسيار بيشتر تأييد كردند.
نتايج حاصل از اين پژوهش و پژوهشهاي «تينانف» (1996)، «فرج پهلو و شهبازي» (1381)، «نورمحمدي» (1376) و «عليجانپور» (1384) نشان ميدهد كتابداران نقش با اهميتي در معرفي پايگاه و منابع موجود در كتابخانه يا مركز اطلاعرساني دارند. در عين حال، تحقيق «عليجانپور» نشان داد نقش «دوستان» نيز در معرفي پايگاه اطلاعاتي براي استفاده، قابل توجه است. «تينانف» بر نقش دوگانه كتابداران براي 1) استفاده از پايگاه و 2) نقش آنها در معرفي و تبليغ دربارة پايگاه از طريق آموزش به كاربران، تأكيد دارد. يافتههاي اين پژوهش همسو با اين يافتههاست و بر اهميت مشاركت كتابداران در شناساندن و بهرهبرداري از پايگاه، تأكيد دارد.
فرضية دوم: مراجعه به پايگاه نمايه بيشتر پژوهشمدار است تا آموزش مدار
دومين فرضيهاي كه دراين پژوهش بررسي شد، هدف از مراجعة كاربران به پايگاه نماية نشريات بود. ميانگين پاسخهاي داده شده به اين پرسش توسط كاربران، برابر با 88/3 بود كه بيش ازحد متوسط است. بيش از70 % كاربران هدف از مراجعه به پايگاه نمايه را انجام «تحقيق وپژوهش» عنوان كردهاند.
براي اين فرضيه نيز ازكتابداران نظرخواهي شد. ميانگين موافقت با اين فرضيه برابر با38/4 بود. بر اين اساس، كتابداران بيشتر از كاربران اين فرضيه را تأييد كردند. مقايسة نتايج اين پژوهش و پژوهشهاي «نورمحمدي» (1376)، «يميني فيروز» (1382) و «عليجانپور» (1384) نشان ميدهد مراجعه به پايگاهها بيشتر جنبة تحقيقي دارد؛ اگرچه هدفهاي آموزشي نيز در تحقيق «يميني فيروز» ذكر شد. با توجه به نتايج حاصل از پژوهش و تحقيق «عليجانپور» درصد بيشتري از كاربران، پايگاه نمايه را پژوهش محور ذكر كردهاند. بنابراين، مسئولان پايگاه نمايه بايد هم در گزينش و درج موادِ بالقوة با ارزش براي پژوهش و هم در موضوع دهي به مقالهها، بر جنبههايي كه براي پژوهش مناسبترند تأكيد كنند تا پايگاه به پايگاهي غني و داراي محتوايي با ارزش براي پژوهش، تبديل شود.
فرضية سوم: بيشترين جستجوها از پايگاه نمايه، جستجوهاي موضوعي هستند
سومين فرضيهاي كه دراين پژوهش بررسي شد، شيوة جستجوي كاربران در پايگاه نماية نشريات بود. يافتهها نشان ميدهد 83 % مراجعان، به جستجو در پايگاه با داشتن موضوع معيّن اذعان دارند. ولي اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه 80% كاربران نيز جستجو از طريق عنوان مجلهها را با توجه به وجود «فهرست مجلهها»در پايگاه اعلام نمودهاند. همچنين، براي اين فرضيه از كاربران و كتابداران نيز نظرسنجي شد. نتايج نشان داد: ميانگين كلي نظرهاي كتابداران و كاربران معادل 94/3 است. بنابراين، از ديد كاربران و كتابداران، بيشتر جستجوها موضوعي است و به همين دليل به پايگاه موضوعي مراجعه ميشود. جستجوهاي ضبط شده توسط نرمافزار snagit در پايگاه نماية نشريات نيز نشان ميدهد بيشترجستجوها از پايگاه نمايه، موضوعي ميباشند. در ادامه به تعدادي از پژوهشهاي مؤيد اين يافته، اشاره ميشود:
