Review
چكيده
نيازهاي اطلاعاتي كاربران فهرستهاي كتابخانهاي، با توجه به فناوريهاي نوين اطلاعاتي و منابع تمام‌متن ارائه شده در محيط ديجيتالي، تغيير يافته است. در حال حاضر، كاربران خواستار دسترسي سريع و بدون محدوديت به منابع اطلاعاتي كتابخانه هستند كه اين خواسته‌ها تغيير در رويكردها و راهكارهاي سازماندهي اطلاعات در كتابخانه را ضروري ميسازد. فهرستهاي كتابخانهاي نوين، مانند گذشته، يك سياهة ساده از منابع اطلاعاتي كتابخانه براي نشان دادن محل نگهداري منابع نيست، بلكه انتظار ميرود فهرستهاي كتابخانهاي تسهيل‌گر امور پژوهشي كاربران باشد و در حقيقت قدمهاي اولية تحليل و مديريت دانش در قالب فهرست صورت گيرد. بر همين اساس، فهرستهاي كنوني كتابخانه‌ها كه بر اساس قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن شكل گرفته‌اند، قادر به پاسخگويي به نياز كاربران در محيطهاي جديد و بر اساس منابع تمام‌متن ديجيتالي نوين نيستند. به همين دليل و به منظور غلبه بر مشكلات تطابق نداشتن قواعد انگلوامريكن با محيطهاي ديجيتالي و شبكه‌اي جديد، كميته همكاري مشترك (جي.اس.سي.) تصميم گرفت استانداردي جديد براي فهرستنويسي با عنوان استاندارد توصيف و دسترسي به منابع (آر.دي.اِي.) منتشر سازد. اين استاندارد، در هماهنگي با قواعد انگلوامريكن و ساير استانداردهاي فهرستنويسي و بر مبناي الگوهاي مفهومي ايفلا يعني «ملزومات كاركردي پيشينههاي كتابشناختي (اف.آر.بي.آر.) و ملزومات كاركردي دادههاي مستند (اف.آر.اي.دي.)» به وجود آمده است. با توجه به تصميم مجامع بينالمللي سازماندهي اطلاعات مبني بر تغيير قواعد فهرستنويسي، ضروري است زمينه‌هاي لازم براي پياده‌سازي و جايگزيني آر.دي.اي. با قواعد انگلوامريكن فراهم آيد. در اين مقاله، تلاش شده است تا ضمن معرفي قواعد آر.دي.اي. و تشريح هدفها، اجزا و عملكرد آن، به مقايسة آن با انگلوامريكن پرداخته و ضرورت پياده‌سازي و بهره‌گيري از مزاياي آن در فهرستهاي كتابخانههاي ايران، تبيين شود.
كليدواژه‌ها: استاندارد توصيف و دسترسي به منابع (آر.دي.اِي.)؛ قواعد فهرستنويسي؛ قواعد انگلو امريكن؛ استانداردهاي فرادادهاي؛ ملزومات كاركردي پيشينههاي كتابشناختي (اف.آر.بي.آر.)؛ ملزومات كاركردي دادههاي مستند (اف.آر.اي.دي.).
1. مقدمه
رشد و توسعه فناوريهاي نوين، محيط كاري كتابداران و فهرستنويسان را تحت تأثير قرار داده است. نشر ديجيتالي، وب، موتورها و ابرموتورهاي جستجوي آن، وب 2، ويكيها و... باعث تغيير روشهاي توليد، ذخيره، كسب و انتقال اطلاعات شدهاند. در نتيجه، فهرستنويسان براي همگام شدن با اين پيشرفتها بايد پديدههاي نوين را به درستي شناخته و به منظور همگام شدن با اين فناوريها، مهارتهاي خود را افزايش دهند. يكي از پيشرفتها در زمينه سازماندهي دانش، جايگزيني استاندارد توصيف و دسترسي به منابع (آر.دي.اِي.) به جاي قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن (ويرايش دوم) است.
آر.دي.اِي. يا استاندارد توصيف و دسترسي به منابع، استاندارد نويني است كه به منظور توصيف و دسترسي به منابع و محتواها طراحي شده است. اين استاندارد جايگزين قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن است. اگر چه استاندارد آر.دي.اِي. بر اساس قوانين فهرستنويسي انگلوامريكن پايهگذاري شده است، ويرايش سوم آن نيست. آر.دي.اِي. داراي ساختار و ويژگيهاي خاص خود است و با استفاده از قواعد انگلو امريكن، الگوهاي مفهومي «ملزومات كاركردي پيشينههاي كتابشناختي (اف.آر.بي.آر.[1])» و «ملزومات كاركردي دادههاي مستند (فراد[2])» به وجود آمده است. استاندارد آر.دي.اِي. با دستورالعملها و عناصر دادهاي خود موجوديتهاي كتابشناختي و روابط بين آنها را ثبت كرده و توصيف منابع و دسترسي به آنها را تسهيل مينمايد. آر.دي.اِي. با توجه به الگوي مفهومي پاية آن يعني اف.آر.بي.آر. بر نيازهاي كاربر تكيه دارد و دستورالعملهاي آن جهت ثبت عناصر دادهاي در جهتي است كه كاربر بتواند منابع اطلاعاتي مورد نياز خود را پيدا[3] و شناسايي[4] كند، انتخاب[5] نمايد و به دست آورد.[6]
2. تاريخچة تحولات فهرستنويسي
فهرستنويسي به مفهوم جديد، از قرن پانزدهم به اين سو ايجاد شده وبه سبب افزايش منابع كتابخانهاي و نياز كاربران، رو به تكامل گذاشته است. «سرآنتوني پانيستي»[7] يكي از نخستين واضعان قوانين فهرستنويسي است. 91 قانون او كه به سال 1841 انتشار يافت، دستورهايي درباره مؤلف، عنوان و فهرست توصيفي ارائه كرد و نيز شخصيت حقوقي را به عنوان مؤلف شناخت. عقايد پانيستي، زمينه‌اي قوي در حوزه فهرستنويسي ايجاد كرد و در قواعد بعدي اثرگذار شد.
