ارزيابي كم و كيف استفاده و رضايت كاربران از پايگاه اطلاعاتي نمايه نشريات در كتابخانه هاي عمومي شهر مشهد

Hits: 1355
User rating: / 1
PoorBest 

Review

چكيده
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسي اثر بخشي پايگاه اطلاعاتي نماية نشريات درراستاي غنا بخشيدن به خدمات اطلاعاتي كتابخانه‎هاي عمومي‎و ارزيابي ميزان رضايت و استفاده كاربران از تعامل با آن انجام گرفته است.
جامعه پژوهش: جامعة اول پژوهش تمامي كتابداران كتابخانه‎هاي عمومي‎مشهد بود. جامعة دوم، اولين 10 كاربرآشنا با پايگاه نمايه بودند كه به‎ 21كتابخانه عمومي‎شهر مشهد مراجعه كردند. جامعة سوم، تمامي جستجوهاي انجام شده طي بازة زماني دو ماهه در پايگاه نماية نشريات بود كه در 9 كتابخانة عمومي‎شاخص از نظر استفاده در 3 منطقة متفاوت جمعيتيِ شهر مشهد، انتخاب گرديد.
نوع پژوهش: نوع پژوهش كاربردي و روش پژوهش به 2 بخش تقسيم گرديد: 1) استفاده از روش مشاهده غيرمداخله گرايانه كه با كمك نرم‎افزار snagit نسبت به ضبط ركوردهاي جستجو شده و تجزيه و تحليل آنها اقدام شد.2) بخش دوم پيمايشي از نوع توصيفي است كه از دو پرسش‎نامه كاربران وكتابداران براي گردآوري داده‎ها استفاده گرديد. پاسخهاي كاربران، كتابداران و پاسخهاي ضبط شده با نرم‎افزارsnagit در قالب هفت فرضية پژوهش، تحليل شد.
يافته‎هاي پژوهش: كاربران با هدايت كتابداران يا همكاران، از وجود پايگاه نمايه نشريات آگاه شده‎اند؛ هدف از مر اجعه به پايگاه، بازيابي مطالب براي پژوهش در دست اجراست؛ بيشترين جستجوها، جستجوي موضوعي هستند؛ مجله‎هاي علمي - پژوهشي بيشتر از مجله‎هاي عامه پسند مورد مراجعه قرار مي‎گيرند؛ كاربران از دستيابي آسان به محتواي پايگاه نمايه رضايت دارند؛ نقاط قوّت پايگاه از نقاط ضعف آن بيشتر است؛ تنها 1% از مقاله‎هايي كه بازيابي مي‎شوند، عملاً مورد استفاده قرار مي‎گيرند.
آشنايي كتابداران با پايگاه نماية نشريات بسيار كمتر از آشنايي آنها با اينترنت و رايانه است. 70% كتابداران براي رفع نيازهاي اطلاعاتي خود و كاربران، اينترنت را به پايگاه نمايه ترجيح مي‎دهند. كتابداران خود را ملزم به استفاده از پايگاه نمايه مي‎دانند. كتابداران براي استفاده از پايگاه نمايه، به آموزش نياز دارند؛ 71% كتابداران اعلام كردند استفاده از پايگاه نمايه در آينده بيشترخواهد بود. همة كتابداران انجام تغييرات در پايگاه نمايه را ضروري دانستند و آن را جايگزيني كامل براي همة مجله‎هاي چاپي كتابخانه‎هاي عمومي نشناختند. عمده‎ترين نقاط ضعف پايگاه از ديد كتابداران به ترتيب در شاخصهاي 1) امكانات نمايش 2) محتوا 3) امكانات جستجو. و در بيان نقاط قوّت پايگاه به ترتيب شاخصهاي 1) دسترسي آسان به منابع و 2) پوشش موضوعي، ذكرشده است.
كليدواژه‎ها: كتابخانه‎هاي عمومي‎مشهد، پايگاه نمايه نشريات، ارزيابي پايگاه نماية نشريات فارسي، رضايت كاربران از پايگاه نمايه نشريات، مجله‎هاي الكترونيكي.
مقدمه
كتابخانه‎ها و مراكز اطلاع‎رساني با فراهم آوردن مواد و منابع اطلاعاتي مورد نياز افراد وگروه‎هاي مختلف جامعه در شكلهاي مختلف چاپي و الكترونيكي، در توسعة اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و سياسي جامعه نقش بسزايي دارند. رشد روزافزون منابع الكترونيكي و در پي آن افزايش توان بهره‎دهي به كلّ جامعة خواهان اطلاعات و منابع اطلاعاتي، كتابخانه‎هاي عمومي با گسترة جغرافيايي وسيعي كه پوشش مي‎دهند، بيش از گذشته در مسير ارتقاي فرهنگ به كلّ جامعه قدم گذاشته‎اند. اكنون اين امكان فراهم شده است كه با وجود محدوديتهاي مالي و منابع انساني موجود، كتابخانه‎هاي عمومي بتوانند بخش عظيمي از اطلاعات مندرج در كتابها و مجله‎هاي موجود خود را به صورت نسخة الكترونيكي در دسترس خوانندگان خود قرار دهند. بارزترين نمونه از اين نوع خدمات، گنجينه تمام متن مقاله‎هاي فارسي در پايگاه اطلاعاتي به نام «نمايه» است. اين نمايه كه دربردارندة بخش قابل توجهي از محتواي مجله‎هاي فارسي، بويژه محتواي مجله‎هاي همه‎پسند است، اكنون در اختيار كتابخانه‎هاي عمومي قرار دارد و همواره با پشتيباني نهاد كتابخانه‎هاي عمومي روزآمد نگه داشته مي‎شود. چون اين ابزار سالهاست توليد شده و در اختيار بسياري از كتابخانه‎هاي عمومي قرار گرفته است، اين تحقيق برآن است تا با نگاهي دقيق‎تر به كمّ وكيف استفاده، چگونگي استفاده و محتواي مطالبي كه از اين پايگاه در اختيار مراجعان قرار مي‎گيرد، به ارزيابي پديده روي‎آوري و بهره‎گيري از اين نوآوري و تأثيرهاي مثبت يا منفي آن بر رضايت مراجعان دركتابخانه‎هاي عمومي بپردازد.
بيان مسئله
يكي از مهم‎ترين مسائلي كه كتابخانه‎هاي عمومي ايران در سه دهه گذشته با آن مواجه بوده‎اند، سياستهاي متمركزي است كه بر مجموعه سازي كتابخانه‎هاي عمومي‎تحميل مي‎شود. اين سياستها مشخص مي‎كنند كه در هر سال چه تعداد كتاب و چند عنوان مجله با چه نوع محتوايي براي هر كتابخانة عمومي، بسته به درجه‎اي كه براي آن در نظرگرفته‎اند، ارسال شود. پيامد اين سياستها، مجموعه‎هايي است كه به لحاظ توزيع موضوعي نامتعادلند؛ ديدي يك سويه به موضوعات دارند و از جذابيتي كه جامعة بالقوة كتابخانه را پاسخگو باشد، برخوردار نيستند. در اين چهارچوب، كتابخانه‎هاي عمومي نتوانسته‎اند پذيراي نيازمندان واقعي به اطلاعات در همه موضوعات و مطابق با شرايط روز باشند. در مقابل، پايگاه اطلاعاتي نمايه با گسترة موضوعي وسيعي از مقاله‎هاي تمام متن فارسي، فضاي بستة نوع و تعداد منابعي را كه به كتابخانه‎هاي عمومي‎وارد مي‎شده و مي‎شود، باز كرده است. اين نمايه سالهاست بر روي سي.دي تهيه و به صورت قفل سخت‎افزاري ناپيوسته، در اختيار كتابخانه‎هاي عمومي براي استفادة مراجعان قرار مي‎گيرد. در اين بانك اطلاعاتي، هزاران صفحه از مقاله‎هاي مجله‎هاي فارسي (همه پسند و علمي) منتشر شده در محدوده‎هاي مشخص زماني با ابزارهاي بازيابي مناسب، ذخيره شده است. همچنين، معقول است كه تصور كنيم انتخاب درست منابع، سازماندهي مناسب محتوايي، دستيابي آسان به محتوا و ارائه آموزشهاي مناسب براي بهره‌گيري مناسب از نمايه، مي‎تواند اين ابزار اطلاعاتي را به مجموعه‎اي با ارزش در بخش نشريه‎هاي ادواري كتابخانه عمومي‎تبديل كند.