تحقيق «مرسر» (2000) نشان داد دانستن نحوة جستجوي كاربران ميتواند اطلاعات جديدي در مورد كاربران و علايق موضوعي آنان در اختيار پژوهشگران قرار دهد. «مگابگاب» (1995) نيز مشاهده كرد عمدهترين جستجوها در پايگاه اريك، جستجوهاي موضوعي است. وي عمدهترين ضعف جستجوگران را عدم به كارگيري كليدواژه مناسب و عملگرهاي بولي اعلام نمود. در جستجوهايي كه وي مورد توجه قرار داد، نشانههايي از درك درست نيازهاي اطلاعاتي مشاهده ميشد اما، ناآگاهي از وضعيت نمايهسازي منابع در پايگاهها و يا كمتجربگي در جستجوهاي موضوعي، نيز قابل رديابي بود. به بياني ديگر، تبحر در جستجوهاي موضوعي، عاملي با ارزش براي يافتن منابع دلخواه يا مرتبط است. اين موردي است كه در تحقيق «دليلي» (1378) با تأكيد بر زماني كه به جستجو اختصاص مييابد، مورد تأييد قرار گرفت. وي دريافت مدت زماني كه جستجوگران متخصص موضوعي صرف انجام جستجو در پايگاههاي لوح فشرده نوري ميكنند، كمتر از مدت زماني است كه غيرمتخصصان به جستجوي موضوعي براي موضوعات يكسان ميپردازند. به بياني ديگر، تخصص موضوعي و دانستن واژگان موضوعي مورد جستجو، عاملي مهم براي يافتن اطلاعات مورد نياز است. «شوره زاري» (1379) به اين نتيجه رسيد كه عامل تخصص موضوعي، بر بهينه بودن كاوش تأثير ميگذارد. تحقيق «يميني فيروز» (1382) نشان داد بيشتر جستجوگران شبكة اينترنت از شيوة جستجوي عبارتي و كوتاهسازي، خيلي كم استفاده ميكنند. تحقيق «عليجانپور» (1384) نشان داد حدود 7/60% جستجوگران هنگام جستجو در پايگاههاي اطلاعاتي، بيشتر دنبال مقالهها هستند كه عملاً جستجوي موضوعي را ديكته ميكند. در عين حال، اطلاعات اندكي دربارة اينكه كاربران چگونه وب را جستجو ميكنند و به هنگام جستجو به دنبال چه چيزي ميگردند؟ در دست است. در عين حال، آشكار است كه بيشتر جستجوهاي پژوهشمحور، موضوعي هستند و عوامل متعددي بر روي اين نوع جستجوها تأثير دارند كه بايد شناسايي شوند. در عين حال، نبايد يافتههاي مرتبط بر عوامل تأثيرگذار بر جستجو را دست كم گرفت. لازم است، امكانات مناسب براي اجراي جستجوهاي موضوعي در پايگاهها فراهم شود. در اختيار بودن فهرستهاي موضوعي مناسب يا اصطلاحنامه براي جستجوي بهتر در هر پايگاه، يكي از امكانات مناسب براي انجام جستجوهاي نتيجهبخش است.
فرضية چهارم: مقالههاي انتخاب شده از پايگاه نمايه، بيشتر از مجلههاي عامه پسند است و نه از مجلههاي علمي - پژوهشي و علمي - ترويجي
چهارمين فرضيهاي كه در اين پژوهش بررسي شد، نوع مجلههاي استفاده شده توسط كاربران از نظر درجة علمي بود. نتايج نشان ميدهد 64% كاربران ترجيح ميدهند مقالههاي خود را از مجلههاي علمي - پژوهشي بازيابي كنند. در عين حال، حدود 52 % پاسخدهندگان گزينة مجلههاي عامه پسند را انتخاب كردهاند. همانگونه كه در ابتدا انديشيده شده بود، چون مراجعان به كتابخانههاي عمومي بيشتر در سطوح تحصيلي دبيرستان ميباشند، احتمالاً نوع مقالههايي كه مناسب تشخيص ميدهند، بيشتر توصيفي است و يا توصيفي ساده از مباحث علمي مطرح در مجلههاي علمي - پژوهشي است. 28% كاربران از همه نوع مجله استفاده ميكنند و درجه علميمجله براي آنها مطرح نيست. براي اين فرضيه، از كاربران و كتابداران نيز نظرسنجي شد. نتايج نشان ميدهد ميانگين كلّي نظرهاي كتابداران و كاربران دربارة استفاده از مجلههاي عامهپسند، برابر با 11/3 ميباشد. بر اين اساس، نوعي توافق دربارة انتخاب مقاله از مجلههاي عامهپسند، قابل مشاهده است.
نتايج حاصل از جستجوهاي ضبط شده به وسيلة نرمافزارضبط snagit، نشان داد 62% كاربران مجلههاي عامهپسند را انتخاب كردهاند. براي اين امر، دو دليل قابل ارائه است كه به يكي از آنها قبلا پرداخته شد (مخاطبان كتابخانههاي عموميبيشتر دانشآموز هستند) و مورد دوم اينكه عمده مجلههايي كه مقالههاي آنها در نمايه قرار ميگيرد، مجلههاي عمومي يا عامهپسند هستند.