به سال 1876، قوانين فهرست فرهنگي اثر «كاتر»[8] منتشر شد. اين مجموعه قانون، بخشهايي پيرامون مؤلف، عنوان، موضوع، معرف شكلي، فهرست توصيفي و نظم الفبايي داشت. قوانين او دربارة مؤلف حقوقي، پيشرفتهتر از قوانين پانيستي بود.
در سال 1908 ثمره نخستين كوشش در جهاني كردن قوانين فهرستنويسي با انتشار قوانين انگلوامريكن يا قوانين مشترك[9] ظاهر گرديد. اين مجموعه كه با همكاري آمريكا و انگلستان منتشر گرديد، محتوي 174 قانون بود، اما در عمل نفوذ چنداني نداشت. انجمن كتابداران امريكا در سال 1949 مجموعه قوانين جديدي براي فهرستنويسي عرضه كرد. اين مجموعه مورد انتقاد بسياري قرار گرفت و يكي از ناقدان بزرگ آن «لوبستكي»[10]بود. از نيمة دوم قرن بيستم، قوانين فهرستنويسي روند جهاني يافت و سرانجام در سال 1967، قوانين فهرستنويسي انگلوامريكن كه از تصميمات كنفرانس فهرستنويسي فدراسيون بينالمللي كتابداران (ايفلا) منعقد در اكتبر 1961 در پاريس بازتابي در آن نمايان بود، توسط آمريكا، انگلستان و كانادا انتشار يافت و در فهرستنويسي كشورهاي ديگر اثري گسترده بخشيد (ابرامي، 1379،132-135).
ويرايش اول قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن در سال 1967 منتشر شد. اين قواعد، اهميت اصول پاريس را كه در سال 1961 تدوين شده بود، تشخيص داد و با مدنظر قرار دادن اين اصول، توسعه يافت. اين قواعد مربوط به انتخاب نقاط دسترسي و فهرستنويسي منابع غيركتابي بود. به دليل خلق استانداردي بينالمللي، ويرايش اول قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن بازنگري و در سال 1974 ويرايش دوم آن منتشر شد و با استاندارد بينالمللي توصيف كتابشناختي (آي.اس.بي.دي.)[11] يكپارچه گرديد و به عنوان استاندارد بينالمللي توصيف كتابشناختي، شناخته شد (رابين،253،1383).
پس از انتشار ويرايش دوم قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن، براي سازگاري قوانين با منابع جديد از قبيل نشريه‌ها، منابع الكترونيكي و منابع پيوسته، ويرايشهاي متعددي با همان ساختار قبلي در بين سالهاي 1988 ،1998 و 2002 بر روي آن صورت گرفت (هانت[12]، 2006).
در سال 1998 الگوي ملزومات كاركردي پيشينههاي كتابشناختي (اف.آر.بي.آر.) و در سال 2005 الگوي ملزومات كاركردي دادههاي مستند (اف.آر.اِي.دي.) از سوي ايفلا معرفي شد. بر مبناي اين دو الگوي مفهومي، پيشنويس استاندارد توصيف و دسترسي منابع(آر.دي.اِي.) در سال 2008 از سوي كميته همكاري مشترك براي تأمين نيازهاي موجود ظهور يافت. متن كامل آن در ژوئن 2010 با عنوان[13] RDA Toolkit جهت دريافت بازخوردهاي بينالمللي ارائه گرديد (لازم به ذكر است، آر.دي.اِي. به صورت پيوسته و چاپي عرضه شده است).
3. ضعفها و كاستيهاي قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن در محيط اطلاعاتي جديد
مجموعه قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن، سالهاي زيادي براي سازماندهي منابع كتابخانهاي مورد استفاده قرار گرفته و تقريباً ميتوان ادعا كرد مقبوليت جهاني پيدا كرده است. اما، اين قواعد در زماني تهيه شده و بعدها تكميل شده است كه هنوز محيطهاي جديد اطلاعاتي ظهور نيافته بود و نيازها و رفتار اطلاعاتي كاربران متفاوت بوده است. به مرور زمان و تغيير در نيازها و رفتارهاي اطلاعاتي كاربران، ضرورت پاسخگويي به اين نيازها در سطوح فرادادهاي و فهرستهاي كتابخانهاي، تغيير در اين قواعد را ناگزير ساخت. برخي از كاستيهاي قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن در محيطهاي جديد اطلاعاتي، به شرح زير است:
- مجموعه قوانين آن به فهرستهاي برگهاي وابسته است.