براي تدارك، سازماندهي توزيع و خدمات‌رساني از اين پايگاه، هزينه‎ها و نيروي انساني بسياري به كار گرفته شده كه تاكنون تداوم يافته است. مانند هر سرمايه‎گذاري دولتي ديگر، محصول اين سرمايه‌گذاري نيز بايد مورد ارزيابي قرار گيرد، اقدامي‎كه تا به حال يا انجام نشده و يا گزارش آن در دسترس نيست. مسئلة اين پژوهش، نبود اطلاعات مبتني بر پژوهش براي قضاوت در نوع و شدت تحول در دسترس‎پذيري‎سازي اطلاعات از طريق اين پايگاه دركتابخانه‎هاي عمومي‎است. بنابراين، پرسشي كه دستيابي به پاسخ آن توسط اين پژوهش مطرح مي‎شود، اين است كه ظرفيتهاي موجود در پايگاه اطلاعاتي نمايه كه به برخي از آنها اشاره شد، درعمل چه مقدار به واقعيت پيوسته است و وجود اين پايگاه در كتابخانه‎هاي عمومي چه مقدار براي دستيابي به متن مقاله‎هاي مجله‎هايي كه نسخه چاپي آنها در كتابخانه‎ها وجود ندارد، تأثير داشته است.
شيوة اجراي پژوهش
جامعة تحقيق
جامعة اول تحقيق اين پژوهش براي تكميل پرسشنامه، كاربران وكتابداران استفاده كننده از پايگاه نمايه نشريات 21 كتابخانه عمومي‎شهر مشهد هستند كه به پايگاه نمايه نشريات مجهز مي‎باشند و عبارتند از:
1. كتابخانه عمومي‎فردوسي، 2. كتابخانه شهيد نواب صفوي، 3. كتابخانه دكترشريعتي، 4. كتابخانه شهيد رجايي، 5. كتابخانه علامه طباطبايي، 6. كتابخانه عمومي‎طبرسي، 7. كتابخانه شهيد مفتح، 8. كتابخانه شهيد باهنر، 9. كتابخانه عمومي‎هجرت، 10. كتابخانه شهيد مطهري، 11. كتابخانه شهيد مدرس، 12. كتابخانه عمومي‎رضوي، 13. كتابخانه شهيد هاشمي‎نژاد، 14. كتابخانه فرهنگ ثارالله، 15. كتابخانه باقر العلوم، 16. كتابخانه فرزانه جامع، 17. كتابخانه سيد الشهداء، 18. كتابخانه قائميه، 19. كتابخانه عمومي‎شهداء، 20. كتابخانه عمومي دهخدا، 21. كتابخانه مركزي آستان قدس.
كتابخانه عمومي هجرت و كتابخانه رضوي به دليل تعميرات اساسي در حين پژوهش، هيچ‎گونه خدماتي ارائه نمي‎دادند كه از جامعة پژوهش حذف شدند.
جامعة دوم اين پژوهش، تمامي جستجوهايي است كه طي 2 ماه از پايگاه نماية نشريه‎ها در كتابخانه‎هاي پر مراجعه انجام مي‎شود. بدين منظور، تعداد 9 كتابخانه از سه منطقة متفاوت جمعيتي شهر مشهد انتخاب و نرم‎افزار ثبت و ضبط داده‎ها براي ثبت ركوردهاي جستجو روي سيستمهاي نمايه نشريات نصب گرديد. اين 9 كتابخانه عبارتند از: كتابخانه عمومي فردوسي، شهيد مفتح، بنياد پژوهشهاي آستان قدس رضوي، طبرسي، شهيد باهنر، فرهنگ ثارالله، نواب صفوي، مسجد قائميه و دهخدا.
در بخش ثبت و ضبط داده‎ها توسط نرم‎افزار، ابتدا كتابدار و مسئول كتابخانه نرم‎افزار را فعال مي‎كنند، سپس كاربران به جستجو مي‎پردازند. پس از پايان جستجو، كتابداران نرم‎افزار را غير فعال مي‎كنند و فيلم گرفته شده براي تجزيه وتحليل ذخيره مي‎شود. نكتة قابل توجه اينكه در برخي موارد چون مراجعه مكرر صورت نمي‎پذيرفت، پس از هر بار استفاده، نرم‎افزار قطع و وصل مي‎شد. در كتابخانه‎هايي كه ميزان استفاده بالا بود، نرم‎افزار از ابتداي شروع به كار تا انتهاي وقت كار كتابخانه فعال بود ودر پايان ساعات كاري فايلهاي فيلمبرداري شده ذخيره مي‎گرديد.
حجم نمونه و روش نمونه‎گيري
در اين پژوهش، افرادي كه طي دورة زماني 2 ماهه، براي استفاده از پايگاه به كتابخانه مراجعه مي‎كردند، انتخاب و پرسشنامه را تكميل كردند. با رايزني با مسئولان كتابخانه‎ها و كتابداران، ميزان استفاده از پايگاه در كتابخانه بررسي و مشخص شد كه در هفته به طور متوسط 3 تا 4 بار از نرم‎افزار استفاده مي‎شود. بر اساس اين اطلاعات، تصميم گرفته شد 10 پرسشنامه به 10 مراجعه‎كننده كه در محدودة زماني مشخص به كتابخانه مراجعه مي‎كنند، داده شود. بر اين روال، چون اولين ده نفر در نظر بودند، ممكن بود پرسشنامه‎ها در فاصلة زماني كمتري تكميل و تحويل شود. يادآوري مي‎شود، كاربراني پرسشنامه‎ها را تكميل مي‎كردند كه يا قبلاً با نمايه كار كرده بودند يا بعد از كار با نمايه، به پرسشنامه‎هاي مندرج در پرسشنامه پاسخ مي‎دادند. در مجموع، 210 برگه پرسشنامه بين كاربران در 21 كتابخانه عمومي‎توزيع گرديد. از اين تعداد، 114پرسشنامه تكميل و برگشت داده شد. پرسشنامة كتابداران به تمامي كتابداران شاغل در كتابخانه‎هاي مورد نظر تحويل شد. از اين تعداد، 55 پرسشنامه تكميل و عودت داده شد.
جامعة دوم پژوهش، جستجوهايي بود كه توسط كاربران در پايگاه نمايه انجام مي‎شد. براي اين قسمت، از روش نمونه‎گيري زماني استفاده گرديد؛ به اين ترتيب كه در طي يك برهة زماني 2 ماهه، از تاريخ 15/2/1390 تا 15/4/1390، نرم‎افزار ضبط وجستجوي داده‎ها به نام snagit در 9 كتابخانة عمومي پر استفاده از سه منطقة متفاوت جمعيتي شهر نصب گرديد. نرم‎افزار در ساعات كار كتابخانه‎ها از ساعت 7 صبح تا 7 شب آمادة ضبط جستجوهاي انجام شده در پايگاه بود. پس از ثبت داده‎ها و مشاهدة فيلمها، اطلاعات مربوط به 225 نشست به دست آمد كه180 مورد داراي بسط جستجو و 45 مورد داراي يك بار جستجو بود. حجم فيلم مربوط به اين قسمت، برابر با 9/19گيگا بايت بود.