در بين تحقيقات مرور شدة پژوهشي، موردي مشاهده نشد كه آشكارا به نوع مجلههاي مورد استفادة كاربران پرداخته باشد. در عين حال، پژوهشهاي «هولم كوئست» (1998)، لنارس (1999)، «كينگ و مونتگومري» (2002)، «كورت لانين» (2004)، «ليوچران» (2000)، «براون و سيسيليا» (1999)، «ديلون و هان» (2002) نشان دادهاند اكثر كاربران، استفاده از مجلههاي الكترونيكي را به چاپي ترجيح ميدهند. همچنين، تحقيقات «ديلوكوو گوتليپ» (2002)، «نورمحمدي» (1376)، «يميني فيروز» (1376)، «عليجانپور» (1384) نشان دادهاند هدف بيشتر كاربران از مراجعه به پايگاه و جستجو در وب، انجام امور پژوهشي است. با توجه به اينكه بيشتر كاربران مورد توجه در اين تحقيقات تحصيلات دانشگاهي داشتند، قابل درك است كه در پي مقالههاي مندرج در مجلههاي علمي - پژوهشي باشند. در عين حال، چون هنوز تعداد كمي از منابع علمي - پژوهشي به صورت الكترونيكي و نيز رايگان در دسترس ميباشند، استفاده از مجلههاي كمتر پژوهشي كه اكنون با عنوان مجلههاي علمي - الكترونيكي نشر مييابند، قابل توجه است، بويژه كه تعدادي از پژوهشها مدعياند براي بسياري از جستجوگران، دسترسي به متن، بيشتر از اعتبار متن، اهميت دارد. تحقيق «عبداللهي» (1384) نشان داد 8/42% پاسخگويان نقش مجلههاي علميالكترونيكي را در ارتقاي سطح علميكار خود «زياد» گزارش كردهاند. تنها 9/5% افراد نقش مجلههاي علمي - الكترونيكي را در ارتقاي سطح علميكار خود «كم» گزارش كردهاند. بايد توجه داشت، اين مورد به مخاطبان پايگاه بستگي دارد. در مورد پايگاه نمايه، اين مورد متفاوت است، زيرا 1) مخاطبان كتابخانههاي عموميدرگير انجام تكاليف كلاسي پژوهش محور هستند و 2) محتواي نمايه پر از مقالههاي روزنامهها و مجلههاي عامهپسند است. در چنين شرايطي، بايد متوقع بود كه درصد قابل توجهي از كاربران از مجلههاي عامهپسند استفاده كنند و اين موردي بود كه تحليل دادههاي ارائه شده، آن را مورد تأييد قرار داد.
فرضية پنجم: بيشتر كاربران از دستيابي آسان به اطلاعات يا منابع مورد نظر خود در پايگاه نمايه اظهار رضايت ميكنند
پنجمين فرضيهاي كه دراين پژوهش بررسي شد، بررسي ميزان رضايت كاربران از دستيابي آسان به منابع در پايگاه نمايه بود. تحليل دادهها نشان داد درصد فراواني تجمعي گزينههاي «كاملا رضايت دارم»و «راضي هستم» بيشتز از60 % است، و ميانگين مربوط برابر 73/2 و از حد متوسط بيشتر است. بنابراين، كاربران از دستيابي آسان به اطلاعات درپايگاه نمايه اظهار رضايت ميكنند. از طرفي، نظر كتابداران دربارة رضايت كاربران از سهولت دستيابي به اطلاعات پايگاه نمايه نشان ميدهد درصد فراوانيِ تجمعيِ گزينههاي «كاملاً موافقم»و «موافقم» بيش از50 % است و ميانگين نظرهاي اعلام شده براي اين مورد برابر63/3 از حداكثر 5 ميباشد. بنابراين، از ديدگاه كتابداران نيز كاربران از دسترسي آسان به پايگاه نمايه اظهار رضايت نسبي دارند.
پژوهشهاي «توده» (1377)، «خسروي» (13.76)، «حياتي و شاهي» (1387) «سليماني» (1388) «سلاجقه» (1384) و «غفايان» (1388) نيز نشان دادهاند دسترسي آسان، مرتبط بودن اطلاعات، حجم اطلاعات دريافتي، توانايي كتابداران در ياريرساني به كاربران، سرعت دسترسي، جديد بودن مقالهها و مجلهها، توان دقت جستجو و آزادي عمل كاربر، عوامل مؤثر بر رضايت كاربران پايگاههاي اطلاعاتي هستند. عوامل ديگري نيز در ميزان رضايت كاربران از پايگاههاي اطلاعاتي تأثير دارند كه عبارتند از: سن، مهارت در استفاده از پايگاهها، محتواي پايگاهها، اطلاعات دريافتي از پايگاه و ... كه در اين تحقيق مورد توجه نبود.