- انواع منابع را پوشش نميدهد و تنها بر منابع چاپي تكيه دارد.
- در مواجهه با انواع منابع جديد، ساختار انعطافپذير و گسترشپذيري ندارد.
- عناصر دادهاي آن قابليت كاربرد در محيط پيوسته را دارا نيست و ساختار پيشينههاي آن مسطح، خطي و غيرسلسله مراتبي بوده، به كاربر امكان مرور و راهبري را نميدهد.
- قادر به نمايش آثار مرتبط به يكديگر نبوده و روابط كتابشناختي در آن به درستي رعايت نميشود.
- تعصب انگليسي-آمريكايي داشته و بيشتر به منابع انگليسي زبان تكيه دارد.
- مجموعه قوانين موجود در آن، پيچيده و مشكل است.
- فاقد ساختار منطقي است (رحمان[14]، 2010).، 2010).
4. استاندارد آر.دي.اِي.:
در آوريل 2005، كميته همكاري مشترك تصميم گرفت تا مطالعه بر روي ويرايش سوم قواعد انگلوامريكن را رها كند و استاندارد فهرستنويسي جديدي را بر اساس الگوي مفهومي اف.آر.بي.آر. جايگزين آن نمايد. به همين دليل، پس از بررسيهاي صورت گرفته، تصميم بر ايجاد و توسعه استاندارد آر.دي.اي. گرفته شد. چون قواعد آر.دي.اي. بر اساس الگوهاي مفهومي اف.آر.بي.آر. و فراد شكل گرفته، نخست بايد توضيحاتي در خصوص اين الگوهاي مفهومي ارائه گردد تا آر.دي.اي. بهتر قابل درك شود.
الگوي مفهومي ملزومات كاركردي پيشينههاي كتابشناختي(اف.آر.بي.آر.)
اين الگو، يك الگوي رابطه ـ موجوديت است كه داراي چهار جزء موجوديت[15]، ويژگي[16] ، رابطه[17]و وظايف كاربري[18] است. موجوديتها، چيزهايي ملموس يا مجرد هستند، بنابراين يك موجوديت عملاً ميتواند هر چيزي باشد. روابط، تعامل و ارتباط بين موجوديتها هستند و ويژگيها، خصوصيات موجوديتها و روابط را شامل ميشوند.
سه گروه موجوديت در الگوي مفهومي اف.آر.بي.آر. وجود دارد. گروه اول خلق هنري يا مفهومي، شامل اثر[19]، برداشت[20]، قالب[21]و مورد[22] است. گروه دوم شخص، تنالگان و يا هر كسي كه مسئول خلق، توليد و يا نگهداري موجوديتهاي گروه اول است. گروه سوم شامل موجوديتهاي گروه اول و دوم به علاوه مفهوم[23]، شيء[24]، واقعه[25] و مكان[26] است (تيلت،2007).
موجوديتهاي شخص، تنالگان و خانواده، جزء الگوي مفهومي ملزومات كاركردي دادههاي مستند (فراد) و موجوديتهاي شيء، واقعه، مكان، مفهوم، جزء الگوي مفهومي ملزومات كاركردي دادههاي مستند موضوعي (فرساد[27]) هستند.[28]
آر.دي.اِي. يا استاندارد توصيف و دسترسي به منابع، استاندارد نويني است كه به منظور توصيف و دسترسي به انواع منابع ديجيتالي و چاپي، طراحي شده است. آر.دي.اِي. با يك سري دستورالعملها و رهنمودهاي جديد در مقوله فهرستنويسي، جايگزين قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن خواهد شد. آر.دي.اِي. توصيف و دسترسي به انواع منابع چاپي و ديجيتالي را بر اساس دو الگوي مفهومي، اف.آر.بي.آر. (ملزومات كاركردي پيشينههاي كتابشناختي) و فراد (ملزومات كاركردي دادههاي مستند) و قوانين فهرستنويسي بينالمللي (آي.سي.پي[29]) امكان‌پذير ميسازد و با اين پايه قوي، نه تنها بر قوانين فهرستنويسي تأثير خواهد گذاشت، بلكه در طراحي فهرستهاي پيوسته آينده نيز مؤثر خواهد بود (ليراسيس[30]،2009).
پيشنويس كامل استاندارد آر.دي.اِي. در اكتبر 2008 و متن كامل آن در ژوئن 2010 توسط كميته همكاري مشترك كه شامل انجمن كتابداران آمريكا[31]، كميته فهرستنويسي استراليا[32]، كتابخانه بريتانيا[33]، كميته فهرستنويسي كانادا[34]، مؤسسه خبرگان كتابداري و اطلاعرساني[35]، و كتابخانه كنگره آمريكاست[36]، منتشر شد.