ابزار گردآوري اطلاعات
براي گردآوري اطلاعات مورد نياز تحقيق، دو پرسشنامة محقق ساخته بر اساس نظرهاي كتابداران، استادان كتابداري و همچنين مطالعات متون، طراحي و استفاده شد. براي تجزيه و تحليل جستجوهاي انجام شده در پايگاه نيز از نرم‎افزار ضبط و ثبت تصاوير صفحة دسكتاپ رايانه به نام snagit استفاده گرديد كه از تصاوير جستجو در پايگاه توسط كاربران فيلمبرداري و در سيستم ضبط مي‌كرد. تصاوير براي تجزيه وتحليل در سيستم ذخيره مي‎شد. گفتني است، در پيوست، معرفي كامل اين نرم‎افزار آمده است.
اجزاي پرسشنامه‎ها
پرسشنامه كاربران در 6 بخش تشكيل گرديد:
بخش اول: شامل اطلاعات جمعيت شناختي كاربران پايگاه نماية نشريات در كتابخانه‎هاي عمومي‎شهر مشهد
بخش دوم: سؤالهاي مربوط به آشنايي كاربران با پايگاه
بخش سوم: هدف از مراجعه به پايگاه
بخش چهارم: شيوة استفاده از پايگاه نمايه
بخش پنجم: سؤالهاي مربوط به رضايت و نا رضايتي
بخش ششم: نظرهاي ارائه شده دربارة پايگاه نمايه نشريات است.
پرسشنامة كتابداران نيز داراي 4بخش است:
بخش اول: اطلاعات جمعيت‌شناختي كتابداران شاغل در كتابخانه‎هاي عمومي‎شهر مشهد
بخش دوم: اطلاعات مربوط به ميزان آشنايي كتابداران با فناوريهاي رايانه
بخش سوم: نظرهاي كتابداران در خصوص نقاط ضعف و قوّت پايگاه
و در بخش انتهايي، سؤالهاي باز در خصوص تغييرات لازم در نرم‎افزار و آينده پايگاه، از كتابداران سؤال شد.
روايي و پايايي ابزار گردآوري اطلاعات
چون داده‎هايي كه در اين تحقيق گردآوري مي‎شوند همه ملموس هستند يا به موارد ملموس اشاره دارند، پرداختن به روايي و پايايي ابزار ضرورتي ندارد. تنها موردي كه كنترل شد، سلامت پايگاه و سلامت نرم‎افزار ضبط در زمان استفاده كاربران از پايگاه بود كه اين مهم در بازة زماني 2 ماهه از طريق ارتباط حضوري محقق در محل كتابخانه و همچنين گفتگوي تلفني براي رفع مشكلات نرم‎افزاري پايگاه و خود نرم‎افزار ضبط انجام گرديد و آموزشهاي لازم در خصوص نحوة استفاده از نرم‎افزار ضبط و ثبت تصاوير دسكتاپ به كتابداران داده شد. در مدت زماني، 2 ماهه، 4 نوبت به هر كتابخانه براي كنترل سلامت نرم‎افزار مراجعه شد.
تحليل داده‎ها
چون كتابخانه‎ها، پاسخ‎دهندگان به پرسشها و نيز داده‎هاي ضبط شده با نرم‎افزار مورد استفاده، غير تصاوفي مشخص شده بودند، با كمك گرفتن از نرم‎افزار اكسل، از آمار توصيفي براي تجزيه و تحليل داده‎ها استفاده شد. داده‎هاي حاصل از پاسخهاي داده شده به گويه‎ها بر اساس طيف 5 گزينه‎اي ليكرت (1 تا 5) استخراج گرديد. بر پاية اين روش، ميانگين پاسخهاي داده شده به هر گويه، توافق يا عدم توافق با مطلب مندرج در گويه را نشان مي‎داد. معيار ديگري كه براي قضاوت به كار برده شد، ميزان فراواني تعداد افراداي بود كه يك گزينه را از بين گزينه‎هاي ديگر انتخاب مي‎كردند.
فرضية اول: كاربران بيشتر با هدايت كتابداران به پايگاه نمايه مراجعه مي‎كنند تا با آگاهي قبلي خود
نخستين فرضيه‎اي كه دراين پژوهش بررسي شد، نحوة مراجعه كاربران به پايگاه نماية نشريات بود. يافته‎ها نشان داد:
ميانگين پاسخهاي داده شده به اين پرسش توسط كاربران برابر با 88/3 از 5، يعني بيش ازحد متوسط است. بر اين اساس، كاربران بيشتر با هدايت كتابداران به نمايه مراجعه مي‎كنند و كمتر از پايگاه نمايه آگاهي دارند. بيش از60% كاربران آشنايي با پايگاه نماية نشريات را از طريق كتابداران اعلام كرده‎اند. براي اين فرضيه نيز از كتابداران نظرخواهي شد كه ميانگين 61/4 به دست آمد. بنابراين، ‎كتابداران در مقايسه با كاربران اين فرضيه را بسيار بيشتر تأييد كردند.
نتايج حاصل از اين پژوهش و پژوهشهاي «تينانف» (1996)، «فرج پهلو و شهبازي» (1381)، «نورمحمدي» (1376) و «عليجانپور» (1384) نشان مي‎دهد كتابداران نقش با اهميتي در معرفي پايگاه و منابع موجود در كتابخانه يا مركز اطلاع‎رساني دارند. در عين حال، تحقيق «عليجانپور» نشان داد نقش «دوستان» نيز در معرفي پايگاه اطلاعاتي براي استفاده، قابل توجه است. «تينانف» بر نقش دوگانه كتابداران براي 1) استفاده از پايگاه و 2) نقش آنها در معرفي و تبليغ دربارة پايگاه از طريق آموزش به كاربران، تأكيد دارد. يافته‎هاي اين پژوهش همسو با اين يافته‌هاست و بر اهميت مشاركت كتابداران در شناساندن و بهره‌برداري از پايگاه، تأكيد دارد.
فرضية دوم: مراجعه به پايگاه نمايه بيشتر پژوهش‎مدار است تا آموزش مدار
دومين فرضيه‎اي كه دراين پژوهش بررسي شد، هدف از مراجعة كاربران به پايگاه نماية نشريات بود. ميانگين پاسخهاي داده شده به اين پرسش توسط كاربران، برابر با 88/3 بود كه بيش ازحد متوسط است. بيش از70 % كاربران هدف از مراجعه به پايگاه نمايه را انجام «تحقيق وپژوهش» عنوان كرده‎اند.
براي اين فرضيه نيز ازكتابداران نظرخواهي شد. ميانگين موافقت با اين فرضيه برابر با38/4 بود. بر اين اساس، كتابداران بيشتر از كاربران اين فرضيه را تأييد كردند. مقايسة نتايج اين پژوهش و پژوهشهاي «نورمحمدي» (1376)، «يميني فيروز» (1382) و «عليجانپور» (1384) نشان مي‎دهد مراجعه به پايگاه‎ها بيشتر جنبة تحقيقي دارد؛ اگرچه هدفهاي آموزشي نيز در تحقيق «يميني فيروز» ذكر شد. با توجه به نتايج حاصل از پژوهش و تحقيق «عليجانپور» درصد بيشتري از كاربران، پايگاه نمايه را پژوهش محور ذكر كرده‎اند. بنابراين، مسئولان پايگاه نمايه بايد هم در گزينش و درج موادِ بالقوة با ارزش براي پژوهش و هم در موضوع دهي به مقاله‎ها، بر جنبه‎هايي كه براي پژوهش مناسب‎ترند تأكيد كنند تا پايگاه به پايگاهي غني و داراي محتوايي با ارزش براي پژوهش، تبديل شود.