فرضية ششم: كاربران و كتابداران مسئول نظام پايگاه نمايه، نقاط قوّت پايگاه را بيشتر از نقاط ضعف آن ميدانند
ششمين فرضيهاي كه در اين پژوهش بررسي شد، نقاط قوّت و ضعف پايگاه بود. ميانگين نظرهاي كاربران در اين مورد برابر با 54/3 و از حد متوسط بيشتر است. بر اين اساس، كاربران تا حدود زيادي نقاط قوّت بانك نمايه را بيش از نقاط ضعف آن ميدانند. اين يافته در عين حال نمايانگر وجود نقاط ضعف در پايگاه يا ناتواني استفاده كننده از پايگاه نمايه است. ميانگين نظر كتابداران در اين مورد برابر با 70/3 و از حد متوسط بيشتر است. با مقايسة دو ميانگين، مشخص ميشود كتابداران تا حدود زيادي نقاط قوّت بانك نمايه را بيش از نقاط ضعف آن ميدانند. از طرفي، ميانگين كلي نظرهاي كتابداران و كاربران 62/3 است. مجموع نظرها نشان ميدهد نقاط قوّت پايگاه بيش از نقاط ضعف آن است. از مقايسة اين دو گروه نظر، چنين استنباط ميشود كه نظر ناروشن مراجعان نسبت به قوّت و ضعف نمايه، احتمالاً ناشي از كم اطلاعي آنها از شيوة استفاده از پايگاه نمايه است. همچنين، كاربران مهمترين مشكلاتي كه در كار با پايگاه نمايه برخورد داشتهاند را به ترتيب اولويت 1) پيدا نشدن مورد جستجو 2) مشكلات نرمافزاري و شبكه 3) نداشتن آشنايي و مهارت كار با نرمافزار، عنوان كردند. دربارة مورد اول يا اينكه كاربر با شيوة جستجو در پايگاه آشنا نبوده و يا منبع مورد نياز كاربر در پايگاه پيدا نشده است. در مورد دوم نيز علت مشكلات مربوط به شبكة داخلي كتابخانه و مشكل نرمافزار است كه به برنامهنويسي و نكات فني مربوط است. در مورد سوم نيز مسئله به طور مستقيم با آموزش كاربران ارتباط دارد. همچنين، نظرهاي كتابداران دربارة مشكلات رايج استخراج شده، از متوني كه دربارة پايگاه نمايه بوده است، نشان ميدهد ميانگين كل ديدگاه كتابداران دربارة نقاط ضعف 64/3 و ميانگين كلّ نقاط قوّت برابر 66/3 است. ميتوان نتيجه گرفت تمام گزينههايي كه به عنوان نقاط قوّت و ضعف پايگاه اشاره شده است، با ميانگين «بيشتر ازحد متوسط» و در «حد زياد» قابل قبول ميباشد. همچنين، نظرهاي كتابداران دربارة پايگاه نمايه، در قالب پرسشهاي باز بررسي شد. نتايج نشان داد در بيان نقاط ضعف، بيشترين موارد مطرح شده به ترتيب در شاخصهاي امكانات نمايش، محتوا و امكانات جستجو بود. در بيان نقاط قوّت، بيشترين موارد مطرح شده به ترتيب در شاخصهاي دسترسي آسان به منابع و پوشش موضوعي بود. در ادامه، به يافتههاي مرتبط ديگر پژوهشها در اين زمينه اشاره ميشود.
«هولم كوئست» (1998) مزاياي استفاده از مجلههاي الكترونيكي را استفاده آسان، قابليت جستجوي متون، امكان تعامل كاربر، و نبود محدوديت زماني بيان كرد و نداشتن كيفيت بالاي اين منابع را از معايب آن دانست. «كورت لانين» (2004) هزينة انتشار مجلههاي الكترونيكي و ساختار فرامتني آنها را از مهمترين مزيتهاي آنها ميداند. «اسلاتر» (2001) در پژوهش خود مزاياي مجلههاي الكترونيكي را: 1) بازيابي سريع مقالهها 2) صرفهجويي در زمان 3) وجود پست الكترونيك براي ارتباط و 4) فراپيوند بودن مقالهها ميداند. «ري ودي» (1998) در پژوهش خود 4 عامل مشكل ساز در استفاده از منابع الكترونيكي را بيان نمود كه عبارتند از: 1) حجم زياد اطلاعات بازيابي شده 2) وقت گير بودن جستجو 3) محدوديت دسترسي به ايستگاههاي كاري 4) آشنا نبودن با فناوري اطلاعات و مهارتهاي بازيابي اطلاعات. در تحقيقات «ولمن و بريلان و پريتز» (2003)، «منوپولي و نيكولز و جورجيو» (1997) و «لينارس» (1999) مزايا و معايب منابع الكترونيك، موارد زير بوده است: 1) دسترسي از طريق رايانه شخصي و امكان دسترسي در منزل 2) بازيابي آسان و امكان متصل شدن به متون ديگر. معايبي كه آنها ذكر كردند، عبارت است از: 1) نداشتن نسخة پشتيبان 2) مشكلات خواندن متن از صفحه رايانه.
«رحمان و رمزي» (2004) در تحقيق خود عوامل مهم در استفاده نكردن از منابع الكترونيكي را كمبود وقت، كميآگاهي و كميمهارت در استفاده اعلام كردند. مطالعة «ددزي» (2005) نشان داد عوامل مرتبط به استفادهكنندگان، مانند: كمبود اطلاعات، كمبود مهارت و نياز نداشتن به منابع الكترونيكي، مهمترين مشكلات دسترسي به منابع الكترونيك است. تحقيق «شايگان و ديگران» (1383) نشان داد عوامل مؤثر در استفاده كاربران از مجلههاي الكترونيكي، عبارتند از: 1) دسترسي آسان به شمارههاي مجلهها 2) سرعت و سهولت در بازيابي اطلاعات 3) حجم اطلاعات بازيابي شده 4) وابستگي نداشتن به مكان و زمان خاص 5) ايجاد انگيزش در مطالعة بيشتر6) استفاده از خدمات جنبي. «فرج پهلو وشهبازي» (1381)، «ستوده» (1377)، «شهبازي و يوسفي» (1388) نيز به نقاط قوّت و ضعف و عوامل مؤثر در استفاده از مجلههاي الكترونيكي و پايگاههاي الكترونيكي پرداختند كه عمدهترين مانع در استفاده از پايگاهها را «آشنايي نداشتن با مهارتهاي جستجوي اطلاعات» دانستند.