آر.دي.اِي. يك استاندارد محتوايي است نه يك استاندارد نمايش و نه يك قالب فرادادهاي؛ به اين معنا كه از هر گونه قالب و استاندارد ارتباطي نظير استاندارد مارك 21[37]و مودس[38] و.. و همچنين از هر گونه استاندارد نمايشي از قبيل اپك‌ها و استاندارد بينالمللي توصيف كتابشناختي[39] و... مستقل است. در حقيقت، آر.دي.اِي. شامل دستورالعملهايي است كه مشخص ميكند يك منبع چگونه توصيف شود، بر ويژگيهايي كه مورد نياز كاربر است تأكيد ميكند و بر روابط بين منابع مرتبط و همچنين بين منابع و افراد و سازمانهاي مسئول خلق منابع نيز تأكيد دارد (اوليور[40]،2007).
قالب نمايشي آي.اِس.بي.دي. و قالب مارك 21 و دابلينكور[41]، جزء دستورالعمل استاندارد آر.دي.اِي. نيستند و در پيوست آر.دي.اِي.ذكر شدهاند كه سازمانها و مؤسسهها ميتوانند به دلخواه از اين استانداردها جهت نمايش اطلاعات خود استفاده كنند (تيلت،2007). همانگونه كه ذكر شد، آر.دي.اي. با آن‌كه ساختار و رويكردي نوين دارد، هرگز بر خلاف قواعد گذشته حركت نكرده و مبناي طراحي آن، قوانين فهرستنويسي انگلوامريكن بوده است. قواعد انگلوامريكن نيز بر مبناي اصول فهرستنويسي گذشته از قبيل قوانين پانيتسي در مورد فهرست (1841)، قوانين كاتر براي فهرست فرهنگي (1876)، اصول پاريس (1961)، قوانين فهرستنويسي لوبتسكي (1969) شكل گرفته است (تيلت،2005).
5. هدفهاي ايجاد استاندارد آر.دي.اِي.
همانگونه كه ذكر شد، استاندارد آر.دي.اي. با هدفهاي ويژه و براي پاسخگويي به نيازهاي جديد ايجاد شده است. اين استاندارد تنها به محيط جديد و منابع ديجيتالي نمي‌پردازد و به تمامي منابع اطلاعاتي توجه ميكند، اما چون منابع اطلاعاتي نوين در محيط ديجيتالي رشد و گسترش فراواني دارد، به نيازهاي اين محيط توجه ويژه‌اي شده است. برخي از ويژگيها و هدفهاي مهم آر.دي.اي. به شرح زير است:
- استاندارد توصيف و دسترسي به منابع با توجه به نيازهاي محيط ديجيتالي طراحي شده است؛ به اين معنا كه استاندارد آر.دي.اِي. يك ابزار پيوسته است (اگرچه متن چاپي آن نيز منتشر شده است)، كه همه منابع از جمله منابع ديجيتالي را توصيف ميكند و پيشينههاي توليد شده به وسيلة آن قابليت كاربرد در محيط اينترنت و اپكهاي تحت وب را دارا هستند.
- استاندارد محتوايي چند ملّيتي است كه توصيف و دسترسي به انواع منابع موجود در كتابخانههاي مختلف را امكان پذير ميسازد. اين استاندارد به گونهاي طراحي شده كه قابليت استفاده در همه زبانها را داشته باشد.
- استانداردي است كه سازگاري بيشتري با انواع منابع و محتواها دارد و اشتراك انواع مختلف منابع را تسهيل ميكند.
- داراي دستورالعملهاي قانون مدار بوده كه بر اساس قضاوت كتابدار ساخته شده و استفاده از آن آسان است.
- اين قابليت را داراست كه علاوه بر كتابخانه، در ديگر مراكز از جمله آرشيوها، موزهها و... متناسب با نيازها به كار رود (كميته همكاري مشترك، 2009).
- استانداردي كاربرمدار است. عناصر دادهاي آن بر اساس نيازهاي كاربر كه در الگوهاي مفهومي اف.آر.بي.آر. و فراد وجود دارد، تعريف شده است. دادههاي اطلاعاتي خلق شده توسط آر.دي.اِي. در يك روش و ساختار مفهوميتر، به كاربر ارائه ميشود.
- روابط كتابشناختي در آر.دي.اِي. گسترده شده است و در نتيجه مسيرهاي راهبري بيشتري را در اختيار كاربران كتابخانه قرار ميدهد.
- از توليد و نگهداري كارآمد دادههاي اطلاعاتي حمايت ميكند. دادههاي نوع محتوا و نوع حامل آن بر اساس ويژگيهاي استاندارد نشر انيكس[42] تهيه شده است كه استفاده دوباره از دادههاي ناشر را تسهيل مينمايد (كميته فهرستنويسي استراليا[43]،2010).
6. گزينههاي موجود در متن استاندارد آر.دي.اِي.
در استاندارد آر.دي.اِي. برخلاف قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن كه توصيف بر اساس نوع مواد صورت ميگيرد و هر فصل مربوط به يك نوع خاص از منابع است، در استاندارد آر.دي.اِي. دستورالعملهاي توصيف همه انواع منابع، با هم يكسان و مشابه است. در هر بخش، دستورالعملهاي كلي براي توصيف همه انواع منابع داده شده و در مواردي كه توضيح ويژه‌اي مدنظر بوده، در ادامه دستورالعملهاي كلي وارده شده است ( اَُليور[44]، 2007).