فرضية سوم: بيشترين جستجو‎ها از پايگاه نمايه، جستجوهاي موضوعي هستند
سومين فرضيه‎اي كه دراين پژوهش بررسي شد، شيوة جستجوي كاربران در پايگاه نماية نشريات بود. يافته‎ها نشان مي‎دهد 83 % مراجعان، به جستجو در پايگاه با داشتن موضوع معيّن اذعان دارند. ولي اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه 80% كاربران نيز جستجو از طريق عنوان مجله‎ها را با توجه به وجود «فهرست مجله‎ها»در پايگاه اعلام نموده‎اند. همچنين، براي اين فرضيه از كاربران و كتابداران نيز نظرسنجي شد. نتايج نشان ‎داد: ميانگين كلي نظرهاي كتابداران و كاربران معادل 94/3 است. بنابراين، از ديد كاربران و كتابداران، بيشتر جستجوها موضوعي است و به همين دليل به پايگاه موضوعي مراجعه مي‎شود. جستجوهاي ضبط شده توسط نرم‎افزار snagit در پايگاه نماية نشريات نيز نشان مي‎دهد بيشترجستجوها از پايگاه نمايه، موضوعي مي‎باشند. در ادامه به تعدادي از پژوهشهاي مؤيد اين يافته، اشاره مي‎شود:
تحقيق «مرسر» (2000) نشان داد دانستن نحوة جستجوي كاربران مي‎تواند اطلاعات جديدي در مورد كاربران و علايق موضوعي آنان در اختيار پژوهشگران قرار دهد. «مگابگاب» (1995) نيز مشاهده كرد عمده‎ترين جستجوها در پايگاه اريك، جستجوهاي موضوعي است. وي عمده‎ترين ضعف جستجوگران را عدم به كارگيري كليدواژه مناسب و عملگرهاي بولي اعلام نمود. در جستجوهايي كه وي مورد توجه قرار داد، نشانه‎هايي از درك درست نيازهاي اطلاعاتي مشاهده مي‎شد اما، ناآگاهي از وضعيت نمايه‌سازي منابع در پايگاه‎ها و يا كم‎تجربگي در جستجوهاي موضوعي، نيز قابل رديابي بود. به بياني ديگر، تبحر در جستجو‎هاي موضوعي، عاملي با ارزش براي يافتن منابع دلخواه يا مرتبط است. اين موردي است كه در تحقيق «دليلي» (1378) با تأكيد بر زماني كه به جستجو اختصاص مي‎يابد، مورد تأييد قرار گرفت. وي دريافت مدت زماني كه جستجوگران متخصص موضوعي صرف انجام جستجو در پايگاه‎هاي لوح فشرده نوري مي‎كنند، كمتر از مدت زماني است كه غيرمتخصصان به جستجوي موضوعي براي موضوعات يكسان مي‎پردازند. به بياني ديگر، تخصص موضوعي و دانستن واژگان موضوعي مورد جستجو، عاملي مهم براي يافتن اطلاعات مورد نياز است. «شوره زاري» (1379) به اين نتيجه رسيد كه عامل تخصص موضوعي، بر بهينه بودن كاوش تأثير مي‎گذارد. تحقيق «يميني فيروز» (1382) نشان داد بيشتر جستجوگران شبكة اينترنت از شيوة جستجوي عبارتي و كوتاه‎سازي، خيلي كم استفاده مي‎كنند. تحقيق «عليجانپور» (1384) نشان داد حدود 7/60% جستجوگران هنگام جستجو در پايگاه‎هاي اطلاعاتي، بيشتر دنبال مقاله‎ها هستند كه عملاً جستجوي موضوعي را ديكته مي‎كند. در عين حال، اطلاعات اندكي دربارة اينكه كاربران چگونه وب را جستجو مي‎كنند و به هنگام جستجو به دنبال چه چيزي مي‎گردند؟ در دست است. در عين حال، آشكار است كه بيشتر جستجوهاي پژوهش‎محور، موضوعي هستند و عوامل متعددي بر روي اين نوع جستجو‎ها تأثير دارند كه بايد شناسايي شوند. در عين حال، نبايد يافته‎هاي مرتبط بر عوامل تأثيرگذار بر جستجو را دست كم گرفت. لازم است، امكانات مناسب براي اجراي جستجوهاي موضوعي در پايگاه‎ها فراهم شود. در اختيار بودن فهرستهاي موضوعي مناسب يا اصطلاحنامه براي جستجوي بهتر در هر پايگاه، يكي از امكانات مناسب براي انجام جستجوهاي نتيجه‎بخش است.
فرضية چهارم: مقاله‎هاي انتخاب شده از پايگاه نمايه، بيشتر از مجله‎هاي عامه پسند است و نه از مجله‎هاي علمي - پژوهشي و علمي - ترويجي
چهارمين فرضيه‎اي كه در اين پژوهش بررسي شد، نوع مجله‎هاي استفاده شده توسط كاربران از نظر درجة علمي بود. نتايج نشان مي‎دهد 64% كاربران ترجيح مي‎دهند مقاله‎هاي خود را از مجله‎هاي علمي - پژوهشي بازيابي كنند. در عين حال، حدود 52 % پاسخ‎دهندگان گزينة مجله‎هاي عامه پسند را انتخاب كرده‌اند. همان‎گونه كه در ابتدا انديشيده شده بود، چون مراجعان به كتابخانه‎هاي عمومي بيشتر در سطوح تحصيلي دبيرستان مي‎باشند، احتمالاً نوع مقاله‎هايي كه مناسب تشخيص مي‎دهند، بيشتر توصيفي است و يا توصيفي ساده از مباحث علمي مطرح در مجله‎هاي علمي - پژوهشي است. 28% كاربران از همه نوع مجله استفاده مي‎كنند و درجه علمي‎مجله براي آنها مطرح نيست. براي اين فرضيه، از كاربران و كتابداران نيز نظرسنجي شد. نتايج نشان مي‎دهد ميانگين كلّي نظرهاي كتابداران و كاربران دربارة استفاده از مجله‎هاي عامه‎پسند، برابر با 11/3 مي‎باشد. بر اين اساس، نوعي توافق دربارة انتخاب مقاله از مجله‎هاي عامه‎پسند، قابل مشاهده است.
نتايج حاصل از جستجوهاي ضبط شده به وسيلة نرم‎افزارضبط snagit، نشان داد 62% كاربران مجله‎هاي عامه‎پسند را انتخاب كرده‎اند. براي اين امر، دو دليل قابل ارائه است كه به يكي از آنها قبلا پرداخته شد (مخاطبان كتابخانه‎هاي عمومي‎بيشتر دانش‎آموز هستند) و مورد دوم اينكه عمده مجله‎هايي كه مقاله‎هاي آنها در نمايه قرار مي‎گيرد، مجله‎هاي عمومي يا عامه‎پسند هستند.
در بين تحقيقات مرور شدة پژوهشي، موردي مشاهده نشد كه آشكارا به نوع مجله‎هاي مورد استفادة كاربران پرداخته باشد. در عين حال، پژوهشهاي «هولم كوئست» (1998)، لنارس (1999)، «كينگ و مونتگومري» (2002)، «كورت لانين» (2004)، «ليوچران» (2000)، «براون و سيسيليا» (1999)، «ديلون و هان» (2002) نشان داده‎اند اكثر كاربران، استفاده از مجله‎هاي الكترونيكي را به چاپي ترجيح مي‎دهند. همچنين، تحقيقات «ديلوكوو گوتليپ» (2002)، «نورمحمدي» (1376)، «يميني فيروز» (1376)، «عليجانپور» (1384) نشان داده‎اند هدف بيشتر كاربران از مراجعه به پايگاه و جستجو در وب، انجام امور پژوهشي است. با توجه به اينكه بيشتر كاربران مورد توجه در اين تحقيقات تحصيلات دانشگاهي داشتند، قابل درك است كه در پي مقاله‎هاي مندرج در مجله‎هاي علمي - پژوهشي باشند. در عين حال، چون هنوز تعداد كمي از منابع علمي - پژوهشي به صورت الكترونيكي و نيز رايگان در دسترس مي‎باشند، استفاده از مجله‎هاي كمتر پژوهشي كه اكنون با عنوان مجله‎هاي علمي - الكترونيكي نشر مي‎يابند، قابل توجه است، بويژه كه تعدادي از پژوهشها مدعي‎اند براي بسياري از جستجوگران، دسترسي به متن، بيشتر از اعتبار متن، اهميت دارد. تحقيق «عبداللهي» (1384) نشان داد 8/42% پاسخگويان نقش مجله‎هاي علمي‎الكترونيكي را در ارتقاي سطح علمي‎كار خود «زياد» گزارش كرده‌اند. تنها 9/5% افراد نقش مجله‎هاي علمي - الكترونيكي را در ارتقاي سطح علمي‎كار خود «كم» گزارش كرده‎اند. بايد توجه داشت، اين مورد به مخاطبان پايگاه بستگي دارد. در مورد پايگاه نمايه، اين مورد متفاوت است، زيرا 1) مخاطبان كتابخانه‎هاي عمومي‎درگير انجام تكاليف كلاسي پژوهش محور هستند و 2) محتواي نمايه پر از مقاله‎هاي روزنامه‎ها و مجله‎هاي عامه‎پسند است. در چنين شرايطي، بايد متوقع بود كه درصد قابل توجهي از كاربران از مجله‎هاي عامه‎پسند استفاده كنند و اين موردي بود كه تحليل داده‎هاي ارائه شده، آن را مورد تأييد قرار داد.