از مجموع پژوهشهاي بالا استنباط ميشود عوامل متعددي در استفاده از منابع الكترونيكي و پايگاهها مؤثر است كه ميتوان آنها را در قالب نقاط ضعف و قوّت پايگاه، ارائه كرد. اين عوامل در متون، تحت سه عنوان 1) عوامل ناشي از نظام 2) عوامل فردي و 3) عوامل محيطي، مورد توجه بودهاند. نتايج حاصل از مقايسة پژوهش حاضر با پژوهشهاي ذكر شده نشان ميدهد در پايگاه نماية نشريات، نقش عوامل مربوط به نظام بسيار پر رنگتر است.
فرضية هفتم: بين تعداد مقالههايي كه از پايگاه نمايه بازيابي ميشوند و تعداد مقالههايي كه از بين مقالههاي بازيابي شده مورد استفاده قرار ميگيرند، تفاوت معناداري وجود دارد
هفتمين فرضيهاي كه دراين پژوهش بررسي گرديد، بررسي نسبت مقالههاي استفاده شده به مقالههاي بازيابي شده در پايگاه بود. در اين مورد، ميانگين نظرسنجي ازكاربران برابر40/3 است كه بيش از حد متوسط است. همچنين، جستجوهاي انجام شده در پايگاه نماية نشريات دربازة زماني 2ماه كه توسط نرمافزارsnagit انجام شد، نشان ميدهد تنها از 1% مقالههاي بازيابي شده، استفاده شده است. بنابراين، بين مقالههاي بازيابي شده و مقالههاي استفاده شده، تفاوت زيادي وجود دارد؛ يعني تعداد كمي از مقالههايي كه بازيابي ميشوند، مورد استفاده نيز قرار ميگيرند. در تحقيقات مرتبط با اين موضوع، موارد زير قابل ذكر است:
«مگابكات» (1995) خاطرنشان كرد استفادهكننده از نخستين تجربه با پايگاه دلسرد و نااميد ميشود، اما پس از كسب تجربة جستجو در پايگاهها و كسب نتايج بهتر، از احساس نااميدي كاسته ميشود. «مك كارتي، كراس و ليتل» (1997) نرسيدن كاربران به نتايج دلخواه در جستجوها را دليل نااميدي از پايگاه عنوان كردهاند. «زواوي و مجيد» (2001) و «آدامس و بانك» (1995) و «وينسنت، آرفوردوآلينگ» (2004) كمبود دانش، معلومات و ناكافي بودن مهارت جستجوي كاربران براي جستجو در پايگاه را دليل احساس نااميدي از پايگاه دانستهاند. در تحقيق «عبداللهي» (1384) بيشتر كاربران مطابقت اندك منابع اطلاعاتي داخل پايگاه با نيازهاي اطلاعاتي خود را دليل استفاده نكردن از پايگاه دانستهاند. در مقابل، پژوهشهاي «توكليزاده راوري» (1375)، «دليلي» (1378) و «شوره زاري» (1379) نشان داده است عواملي چون تخصص موضوعي، مدرك تحصيلي، آموزش استفاده از پايگاه و آشنايي با زبان پايگاه، ميتواند در افزايش ضريب دقت و بازيافت تأثير بگذارد و در نتيجه نسبت مقالههاي مورد استفاده به بازيابي شده، افزايش يابد.
اين پژوهشها نشان ميدهند عوامل متعددي در زمينة افزايش ضريب دقت و بازيافت مؤثر است كه عبارتند از: 1) انطباق نتايج جستجو با نياز كاربر 2) مهارت و تجربة جستجو 3) تخصص موضوعي 4) شيوة جستجو در پايگاه و ... . بنابراين، نتايج حاصل از جستجو در هر پايگاهي و نسبت آنچه بازيابي ميشود و آنچه مورد استفاده قرار ميگيرد، بسته به دانش كاربران هر نظامي، متفاوت است. در اين پژوهش، نسبت استفاده به آنچه بازيابي ميشود برابر 1% اعلام شده است. اين وضعيت نامطلوب ممكن است متأثر از دانش ضعيف كاربران پايگاه نمايه و يا ريزش كاذب زياد در پايگاه نمايه باشد. آموزش كاربران توسط هر كتابخانة عمومي ميتواند اين نسبت نامطلوب را به نسبتي مطلوب تبديل كند. در عين حال، نمايهسازي دقيقتر مقالهها در پايگاه نمايه ميتواند از ريزش كاذب نامطلوب بكاهد.
پيشنهادها و رهنمودهاي پژوهش
الف) پيشنهادهاي كاربردي
1. پيشنهاد ميشود مسئولان بانك نمايه با كتابداران و كاربران تعامل نمايند و پس از دريافت نظرهاي آنان، نسبت به انجام اصلاحات ساختاري و موارد مربوط به شيوههاي ذخيرهسازيِ مؤثر در بازيابي، اقدام كنند.
2. پيشنهاد ميشود براي غني كردن محتواي بانك نمايه براي محققان، تمامي مجلههاي علمي - پژوهشي و علمي - ترويجي و مجلههاي منتشر شده توسط دانشگاهها نيز در پايگاه نمايه وارد و از قابليت بازيابي برخوردار شوند.