گزينههاي موجود در استاندارد توصيف و دسترسي به منابع موارد زير هستند:
· قوانيني با عنوان جايگزين[45]: اين گزينه به كتابدار اجازه ميدهد تا قانوني متفاوت از دستورالعملي كه قبلاً آمده، به كار ببرد.
· عناصر اضافي[46]: عناصري هستند كه علاوه بر عناصر هسته، براي متمايز كردن يك منبع از منبع ديگر با ويژگيهاي مشابه به كار ميروند. مثلاً در ناحيه اثر، عنوان اثر يك عنصر هسته است كه بايد حتماً در يك پيشينه ذكر شود ولي اگر يك منبع ديگر با همان عنوان وجود داشته باشد، عناصر اضافي مثل قالب اثر، زبان اثر، تاريخ اثر براي تشخيص اين دو منبع از يكديگر، بهكار ميرود.
· حذف اضافه انتخابي: كه به فهرستنويس اجازه ميدهد بر اساس خطمشي سازمان خود، برخي از عناصر را حذف يا اضافه كند. به عنوان مثال، اگر عنوان منبعي بلند بود، ميتوان برخي از مطالبي را كه به مطلب ضرر نمي‌رساند، حذف كرد.
· عبارت «اگر به نظر فهرستنويس مهم تلقي ميشود ...»: قوانيني است كه ميتواند بر اساس قضاوت و تشخيص فهرستنويس، به كار رود (هيتچنز[47]، 2009).
7. انواع توصيف در استاندارد آر.دي.اِي.:
3. توصيف سلسلهمراتبي[50]
توصيف جامع: توصيفي است كه يك اثر را به طور كامل توصيف ميكند. به عنوان مثال، يك نقشه، يك مجموعه از پوسترهايي كه به وسيله يك كتابخانه گردآوري شده است، يك جعبه شامل فيلم استريپ، يك نوارصوتي و يك منبع كه شامل دستورالعملهاي يك معلم است.
توصيف تحليلي: بخشي از يك مجموعه بزرگتر را شامل ميشود. مانند يك جلد از مجموعه سه جلدي يك زندگينامه، يا يك نقشه خاص كه زير مجموعه يك سري از نقشههاست.
توصيف سلسله مراتبي: شامل يك توصيف جامع و يك توصيف تحليلي است.
8. عناصر و سطوح توصيف در استاندارد آر.دي.اِي.
در استاندارد آر.دي.اِي. دو دسته از عناصر وجود دارد كه عناصر هسته و عناصر اختياريناميده ميشوند. عناصر هسته، حتماً بايد در يك پيشينة كتابشناختي كه يك موجوديت را توصيف مينمايد، وجود داشته باشند. عناصر هسته در حقيقت سطح پاية توصيف استاندارد آر.دي.اِي. است و با سطح اول توصيف قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن همطراز است.
عناصر اختياري، عناصري جهت متمايز كردن يك موجوديت از موجوديت مشابه ديگر است.
پيشينة كتابشناختي كه يك موجوديت مربوط به يك منبع را توصيف ميكند، بايد شامل همه عناصر هستهاي كه براي آن موجوديت كاربردپذير است، باشد. همچنين، پيشينة كتابشناختي براي اينكه يك موجوديت را از يك يا چند موجوديت ديگر كه داراي اطلاعات كتابشناختي مشابه است، تفكيك نمايد، بايد شامل عناصر اضافي يا گزينشي نيز باشد. شمول عناصر خاص ديگر، اختياري است.
سازمانها و مؤسسههاي مسئول خلق اطلاعات، ممكن است خطمشيها و دستورالعملهايي را در مورد سطوح توصيف و كنترل مستند وضع نمايند تا براي گروههاي خاصي از منابع و موجوديتهاي ديگر، كاربردي باشد. شمول عناصري غير از عناصر هسته، به خطمشي مؤسسهها بستگي دارد.
همانند قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن كه داراي سه سطح اول، دوم و سوم توصيف است، سطح اول توصيف استاندارد آر.دي.اِي. عناصر هسته است كه بر اساس نيازهاي كاربر (يافتن، شناسايي، انتخاب و به دست آوردن) تنظيم شده است. آر.دي.اِي. سطوح دوم و سوم را ندارد.
9. تفاوتهاي ميان قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن و استاندارد آر.دي.اِي.
9-1 مقايسه بخشهاي مختلف قواعد انگلوامريكن و استاندارد آر.دي.اي.
در جدول زير، دو قسمت توصيف و دسترسي در قواعد انگلوامريكن و استاندارد آر.دي.اِي. با يكديگر مقايسه شده است.
|
قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن (ويرايش دوم)
|
استاندارد توصيف و دسترسي به منبع (آر.دي.اِي.)
|
|
توصيف
|
عناصر استاندارد بين المللي توصيف كتابشناختي
|
توصيف
|
ويژگيهاي موجوديتهاي اف.آر.بي.آر.
|
|
انواع مواد
|
انواع محتوا و حامل
|
|
نوع نشر
|
نوع نشر
|
|
نوع توصيف
|
نوع توصيف
|
|
دسترسي
|
انتخاب نقاط بازيابي
|
دسترسي
|
روابط اف.آر.بي.آر.
|
|
شكل سرعنوانها
|
ويژگيهاي موجوديتهاي اف. آر.اي.دي(فراد)
|
|
ارجاعات
|
روابط اف.آر.اِي.دي.