فرضية پنجم: بيشتر كاربران از دستيابي آسان به اطلاعات يا منابع مورد نظر خود در پايگاه نمايه اظهار رضايت مي‎كنند
پنجمين فرضيه‎اي كه دراين پژوهش بررسي شد، بررسي ميزان رضايت كاربران از دستيابي آسان به منابع در پايگاه نمايه بود. تحليل داده‎ها نشان داد درصد فراواني تجمعي گزينه‎هاي «كاملا رضايت دارم»و «راضي هستم» بيشتز از60 % است، و ميانگين مربوط برابر 73/2 و از حد متوسط بيشتر است. بنابراين، كاربران از دستيابي آسان به اطلاعات درپايگاه نمايه اظهار رضايت مي‎كنند. از طرفي، نظر كتابداران دربارة رضايت كاربران از سهولت دستيابي به اطلاعات پايگاه نمايه نشان مي‎دهد درصد فراوانيِ تجمعيِ گزينه‎هاي «كاملاً موافقم»و «موافقم» بيش از50 % است و ميانگين نظرهاي اعلام شده براي اين مورد برابر63/3 از حداكثر 5 مي‎باشد. بنابراين، از ديدگاه كتابداران نيز كاربران از دسترسي آسان به پايگاه نمايه اظهار رضايت نسبي دارند.
پژوهشهاي «توده» (1377)، «خسروي» (13.76)، «حياتي و شاهي» (1387) «سليماني» (1388) «سلاجقه» (1384) و «غفايان» (1388) نيز نشان داده‎اند دسترسي آسان، مرتبط بودن اطلاعات، حجم اطلاعات دريافتي، توانايي كتابداران در ياري‎رساني به كاربران، سرعت دسترسي، جديد بودن مقاله‎ها و مجله‎ها، توان دقت جستجو و آزادي عمل كاربر، عوامل مؤثر بر رضايت كاربران پايگاه‎هاي اطلاعاتي هستند. عوامل ديگري نيز در ميزان رضايت كاربران از پايگاه‎هاي اطلاعاتي تأثير دارند كه عبارتند از: سن، مهارت در استفاده از پايگاه‎ها، محتواي پايگاه‎ها، اطلاعات دريافتي از پايگاه و ... كه در اين تحقيق مورد توجه نبود.
فرضية ششم: كاربران و كتابداران مسئول نظام پايگاه نمايه، نقاط قوّت پايگاه را بيشتر از نقاط ضعف آن مي‎دانند
ششمين فرضيه‎اي كه در اين پژوهش بررسي شد، نقاط قوّت و ضعف پايگاه بود. ميانگين نظرهاي كاربران در اين مورد برابر با 54/3 و از حد متوسط بيشتر است. بر اين اساس، كاربران تا حدود زيادي نقاط قوّت بانك نمايه را بيش از نقاط ضعف آن مي‎دانند. اين يافته در عين حال نمايانگر وجود نقاط ضعف در پايگاه يا ناتواني استفاده كننده از پايگاه نمايه است. ميانگين نظر كتابداران در اين مورد برابر با 70/3 و از حد متوسط بيشتر است. با مقايسة دو ميانگين، مشخص مي‎شود كتابداران تا حدود زيادي نقاط قوّت بانك نمايه را بيش از نقاط ضعف آن مي‎دانند. از طرفي، ميانگين كلي نظرهاي كتابداران و كاربران 62/3 است. مجموع نظرها نشان مي‎دهد نقاط قوّت پايگاه بيش از نقاط ضعف آن است. از مقايسة اين دو گروه نظر، چنين استنباط مي‎شود كه نظر ناروشن مراجعان نسبت به قوّت و ضعف نمايه، احتمالاً ناشي از كم اطلاعي آنها از شيوة استفاده از پايگاه نمايه است. همچنين، كاربران مهم‎ترين مشكلاتي كه در كار با پايگاه نمايه برخورد داشته‎اند را به ترتيب اولويت 1) پيدا نشدن مورد جستجو 2) مشكلات نرم‎افزاري و شبكه 3) نداشتن آشنايي و مهارت كار با نرم‎افزار، عنوان كردند. دربارة مورد اول يا اينكه كاربر با شيوة جستجو در پايگاه آشنا نبوده و يا منبع مورد نياز كاربر در پايگاه پيدا نشده است. در مورد دوم نيز علت مشكلات مربوط به شبكة داخلي كتابخانه و مشكل نرم‎افزار است كه به برنامه‌نويسي و نكات فني مربوط است. در مورد سوم نيز مسئله به طور مستقيم با آموزش كاربران ارتباط دارد. همچنين، نظرهاي كتابداران دربارة مشكلات رايج استخراج شده، از متوني كه دربارة پايگاه نمايه بوده است، نشان مي‎دهد ميانگين كل ديدگاه كتابداران دربارة نقاط ضعف 64/3 و ميانگين كلّ نقاط قوّت برابر 66/3 است. مي‎توان نتيجه گرفت تمام گزينه‎هايي كه به عنوان نقاط قوّت و ضعف پايگاه اشاره شده است‎، با ميانگين «بيشتر ازحد متوسط» و در «حد زياد» قابل قبول مي‎باشد. همچنين، نظرهاي كتابداران دربارة پايگاه نمايه، در قالب پرسشهاي باز بررسي شد. نتايج نشان داد در بيان نقاط ضعف، بيشترين موارد مطرح شده به ترتيب در شاخصهاي امكانات نمايش، محتوا و امكانات جستجو بود. در بيان نقاط قوّت، بيشترين موارد مطرح شده به ترتيب در شاخصهاي دسترسي آسان به منابع و پوشش موضوعي بود. در ادامه، به يافته‎هاي مرتبط ديگر پژوهشها در اين زمينه اشاره مي‎شود.
«هولم كوئست» (1998) مزاياي استفاده از مجله‎هاي الكترونيكي را استفاده آسان، قابليت جستجوي متون، امكان تعامل كاربر، و نبود محدوديت زماني بيان كرد و نداشتن كيفيت بالاي اين منابع را از معايب آن دانست. «كورت لانين» (2004) هزينة انتشار مجله‎هاي الكترونيكي و ساختار فرامتني آنها را از مهم‎ترين مزيتهاي آنها مي‎داند. «اسلاتر» (2001) در پژوهش خود مزاياي مجله‎هاي الكترونيكي را: 1) بازيابي سريع مقاله‎ها 2) صرفه‎جويي در زمان 3) وجود پست الكترونيك براي ارتباط و 4) فراپيوند بودن مقاله‎ها مي‎داند. «ري ودي» (1998) در پژوهش خود 4 عامل مشكل ساز در استفاده از منابع الكترونيكي را بيان نمود كه عبارتند از: 1) حجم زياد اطلاعات بازيابي شده 2) وقت گير بودن جستجو 3) محدوديت دسترسي به ايستگاه‎هاي كاري 4) آشنا نبودن با فناوري اطلاعات و مهارتهاي بازيابي اطلاعات. در تحقيقات «ولمن و بريلان و پريتز» (2003)، «منوپولي و نيكولز و جورجيو» (1997) و «لينارس» (1999) مزايا و معايب منابع الكترونيك، موارد زير بوده است: 1) دسترسي از طريق رايانه شخصي و امكان دسترسي در منزل 2) بازيابي آسان و امكان متصل شدن به متون ديگر. معايبي كه آنها ذكر كردند، عبارت است از: 1) نداشتن نسخة پشتيبان 2) مشكلات خواندن متن از صفحه رايانه.