3. پيشنهاد ميشود مقالههاي مجلههايي كه به هر دليل هنوز در بانك وارد نميشود، شناسايي و نسبت به قراردادن در بانك نمايه اقدام گردد.
4. روزآمدي پايگاه در دستور كار قرار گيرد و در فاصلههاي زماني معيّن نسبت به اين مهم اقدام شود.
5. با توجه به آنكه بيشتر كاربران و كتابداران تعداد مقالههاي كمي را قابل ويرايش دانستند، پيشنهاد ميشود تمام مقالهها به قالب متني تبديل گردد. البته، قالب pdf و HTML نيز قابل دسترس باشد.
6. پايگاه تحت وب فعال گردد و از فراپيوندها و امكان جستجوي وبي براي پايگاه استفاده شود.
7. قابليت سفارشي سازي توسط كاربر از جمله ويژگيهايي است كه بايد براي تعامل بهتر كاربر با امكانات نمايه فراهم آيد.
8. ارتقاي امكانات جستجوي بانك نمايه و استفاده از يك فهرست موضوعي استاندارد و نمايهسازي مناسب، مطلوب به نظر ميرسد.
9. وضعيت نشريههاي گردآوري شده، مرتب گزارش شود.
10. پيشنهاد ميشود در بخش جستجوي اطلاعات نمايه، بخشي جدا براي مجلههاي عمومي و مجلههاي علميدرنظر گرفته شود كه با فعال نمودن هريك، فقط مجلههاي علمي يا عموميجستجو گردد و نتايج با هم نمايش داده نشود.
11. با توجه به ضرورت صرفهجويي در وقت كاربران و اينكه اعلام شده وقت زيادي را صرف مطالعه مقالهها ميكنند، ضرورت دارد چكيدهاي از مقالههاي ارائه شده در بانك نمايه تهيه شود و در دسترس كاربران قرار گيرد. اگرچه ممكن است بسياري از مجلههاي علمي داراي چكيده باشند، تعداد مقالههايي كه چكيده ندارند هم بسيار زياد است.
12. پيشنهاد ميشود نسبت به آموزش كاربران و كتابداران و تبليغ استفاده از پايگاه از طريق بروشور، پوستر و برگزاري كلاسهاي آموزشي اقدام شود.
13. پيشنهاد ميشود با توجه به كمبود سيستم جستجوي مقالهها در بعضي كتابخانههاي مورد پژوهش، تعداد رايانة تحت شبكه بيشتري براي نماية نشريات در كتابخانههاي عمومي اختصاص يابد.
14. پيشنهاد ميشود امكان چاپ يا ذخيرة بخشهايي از يك مدرك فراهم آيد.
15. قابليت ارسال فهرست مجلههاي نمايه شده در پايگاه همراه با فهرست مندرجات آنها براي كاربران فراهم آيد.
16. محيط نمايش نمايه كاربرپسند گردد؛ به اين مضمون كه قابليت مرتب كردن نتايج بر اساس تاريخ، نام نويسنده و... فراهم آيد. همچنين، سابقة جستجوهاي انجام شده در دسترس قرار گيرد.
17. براي استفادة مناسب از اين بانك، بهتر است همة مراكزي كه نشريه منتشر ميكنند، يك نسخه از آن را به مؤسسه اطلاعرساني نمايه ارسال كنند.
18. يك اصطلاحنامه در پايگاه ايجاد شود كه داراي واژههاي عام، خاص و مرتبط باشد. امكان انتخاب و اجراي مستقيم جستجو از طريق اصطلاحنامه امكانپذير باشد و توانايي بسط واژهها و توانايي واژهنامه در ارائه واژههاي مشابه، در دستور كار قرار گيرد.
19. امكان مشاهدة سابقة جستجوها و امكان ترتيب و تعديل جستجوهاي قبلي با جستجوهاي جديد لحاظ گردد.
20. نسبت به تكميل آرشيو مجلههايي كه كامل گردآوري نشدهاند، اقدام شود.
21. محيط نرمافزار خشك و بي روح و از نظر امكانات گرافيكي و تصاوير، بسيار خستهكننده است. پيشنهاد ميشود رنگبندي صفحه اصلي و پنجرههاي مربوط تغيير كند.
22. امكان برقراري ارتباط داخلي بين نرمافزار كتابخانه و نماية نشريات فراهم آيد.
23. خدمات پشتيباني پايگاه علاوه بر حضوري، به صورت تلفني يا از طريق اينترنت ارائه گردد.
ب) پيشنهادهايي براي پژوهشهاي آينده
1. به منظور بررسي تطبيقي ميزان استفاده از پايگاههاي مختلف مقالههاي فارسي، انجام پژوهشي در زمينة مقايسة ميزان استفاده از پايگاه نمايه با پايگاههاي اطلاعاتي مجلههاي ايراني، مطلوب به نظرميرسد.
2. به منظور بررسي تأثير آموزش در ميزان استفاده و رضايت كاربران از پايگاه نمايه، انجام پژوهشي در اين زمينه مطلوب است.