|
|
|
9-2 مقايسه ساختار نسخه منتشر شده آر.دي.اِي. و قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن
همانگونه كه جدول زير نشان ميدهد، قواعد انگلوامريكن داراي دو بخش است كه ابتدا بخش اول كه مربوط به توصيف است قرار گرفته و سپس شناسههاي افزوده و ارجاعها بر اساس سرعنوانها، تنظيم شده است. فصلهاي 12-2 بر اساس نوع منابع اطلاعاتي تنظيم شده است. اما آر.دي.اِي. داراي ده بخش است كه بخش 4-1 مربوط به ثبت ويژگيهاي موجوديتها و بخش 10-5 مربوط به ثبت روابط بين موجوديتهاست. در انگلوامريكن فصلها بر اساس نوع منابع تنظيم شدهاند. براي مثال، فصلي مربوط به كتاب، نوارهاي صوتي و... است. در حالي كه فصلها در آر.دي.اِي. بر اساس نيازهاي كاربر تنظيم شدهاند. به عنوان مثال، فصلهايي با عنوان شناسايي اثر، برداشت و...، حاملان منبع، توصيف محتوا و ... . اين نوع ساختار نشان ميدهد كه در آر.دي.اِي. نوع منبع جهت فهرستنويسي مهم نيست؛ به اين معنا كه در انگلوامريكن، نوع منبع (براي مثال كتاب) تعيين ميكند كه چه اطلاعاتي بايد در پيشينه ظاهر شود، ولي در آر.دي.اِي. نوع توصيف (جامع، تحليلي، سلسله مراتبي) مشخص كننده است.
فصلهاي موجود در بخشهاي آر.دي.اِي.، برخلاف انگلوامريكن، بر اساس هشت ناحيه استاندارد بينالمللي توصيف كتابشناختي (آي.آس.بي.دي[52]) تنظيم نشده است. براي مثال، ناحية عنوان و شرح پديدآور وجود ندارد و قوانين ثبت عناصر مربوط به موجوديتها، در فصلهاي مربوط به آنها توزيع شده است.
«ميكسا» عقيده دارد اگر چه بخش دوم قواعد انگلوامريكن به تعيين سرشناسه و شناسههاي افزوده مربوط است، در نقاط بازيابي دچار ضعف است و اين ضعف يكي از مشكلات عمده فهرستنويسان بخصوص در محيط وب است. «كوپيلند» ميگويد در انگلوامريكن فهرستنويسان براي تعيين نقاط دسترسي مجبورند كل بخش دوم را بررسي كنند؛ در حالي كه بخش اعظم آر.دي.اِي. به روابط و تعيين نقاط بازيابي اختصاص داده شده است و اين يكي از ويژگيهاي متمايز كنندة آر.دي.اِي. نسبت به انگلوامريكن ميباشد (كوپيلند[53]، 2010).
مهم‌ترين وجه تمايز انگلوامريكن و استاندارد آر.دي.اِي. اين است كه انگلوامريكن بر اساس اثر تنظيم نشده، بلكه بر اساس مورد تنظيم شده است.
در جدول زير، قسمتهاي مختلف قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن با ساختار استاندارد آر.دي.اِي. مقايسه شده تا تفاوتهاي ساختاري آنها با يكديگر بيشتر مشخص شود:
|
قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن
|
استاندارد توصيف و دسترسي منابع (آر.دي.اِي.)
|
|
بخش اول: توصيف
|
ثبت ويژگيها
|
|
مقدمه
|
مقدمه
|
|
فصل اول: قوانين كلي توصيف
|
بخش اول: فصل 1-4 ثبت ويژگيهاي قالب و مدرك
|
|
فصل 2-12 قوانين خاص مربوط به منابع مختلف
|
بخش دوم: فصل 5-7 ثبت ويژگيهاي اثر و برداشت
|
|
فصل 13 توصيف تحليلي
|
بخش سوم: فصل 8-11 ثبت ويژگيهاي فرد، خانواده و تنالگان
|
|
بخش دوم: سرعنوانها، شناسه هاي افزوده و ارجاعها
|
بخش چهارم: فصل 12-16 ثبت ويژگيهاي مفهوم، شي، واقعه و مكان
|
|
فصل 20 مقدمه
|
ثبت روابط
|
|
فصل 21 انتخاب نقاط بازيابي(اصلي و افزوده)
|
بخش پنجم: فصل 17 ثبت روابط ابتدايي بين اثر، برداشت قالب و مدرك
|
|
فصل 22 سرعنوانهاي اشخاص
|
بخش ششم: ثبت روابط فرد، خانواده و تنالگان
|
|
فصل 23 نامهاي جغرافيايي
|
بخش هفتم:فصل 23 ثبت روابط مفاهيم، وقايع، اشيا و اماكن مربوط به اثر
|
|
فصل 24 سرعنوانهاي تنالگانها
|
بخش هشتم: فصل 24-28 ثبت روابط بين آثار، برداشت
|
|
فصل 25 عنوانهاي قراردادي
|
بخش نهم: فصل 29-32ثبت روابط بين افراد، خانواده و تنالگان
|
|
فصل 26 ارجاعها
|
بخش دهم:فصل 33-37 ثبت روابط بين مفاهيم، اشيا، اماكن و وقايع
|
|
پيوستها
|
پيوست A-M
|
|
واژه نامه
|
واژه نامه
|
9-3. تفاوت نوع واژگان بهكار رفته در استاندارد آر.دي.اِي. با اصطلاحات قوانين فهرستنويسي انگلوامريكن
با توجه به اينكه استاندارد آر.دي.اِي. بر اساس دو الگوي مفهومي اف.آر.بي.آر. و فراد و همچنين قوانين فهرستنويسي بينالمللي پايهگذاري شده و انگلوامريكن بر اساس استاندارد بينالمللي توصيف كتابشناختي و قوانين پاريس پايهگذاري شده است، اصطلاحات به كار رفته در آنها با يكديگر متفاوت است.