«رحمان و رمزي» (2004) در تحقيق خود عوامل مهم در استفاده نكردن از منابع الكترونيكي را كمبود وقت، كمي‎آگاهي و كمي‎مهارت در استفاده اعلام كردند. مطالعة «ددزي» (2005) نشان داد عوامل مرتبط به استفاده‎كنندگان، مانند: كمبود اطلاعات، كمبود مهارت و نياز نداشتن به منابع الكترونيكي، مهم‎ترين مشكلات دسترسي به منابع الكترونيك است. تحقيق «شايگان و ديگران» (1383) نشان داد عوامل مؤثر در استفاده كاربران از مجله‎هاي الكترونيكي، عبارتند از: 1) دسترسي آسان به شماره‎هاي مجله‎ها 2) سرعت و سهولت در بازيابي اطلاعات 3) حجم اطلاعات بازيابي شده 4) وابستگي نداشتن به مكان و زمان خاص 5) ايجاد انگيزش در مطالعة بيشتر6) استفاده از خدمات جنبي. «فرج پهلو وشهبازي» (1381)، «ستوده» (1377)، «شهبازي و يوسفي» (1388) نيز به نقاط قوّت و ضعف و عوامل مؤثر در استفاده از مجله‎هاي الكترونيكي و پايگاه‎هاي الكترونيكي پرداختند كه عمده‎ترين مانع در استفاده از پايگاه‎ها را «آشنايي نداشتن با مهارتهاي جستجوي اطلاعات» دانستند.
از مجموع پژوهشهاي بالا استنباط مي‎شود عوامل متعددي در استفاده از منابع الكترونيكي و پايگاه‎ها مؤثر است كه مي‎توان آنها را در قالب نقاط ضعف و قوّت پايگاه، ارائه كرد. اين عوامل در متون، تحت سه عنوان 1) عوامل ناشي از نظام 2) عوامل فردي و 3) عوامل محيطي، مورد توجه بوده‌اند. نتايج حاصل از مقايسة پژوهش حاضر با پژوهشهاي ذكر شده نشان مي‎دهد در پايگاه نماية نشريات، نقش عوامل مربوط به نظام بسيار پر رنگ‎تر است.
فرضية هفتم: بين تعداد مقاله‎هايي كه از پايگاه نمايه بازيابي مي‎شوند و تعداد مقاله‎هايي كه از بين مقاله‎هاي بازيابي شده مورد استفاده قرار مي‎گيرند، تفاوت معناداري وجود دارد
هفتمين فرضيه‎اي كه دراين پژوهش بررسي گرديد، بررسي نسبت مقاله‎هاي استفاده شده به مقاله‎هاي بازيابي شده در پايگاه بود. در اين مورد، ميانگين نظرسنجي ازكاربران برابر40/3 است كه بيش از حد متوسط است. همچنين، ‎جستجوهاي انجام شده در پايگاه نماية نشريات دربازة زماني 2ماه كه توسط نرم‎افزارsnagit انجام شد، نشان مي‎دهد تنها از 1% مقاله‎هاي بازيابي شده، استفاده شده است. بنابراين، بين مقاله‎هاي بازيابي شده و مقاله‎هاي استفاده شده، تفاوت زيادي وجود دارد؛ يعني تعداد كمي از مقاله‎هايي كه بازيابي مي‎شوند، مورد استفاده نيز قرار مي‎گيرند. در تحقيقات مرتبط با اين موضوع، موارد زير قابل ذكر است:
«مگابكات» (1995) خاطرنشان كرد استفاده‎كننده از نخستين تجربه با پايگاه دلسرد و نااميد مي‎شود، اما پس از كسب تجربة جستجو در پايگاه‎ها و كسب نتايج بهتر، از احساس نااميدي كاسته مي‎شود. «مك كارتي، كراس و ليتل» (1997) نرسيدن كاربران به نتايج دلخواه در جستجوها را دليل نااميدي از پايگاه عنوان كرده‌اند. «زواوي و مجيد» (2001) و «آدامس و بانك» (1995) و «وينسنت، آرفوردوآلينگ» (2004) كمبود دانش، معلومات و ناكافي بودن مهارت جستجوي كاربران براي جستجو در پايگاه را دليل احساس نااميدي از پايگاه دانسته‌اند. در تحقيق «عبداللهي» (1384) بيشتر كاربران مطابقت اندك منابع اطلاعاتي داخل پايگاه با نيازهاي اطلاعاتي خود را دليل استفاده نكردن از پايگاه دانسته‎اند. در مقابل، پژوهشهاي «توكلي‎زاده راوري» (1375)، «دليلي» (1378) و «شوره زاري» (1379) نشان داده است عواملي چون تخصص موضوعي، مدرك تحصيلي، آموزش استفاده از پايگاه و آشنايي با زبان پايگاه، مي‎تواند در افزايش ضريب دقت و بازيافت تأثير بگذارد و در نتيجه نسبت مقاله‎هاي مورد استفاده به بازيابي شده، افزايش يابد.
اين پژوهشها نشان مي‎دهند عوامل متعددي در زمينة افزايش ضريب دقت و بازيافت مؤثر است كه عبارتند از: 1) انطباق نتايج جستجو با نياز كاربر 2) مهارت و تجربة جستجو 3) تخصص موضوعي 4) شيوة جستجو در پايگاه و ... . بنابراين، نتايج حاصل از جستجو در هر پايگاهي و نسبت آنچه بازيابي مي‎شود و آنچه مورد استفاده قرار مي‎گيرد، بسته به دانش كاربران هر نظامي، متفاوت است. در اين پژوهش، نسبت استفاده به آنچه بازيابي مي‎شود برابر 1% اعلام شده است. اين وضعيت نامطلوب ممكن است متأثر از دانش ضعيف كاربران پايگاه نمايه و يا ريزش كاذب زياد در پايگاه نمايه باشد. آموزش كاربران توسط هر كتابخانة عمومي مي‎تواند اين نسبت نامطلوب را به نسبتي مطلوب تبديل كند. در عين حال، نمايه‎سازي دقيق‎تر مقاله‎ها در پايگاه نمايه مي‎تواند از ريزش كاذب نامطلوب بكاهد.
پيشنهادها و رهنمودهاي پژوهش
الف) پيشنهادهاي كاربردي
1. پيشنهاد مي‎شود مسئولان بانك نمايه با كتابداران و كاربران تعامل نمايند و پس از دريافت نظرهاي آنان، نسبت به انجام اصلاحات ساختاري و موارد مربوط به شيوه‎هاي ذخيره‎سازيِ مؤثر در بازيابي، اقدام كنند.
2. پيشنهاد مي‎شود براي غني كردن محتواي بانك نمايه براي محققان، تمامي مجله‎هاي علمي - پژوهشي و علمي - ترويجي و مجله‎هاي منتشر شده توسط دانشگاه‎ها نيز در پايگاه نمايه وارد و از قابليت بازيابي برخوردار شوند.
3. پيشنهاد مي‎شود مقاله‎هاي مجله‎هايي كه به هر دليل هنوز در بانك وارد نمي‎شود، شناسايي و نسبت به قراردادن در بانك نمايه اقدام گردد.