3. به منظور مشخص شدن سياست گردآوري مقالههاي پايگاه نمايه، تحقيقي در زمينة شناسايي نيازهاي اطلاعاتي كاربران كتابخانههاي عموميدر تقابل با سياست گردآوري مقالهها، توسط پايگاه صورت پذيرد.
4. به منظور مشخص شدن، ميزان پيشرفت و ارتقاي بانك نمايه، پژوهشي با عنوان «بررسي ميزان رضايت كاربران از نسخههاي مختلف پايگاه» صورت پذيرد.
5. پژوهشي در خصوص جستجو در پايگاه نمايه بين متخصصان و غير متخصصان و مقايسة نتايج جستجو و ميزان رضايت آنان انجام شود.
6. محتواي نماية نشريات با پايگاههاي مقالههاي فارسي مثل مگ ايران، سيد، مركز اطلاعرساني منطقهاي علوم و فناوري، نورمگ، بانك مقالههاي فارسي مركز اطلاعات و مدارك علميمقايسه شود تا جايگاه پايگاه نماية نشريهها بين پايگاههاي داخلي مشخص شود.
7. ارزيابي ساختاري نمايه نشريات و مقايسة آن با پايگاههاي اطلاعاتي خارجي نظير: امرالد، الزوير، اريك،ساينس دايركت و...
8. بر اساس تعيين جامعة هدف مورد نظر نهاد كتابخانههاي عمومي، خطمشي مناسب گردآوري منابع تدوين شود.
9. با توجه به اينكه مخاطبان كتابخانههاي عمومي اغلب دانشآموزان هستند، شناسايي نشريات هستة مورد نياز دانشآموزان و پيشنهاد براي گردآوري در بانك اطلاعاتي نمايه، مطلوب است.
منابع
توكليزاده راوري، محمد (1375). تأثير آموزش استفاده از بانكهاي اطلاعاتي كامپيوتري بر ضريب دقت و بازيافت اطلاعات و زمان جست وجو. پاياننامه كارشناسي ارشد، دانشگاه تربيت مدرس، دانشكده علوم انساني.
حياتي، زهير و محبوبه حسن شاهي (1387). بررسي ميزان رضايت اعضاي هئيت علميدانشگاه شيراز از پايگاههاي پيوسته. فصلنامه كتاب، 74،61-76.
خسروي، جهانزير(1376). بررسي ميزان رضايتمندي استفادكنندگان ازپايگاههاي اطلاعاتي كتابشناختي ديسك فشرده مركزاطلاعرساني و خدمات علميوزارت جهاد سازندگي. پاياننامه كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاعرساني، دانشگاه تهران، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي.
دليلي، حميد (1378). تأثير تخصص موضوعي جستجو گران بر نتيجه بازيابي اطلاعات. علوم اطلاعرساني، 14(3و4)، 28-38.
ستوده، هاجر (1377). بررسي استفاده ازمنابع الكترونيكي اطلاعات در ميان اعضاي هيئت علميدانشگاههاي شيراز و علوم پزشكي شيراز با تأكيد بر ديسكهاي نوري و شبكه اينترنت. پاياننامه كارشناسي ارشد، دانشكده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه شيراز.
سلاجقه، مژده (1388). بررسي ميزان رضايت ازمراكز اطلاعرساني، مجلههاي الكترونيكي و پايگاههاي اطلاعاتي تخصصي و رابطه آنها با سن و رتبه علمياعضاي هيات علمي. فصلنامه علوم و فناوري اطلاعات، 25(3)، 431-447.
شايگان، زينب و ديگران (1383). بررسي ميزان گزارش اعضاي هئيت علميو دانشجويان تحصيلات تكميلي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان در استفاده از مجلههاي چاپي و الكترونيكي و عوامل موثرآن در سال تحصيلي 82-83 در ششمين همايش ملي كتابداري واطلاعرساني پزشكي با تكيه بر نظامهاي نوين اطلاعرساني و پژوهشهاي پزشكي: 10و11ارديبهشت ماه 1383. اصفهان:دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي اصفهان.
شهبازي، شهرام و عليرضا يوسفي. شناسايي موانع و راهكارهاي استفاده از قابليتهاي بانكهاي اطلاعاتي الكترونيكي ازديدگاه اعضاي هئيت علميدانشگاه اصفهان. مجله الكترونيكي پژوهشگاه مركز اطلاعات و مدارك علميايران، نما،16(1).
شوره زاري، علي (1379). بررسي جستجوي استفاده كنندگان نهايي پايگاههاي اطلاعاتي رايانهاي كتابخانه منطقهاي علوم و تكنولوژي شيراز و مقايسه آن با جستجوي كارشناسان اطلاعرساني از نظرضرايب جامعيت و مانعيت اطلاعات بازيابي شده و زمان جستجو. پاياننامه كارشناسي ارشد، دانشكده تحصيلات تكميلي، دانشگاه شيراز.