جدول زير، تغييرات واژگان صورت گرفته را نشان ميدهد:
|
شماره استاندارد
ارجاعات نگاه كنيد به
نويسنده، سازنده و...
|
كنترل نقاط بازيابي
عنوان مستند براي يك اثر[65]
نقاط بازيابي براي خالق اثر يا عنوان يك اثر[66]
خالق[71] (سالمون[72]، 2008).
|
10. رابطه استاندارد آر.دي.اِي. با استانداردهاي ديگر
يكي از هدفهايي كه كميته همكاري مشترك در طراحي استاندارد آر.دي.اِي. بدان اشاره كرده، اين است كه دستورالعملهاي موجود در اين استاندارد به گونهاي طراحي شده كه پايگاهها و مراكزي كه قبلاً از قواعد انگلوامريكن براي توصيف منابع خود استفاده ميكردند، ميتوانند اطلاعات موجود را با اطلاعات خلق شده توسط آر.دي.اِي. يكپارچه نمايند.
آر.دي.اِي. يك استاندارد محتوايي است و شامل دستورالعملها و رهنمودهايي براي توصيف كتابشناختي و مستند است. استاندارد آر.دي.اِي. با طرحهاي فرادادهاي مختلف از قبيل دوبلينكور، مارك 21، مدس و.. و همچنين استانداردهاي نمايشي از قبيل استاندارد بينالمللي توصيف كتابشناختي و ... سازگار است. در نتيجه، مؤسسهها و مراكز اطلاعرساني ميتوانند بر اساس نيازهاي خود از اين طرحها براي ارائه اطلاعات كتابشناختي و مستند خود استفاده كنند.
10-1 آر.دي.اِي. و استاندارد بينالمللي توصيف كتابشناختي (آي.اِس.بي.دي.)
گروه مطالعات تخصيص مواد[73] آي.اس.بي.دي. يك ناحية جديد (ناحيه صفر) جهت سازگاري هر چه بيشتر با پيشنويس آر.دي.اِي. پيشنهاد داده است. ناحية صفر آي.اس.بي.دي. شكل محتوا و نوع رسانه را پوشش ميدهد و قصد دارد تا برداشت رايج از شناسه عمومي ماده را جانشين نوع محتوا و نوع رسانه نمايد. ناحيه صفر در ابتداي پيشينه ظاهر خواهد شد.
براي مثال:
فردوسي، ابوالقاسم/ شاهنامه
نوع محتوا: متن
نوع رسانه: جلد
10-2. الگوهاي مفهومي پايه استاندارد آر.دي.اِي
عنصر كليدي و يكي از ويژگيهاي مهم استاندارد آر.دي.اِي. همخواني و سازگاري آن با الگوهاي مفهومي ملزومات كاركردي پيشينههاي كتابشناختي (اف.آر.بي.آر.) و ملزومات كاركردي دادههاي مستند (اف.آر.اِي.دي.) است كه توسط ايفلا توسعه يافتهاند (پيشنويس آر.دي.اِي.، 2008).
رابطه آر.دي.اِي. با الگوهاي مفهومي پاية آن، به شرح زير است:
- هر فصل استاندارد آر.دي.اِي. اطلاعات مربوط به يك نياز خاص كاربر را ثبت ميكند.
- از اصطلاحات و مفاهيم اف.آر.بي.آر. و فراد استفاده ميكند.
- بر اساس موجوديتهاي تعريف شده در اف.آر.بي.آر. و فراد، شكل گرفته است.
- رابطه بين دستورالعملها و نيازهاي كاربر را تفسير ميكند.
- بر روابط و روشن شدن ماهيت روابط، تأكيد ميكند.
مثالهايي از وظايف مربوط به موجوديتهاي گروه اول اف.آر.بي.آر.:
بخش اول: ثبت موجوديتهاي قالب و مدرك
فصل اول: دستورالعملهاي كلي
فصل دوم: شناسايي قالب و مدرك
كاركرد اف.آر.بي.آر.: شناسايي
فصل سوم: حاملان توصيف
كاركرد اف.آر.بي.آر.: انتخاب
فصل چهارم: فراهمآوري اطلاعات تهيه و دسترسي
كاركرد اف.آر.بي.آر.: به دست آوردن
مثالهايي از وظايف مربوط به موجوديتهاي گروه دوم اف.آر.بي.آر.