4. روزآمدي پايگاه در دستور كار قرار گيرد و در فاصله‎هاي زماني معيّن نسبت به اين مهم اقدام شود.
5. با توجه به آنكه بيشتر كاربران و كتابداران تعداد مقاله‎هاي كمي را قابل ويرايش دانستند، پيشنهاد مي‎شود تمام مقاله‎ها به قالب متني تبديل گردد. البته، قالب pdf و HTML نيز قابل دسترس باشد.
6. پايگاه تحت وب فعال گردد و از فراپيوندها و امكان جستجوي وبي براي پايگاه استفاده شود.
7. قابليت سفارشي سازي توسط كاربر از جمله ويژگيهايي است كه بايد براي تعامل بهتر كاربر با امكانات نمايه فراهم آيد.
8. ارتقاي امكانات جستجوي بانك نمايه و استفاده از يك فهرست موضوعي استاندارد و نمايه‎سازي مناسب، مطلوب به نظر مي‎رسد.
9. وضعيت نشريه‌هاي گردآوري شده، مرتب گزارش شود.
10. پيشنهاد مي‎شود در بخش جستجوي اطلاعات نمايه، بخشي جدا براي مجله‎هاي عمومي و مجله‎هاي علمي‎درنظر گرفته شود كه با فعال نمودن هريك، فقط مجله‎هاي علمي يا عمومي‎جستجو گردد و نتايج با هم نمايش داده نشود.
11. با توجه به ضرورت صرفه‎جويي در وقت كاربران و اينكه اعلام شده وقت زيادي را صرف مطالعه مقاله‎ها مي‎كنند، ضرورت دارد چكيده‎اي از مقاله‎هاي ارائه شده در بانك نمايه تهيه شود و در دسترس كاربران قرار گيرد. اگرچه ممكن است بسياري از مجله‎هاي علمي داراي چكيده باشند، تعداد مقاله‎هايي كه چكيده ندارند هم بسيار زياد است.
12. پيشنهاد مي‎شود نسبت به آموزش كاربران و كتابداران و تبليغ استفاده از پايگاه از طريق بروشور، پوستر و برگزاري كلاسهاي آموزشي اقدام شود.
13. پيشنهاد مي‎شود با توجه به كمبود سيستم جستجوي مقاله‎ها در بعضي كتابخانه‎هاي مورد پژوهش، تعداد رايانة تحت شبكه بيشتري براي نماية نشريات در كتابخانه‎هاي عمومي اختصاص يابد.
14. پيشنهاد مي‎شود امكان چاپ يا ذخيرة بخشهايي از يك مدرك فراهم آيد.
15. قابليت ارسال فهرست مجله‎هاي نمايه شده در پايگاه همراه با فهرست مندرجات آنها براي كاربران فراهم آيد.
16. محيط نمايش نمايه كاربرپسند گردد؛ به اين مضمون كه قابليت مرتب كردن نتايج بر اساس تاريخ، نام نويسنده و... فراهم آيد. همچنين، سابقة جستجوهاي انجام شده در دسترس قرار گيرد.
17. براي استفادة مناسب از اين بانك، بهتر است همة مراكزي كه نشريه منتشر مي‎كنند، يك نسخه از آن را به مؤسسه اطلاع‎رساني نمايه ارسال كنند.
18. يك اصطلاحنامه در پايگاه ايجاد شود كه داراي واژه‎هاي عام، خاص و مرتبط باشد. امكان انتخاب و اجراي مستقيم جستجو از طريق اصطلاحنامه امكان‎پذير باشد و توانايي بسط واژه‎ها و توانايي واژه‌نامه در ارائه واژه‎هاي مشابه، در دستور كار قرار گيرد.
19. امكان مشاهدة سابقة جستجوها و امكان ترتيب و تعديل جستجوهاي قبلي با جستجوهاي جديد لحاظ گردد.
20. نسبت به تكميل آرشيو مجله‎هايي كه كامل گردآوري نشده‎اند، اقدام شود.
21. محيط نرم‎افزار خشك و بي روح و از نظر امكانات گرافيكي و تصاوير، بسيار خسته‎كننده است. پيشنهاد مي‎شود رنگ‎بندي صفحه اصلي و پنجره‎هاي مربوط تغيير كند.
22. امكان برقراري ارتباط داخلي بين نرم‎افزار كتابخانه و نماية نشريات فراهم آيد.
23. خدمات پشتيباني پايگاه علاوه بر حضوري، به صورت تلفني يا از طريق اينترنت ارائه گردد.
ب) پيشنهاد‎هايي براي پژوهشهاي آينده
1. به منظور بررسي تطبيقي ميزان استفاده از پايگاه‎هاي مختلف مقاله‎هاي فارسي، انجام پژوهشي در زمينة مقايسة ميزان استفاده از پايگاه نمايه با پايگاه‎هاي اطلاعاتي مجله‎هاي ايراني، مطلوب به نظرمي‎رسد.
2. به منظور بررسي تأثير آموزش در ميزان استفاده و رضايت كاربران از پايگاه نمايه، انجام پژوهشي در اين زمينه مطلوب است.
3. به منظور مشخص شدن سياست گردآوري مقاله‎هاي پايگاه نمايه، تحقيقي در زمينة شناسايي نيازهاي اطلاعاتي كاربران كتابخانه‎هاي عمومي‎در تقابل با سياست گردآوري مقاله‎ها، توسط پايگاه صورت پذيرد.
4. به منظور مشخص شدن، ميزان پيشرفت و ارتقاي بانك نمايه، پژوهشي با عنوان «بررسي ميزان رضايت كاربران از نسخه‎هاي مختلف پايگاه» صورت پذيرد.
5. پژوهشي در خصوص جستجو در پايگاه نمايه بين متخصصان و غير متخصصان و مقايسة نتايج جستجو و ميزان رضايت آنان انجام شود.
6. محتواي نماية نشريات با پايگاه‎هاي مقاله‎هاي فارسي مثل مگ ايران، سيد، مركز اطلاع‌رساني منطقه‎اي علوم و فناوري، نورمگ، بانك مقاله‎هاي فارسي مركز اطلاعات و مدارك علمي‎مقايسه شود تا جايگاه پايگاه نماية نشريه‎ها بين پايگاه‎هاي داخلي مشخص شود.
7. ارزيابي ساختاري نمايه نشريات و مقايسة آن با پايگاه‎هاي اطلاعاتي خارجي نظير: امرالد، الزوير، اريك،ساينس دايركت و...
8. بر اساس تعيين جامعة هدف مورد نظر نهاد كتابخانه‎هاي عمومي، خط‎مشي مناسب گردآوري منابع تدوين شود.
9. با توجه به اينكه مخاطبان كتابخانه‎هاي عمومي اغلب دانش‎آموزان هستند، شناسايي نشريات هستة مورد نياز دانش‎آموزان و پيشنهاد براي گردآوري در بانك اطلاعاتي نمايه، مطلوب است.
منابع
 توكلي‎زاده راوري، محمد (1375). تأثير آموزش استفاده از بانك‎هاي اطلاعاتي كامپيوتري بر ضريب دقت و بازيافت اطلاعات و زمان جست وجو. پايان‎نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه تربيت مدرس، دانشكده علوم انساني.
 حياتي، زهير و محبوبه حسن شاهي (1387). بررسي ميزان رضايت اعضاي هئيت علمي‎دانشگاه شيراز از پايگاه‎هاي پيوسته. فصلنامه كتاب، 74،61-76.
 خسروي، جهان‎زير(1376). بررسي ميزان رضايتمندي استفادكنندگان ازپايگاه‎هاي اطلاعاتي كتابشناختي ديسك فشرده مركزاطلاع‎رساني و خدمات علمي‎وزارت جهاد سازندگي. پايان‎نامه كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع‎رساني، دانشگاه تهران، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي.
 دليلي، حميد (1378). تأثير تخصص موضوعي جستجو گران بر نتيجه بازيابي اطلاعات. علوم اطلاع‎رساني، 14(3و4)، 28-38.