عبدالهي، امالبنين (1384). بررسي ديدگاه اعضاي هئيت علميدانشگاه شهيد چمران به تفكيك گروهها درباره اهميت و ميزان استفاده از مجلههاي علميموجود، تكميل اين مجلههاي و جايگزيني مجلههاي چاپي با شكل الكترونيكي آن. پاياننامه كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاعرساني دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه شهيد چمران اهواز.
عليجانپور، محبوبه (1384). بررسي ميزان بهره گيري دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي بابل از پايگاههاي اطلاعاتي كتابخانه ديجيتال پزشكي. نشريه الكترونيكي پژوهشگاه مركز اطلاعات و مدارك علمي(نما)، 16(3).
غفاريان، سمانه (1388). بررسي و ارزيابي رابط كاربر پايگاه نمايه از ديدگاه كاربران دانشجوي كارشناسي كتابخانه مركزي دانشگاه فردوسي با رويكرد مكاشفهاي. پاياننامه كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاعرساني، دانشگاه آزاد تهران واحد شمال.
فرج پهلو، عبدالحسين و مهري شهبازي (1381). عوامل مؤثر در استفاده از پايگاههاي اطلاعاتي: بررسي نگرشها و عملكرد دانشجويان دوره تحصيلات تكميلي. فصلنامه كتاب، 13(4)، 54 -71.
نورمحمدي، حمزه علي (1376). مطالعه رفتارهاي اطلاع يابي متخصصان مراكز تحقيقات مهندسي وزارت جهادسازندگي در كسب اطلاعات علميو فني. پاياننامه كارشناسي ارشد.گروه كتابداري واطلاعرساني. تهران: دانشگاه تربيت مدرس.
يمين فيروز، موسي(١٣٨٢). بررسي رفتار و الگوي اطلاعيابي اعضاي هيئت علميدانشگاه فردوسي مشهد در شبكة اينترنت. پاياننامه كارشناسي ارشد. گروه كتابداري و اطلاعرساني. مشهد: دانشگاه فردوسي مشهد.
Adams Jennifer , Bonk Smith.(1995). Use by university Faculty and Faculty preferences For related library services. Electronic Information Technologies and Resources college and Research Libraries. 56(2): 119-13.
Brown,ceciliam(1999)."information seeking behavior of scientists in the electronic information age:astronomes,chemists, mathematicians, and physicists".journal of the American society for information science, no.50, p.929-943.
Barillan,j.peritz,B.c.;wolman,Y. "A survey on the use of electronic databases and electronic journals accessed through the web by the academic staff of Israel universities".journal of Academic librarianship,no.26,p.346-361.
Dillon,I.F.;Hahn,k.l.(2002).Are researchers ready for the electronic only journal collection?Results of a survey at the university of Maryland".portal libraries and the academy,no.2,p.375-390.
Holmquist,jane E(1998). ''Survey on the use of electronic journals at Princeton''.Library and information Service in Astronomy Aspconference Series,
King,Donald w.;Montgomery,carol Hansen.(2002)."After migration to an electronic journal collection:impact on faculty and doctoral students."
Kortelainen,terttm. (2004). ''An analysis of the use of electronic journals and commercial jounal article collectious through the Finelib portal ''information Research ,vol.9,No.2 [on-line]. Available:http://information.net /ir /2-9/paper168.html.
Lenares D. (1999). "Faculty use of electronic journals at research dinth dational conference.
Liew,chern. [etal]. (2000)."A study of graduate stndent end-asers,use and perception of electronic journals" onlin infor mation Reviaw,vol.24:302-315.
Mercer,lindas. (2000)."Measuring the use and value of electronic journals and books". Issues in science and technology librarenship,vol.25,no.5328.
Meghabghab, D.B. (1995)."CD-ROM versus on-line versus Internet search strategics and Evaluation from the users perspertive in proceedings of the 1Gth national on line Meeting.Edited by Martha E.williams.newjercy:learned information,Inc, ,pp.263-307.
Rehman,Sajjad ur, and vivan Ramzy.(2004).Awareness and use of electronic information resources at the health sciences center of Kuwait University.Library Review53(3):150-156.
http://www.Emerald.com (accessed Dec. 2008).
Ray,k;Day,j.(1998)."student attitudes towards Electronic information Resours" information Research,no.2.[online]Available:
http://www.shef.ac.uk. /publication/infres/ircont.html.
Slaughter,Hattiejeon.(2001)''Electronic journals and scholarly, communication''.[onlin]. Arailable:
http://ejust Stanford.edu/sla.0602.pdf/
Tinanoff,susan.(1996)."End user searching with CD-ROM database". [online]Available:
http://edfu.lis.uiur.edu/review/winter1996/tinanoff.html.
Vicente, Angelde, John Crawford ,and Stuart Clink. (2004).Use and awareness of electronic information services by academic staff at Glasgow Caledonian.
university.Library Review 53(8):401-407. http://www.Emerald.com (accessed 6 Feb. 2009).
Zawawi Salina,Majid Shaheen.(2001). The Information needs and seeking Abehavior of the IMR biomedical scientist.Malaysian Journal of Library and Information Science, 5,(1):25-41
فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني (اين نشريه در www.isc.gov.ir نمايه مي شود)
60 _ شماره 4-جلد 15