 ستوده، هاجر (1377). بررسي استفاده ازمنابع الكترونيكي اطلاعات در ميان اعضاي هيئت علمي‎دانشگاه‎هاي شيراز و علوم پزشكي شيراز با تأكيد بر ديسك‎هاي نوري و شبكه اينترنت. پايان‌نامه كارشناسي ارشد، دانشكده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه شيراز.
 سلاجقه، مژده (1388). بررسي ميزان رضايت ازمراكز اطلاع‎رساني، مجله‎هاي الكترونيكي و پايگاه‎هاي اطلاعاتي تخصصي و رابطه آنها با سن و رتبه علمي‎اعضاي هيات علمي. فصلنامه علوم و فناوري اطلاعات، 25(3)، 431-447.
 شايگان، زينب و ديگران (1383). بررسي ميزان گزارش اعضاي هئيت علمي‎و دانشجويان تحصيلات تكميلي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان در استفاده از مجله‎هاي چاپي و الكترونيكي و عوامل موثرآن در سال تحصيلي 82-83 در ششمين همايش ملي كتابداري واطلاع‎رساني پزشكي با تكيه بر نظام‎هاي نوين اطلاع‎رساني و پژوهشهاي پزشكي: 10و11ارديبهشت ماه 1383. اصفهان:دانشگاه علوم پزشكي وخدمات بهداشتي اصفهان.
 شهبازي، شهرام و عليرضا يوسفي. شناسايي موانع و راهكارهاي استفاده از قابليتهاي بانك‎هاي اطلاعاتي الكترونيكي ازديدگاه اعضاي هئيت علمي‎دانشگاه اصفهان. مجله الكترونيكي پژوهشگاه مركز اطلاعات و مدارك علمي‎ايران، نما،16(1).
 شوره زاري، علي (1379). بررسي جستجوي استفاده كنندگان نهايي پايگاه‎هاي اطلاعاتي رايانه‎اي كتابخانه منطقه‎اي علوم و تكنولوژي شيراز و مقايسه آن با جستجوي كارشناسان اطلاع‎رساني از نظرضرايب جامعيت و مانعيت اطلاعات بازيابي شده و زمان جستجو. پايان‎نامه كارشناسي ارشد، دانشكده تحصيلات تكميلي، دانشگاه شيراز.
 عبدالهي، ام‌البنين (1384). بررسي ديدگاه اعضاي هئيت علمي‎دانشگاه شهيد چمران به تفكيك گروه‎ها درباره اهميت و ميزان استفاده از مجله‎هاي علمي‎موجود، تكميل اين مجله‎هاي و جايگزيني مجله‎هاي چاپي با شكل الكترونيكي آن. پايان‎نامه كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع‎رساني دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه شهيد چمران اهواز.
 عليجانپور، محبوبه (1384). بررسي ميزان بهره گيري دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي بابل از پايگاه‎هاي اطلاعاتي كتابخانه ديجيتال پزشكي. نشريه الكترونيكي پژوهشگاه مركز اطلاعات و مدارك علمي‎(نما)، 16(3).
 غفاريان، سمانه (1388). بررسي و ارزيابي رابط كاربر پايگاه نمايه از ديدگاه كاربران دانشجوي كارشناسي كتابخانه مركزي دانشگاه فردوسي با رويكرد مكاشفه‎اي. پايان‎نامه كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع‎رساني، دانشگاه آزاد تهران واحد شمال.
 فرج پهلو، عبدالحسين و مهري شهبازي (1381). عوامل مؤثر در استفاده از پايگاه‎هاي اطلاعاتي: بررسي نگرشها و عملكرد دانشجويان دوره تحصيلات تكميلي. فصلنامه كتاب، 13(4)، 54 -71.
 نورمحمدي، حمزه علي (1376). مطالعه رفتارهاي اطلاع يابي متخصصان مراكز تحقيقات مهندسي وزارت جهادسازندگي در كسب اطلاعات علمي‎و فني. پايان‎نامه كارشناسي ارشد.گروه كتابداري واطلاع‎رساني. تهران: دانشگاه تربيت مدرس.
 يمين فيروز، موسي(١٣٨٢). بررسي رفتار و الگوي اطلاع‎يابي اعضاي هيئت علمي‎دانشگاه فردوسي مشهد در شبكة اينترنت. پايان‎نامه كارشناسي ارشد. گروه كتابداري و اطلاع‎رساني. مشهد: دانشگاه فردوسي مشهد.
 Adams Jennifer , Bonk Smith.(1995). Use by university Faculty and Faculty preferences For related library services. Electronic Information Technologies and Resources college and Research Libraries. 56(2): 119-13.
 Brown,ceciliam(1999)."information seeking behavior of scientists in the electronic information age:astronomes,chemists, mathematicians, and physicists".journal of the American society for information science, no.50, p.929-943.
 Barillan,j.peritz,B.c.;wolman,Y. "A survey on the use of electronic databases and electronic journals accessed through the web by the academic staff of Israel universities".journal of Academic librarianship,no.26,p.346-361.
 Dillon,I.F.;Hahn,k.l.(2002).Are researchers ready for the electronic only journal collection?Results of a survey at the university of Maryland".portal libraries and the academy,no.2,p.375-390.
 Holmquist,jane E(1998). ''Survey on the use of electronic journals at Princeton''.Library and information Service in Astronomy Aspconference Series,
 King,Donald w.;Montgomery,carol Hansen.(2002)."After migration to an electronic journal collection:impact on faculty and doctoral students."
 Kortelainen,terttm. (2004). ''An analysis of the use of electronic journals and commercial jounal article collectious through the Finelib portal ''information Research ,vol.9,No.2 [on-line]. Available:http://information.net /ir /2-9/paper168.html.
 Lenares D. (1999). "Faculty use of electronic journals at research dinth dational conference.
 Liew,chern. [etal]. (2000)."A study of graduate stndent end-asers,use and perception of electronic journals" onlin infor mation Reviaw,vol.24:302-315.
 Mercer,lindas. (2000)."Measuring the use and value of electronic journals and books". Issues in science and technology librarenship,vol.25,no.5328.
 Meghabghab, D.B. (1995)."CD-ROM versus on-line versus Internet search strategics and Evaluation from the users perspertive in proceedings of the 1Gth national on line Meeting.Edited by Martha E.williams.newjercy:learned information,Inc, ,pp.263-307.
 Rehman,Sajjad ur, and vivan Ramzy.(2004).Awareness and use of electronic information resources at the health sciences center of Kuwait University.Library Review53(3):150-156.
http://www.Emerald.com (accessed Dec. 2008).
 Ray,k;Day,j.(1998)."student attitudes towards Electronic information Resours" information Research,no.2.[online]Available:
http://www.shef.ac.uk. /publication/infres/ircont.html.
 Slaughter,Hattiejeon.(2001)''Electronic journals and scholarly, communication''.[onlin]. Arailable:
http://ejust Stanford.edu/sla.0602.pdf/
 Tinanoff,susan.(1996)."End user searching with CD-ROM database". [online]Available:
http://edfu.lis.uiur.edu/review/winter1996/tinanoff.html.
 Vicente, Angelde, John Crawford ,and Stuart Clink. (2004).Use and awareness of electronic information services by academic staff at Glasgow Caledonian.
 university.Library Review 53(8):401-407. http://www.Emerald.com (accessed 6 Feb. 2009).
 Zawawi Salina,Majid Shaheen.(2001). The Information needs and seeking Abehavior of the IMR biomedical scientist.Malaysian Journal of Library and Information Science, 5,(1):25-41

فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني (اين نشريه در www.isc.gov.ir نمايه مي شود)

60 _ شماره 4-جلد 15

Date insert: چهارشنبه, 27 فروردين 1393

Add comment


Security code
Refresh

تمامی حقوق مطالب محفوظ است

2013-2020©