بخش سوم: ثبت ويژگيهاي فرد، خانواده و تنالگان
فصل هشتم: دستورالعملهاي كلي
فصل نه: شناسايي افراد
كاركرد اف.آر.بي.آر.: شناسايي
فصل دهم: شناسايي خانواده
كاركرد اف.آر.بي.آر.: شناسايي
فصل يازدهم: شناسايي تنالگان
كاركرد اف.آر.بي.آر.: شناسايي (مقدمه پيشنويس آر.دي.اِي.، 2008).
11. تغيير قوانين
همانگونه كه گفته شد، آر.دي.اِي. به دليل اينكه بر اساس الگوي مفهومي اف.آر.بي.آر. پايهگذاري شده است و هدف آن افزايش بازدهي در فهرستنويسي است، با انگلوامريكن متفاوت است. بنابراين، كتابداران بايد ساختار، رويكردهاي متفاوت و قوانين جديد مطرح در آن را بشناسند. برخي از قوانين و ساختارهاي تغيير يافته در آر.دي.اي. نسبت به انگلوامريكن، به شرح زير است:
مبناي توصيف: در قواعد انگلوامريكن، اطلاعات و دادههاي پيشينه بر اساس نوع منبع تهيه ميشود، در حالي كه در آر.دي.اِي. نوع توصيف اعم از تحليلي، جامع و سلسله مراتبي، مهم است.
منبع اخذ اطلاعات: در قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن، منبع اصلي اخذ اطلاعات بر اساس نوع منبع اطلاعاتي متفاوت است و بر اساس نوع منبع مشخص ميشود؛ ولي در آر.دي.اِي. منبع اصلي به منبع مستند اخذ اطلاعات تبديل و بر اساس سه دستهبندي (منابع داراي يك يا چند صفحه، برگ، ورق و ...؛ منابع متشكل از تصاوير متحرك و منابع ديگر) انتخاب ميشود.
آر.دي.اِي. در رابطه با تصحيح اشتباهات رويكرد متفاوتي را برگزيده است. در قواعد انگلوامريكن، اشتباهات موجود تصحيح ميشد، اما آر.دي.اِي. فهرستنويس را راهنمايي ميكند تا اشتباهات را همانگونه كه در منبع اطلاعاتي ظاهر شده، ثبت و يادداشتي را ايجاد كند و آن را تصحيح شده ارائه دهد. براي مثال:
AACR2:Thew[o]rldofpop
RDA:Thewrldofpop
Note:Titleshouldreadtheworldofpop
قانون سه تايي موجود در انگلوامريكن براي موارد مختلف، در استاندارد آر.دي.اِي. حذف شده است؛ به اين معنا كه اگر يك منبع اطلاعاتي، بيش از سه نويسنده داشت، نام تمام نويسندگان ذكر شده و به عنوان نقاط بازيابي به كار گرفته ميشوند. از طرف ديگر، آر.دي.اِي. به گونهاي طراحي شده تا با نيازهاي جوامع مختلف سازگار و انعطافپذير باشد. به عنوان مثال، اگر اثري بيش از يك پديدآور داشت، ميتوان بر اساس نياز سازمان، تنها نويسندة اصلي را ثبت نمود. چنانچه سازماني تنها نام نويسنده اصلي را در پيشينه ذكر نمايد، به جاي استفاده از «و...ديگران» و يا [et al] در داخل كروشه، تعداد نويسندگان نوشته ميشود، براي مثال:
انگلوامريكن: فرزانه محمدي و ... [ديگران] آر.دي.اي: فرزانه محمدي و [4 نويسنده ديگر]
قانون سه تايي راه حلي اقتصادي براي توليد كارتها براي فهرست برگه‌داني بود. اين در حالي بود كه توجيه آن از ديدگاه كاربر بسيار دشوار است و اكنون كه محدوديتهاي برگه‌دان وجود ندارد، نيازي به چنين قانوني احساس نميشود. در آر.دي.اِي. اين قانون به دستورالعملي مبتني بر اساس راحتي كاربر و نمايش مناسب اطلاعات، تبديل شده است.
تمام اختصارهايي كه در انگلوامريكن به كار گرفته ميشد مانند ص.، ج.، و... حذف شده است و همه كلمات به صورت كامل نوشته ميشوند، مانند صفحه، جلد و... در استاندارد آر.دي.اِي. زماني از اختصارها استفاده ميشود كه خود منبع اطلاعاتي آن را به صورت مختصر ذكر كرده باشد.
استفاده از اختصارها يكي ديگر از وابستگيها به فهرست كارتي است و استفاده از آنها در محيط پيوسته وبي كه محدوديت فضاي درج اطلاعات را ندارد، توجيهي ندارد، بخصوص اينكه ممكن است درك و يا پردازش درست ماشين را محدود نمايد.
عبارتهاي «محل نشر مشخص نيست»، «ناشر مشخص نيست»و «تاريخ نشر مشخص نيست» جايگزين بدون محل نشر و ... شده است و در لاتين نيز اختصارهاي يوناني "S.L." و ... حذف شده است. (پيشنويس استاندارد آر.دي.اِي.، 2008).
سه گزينه نوع محتوا، نوع حامل و نوع رسانه، جايگزين عنصر وجه تسميه عام[74] در قوانين فهرستنويسي انگلوامريكن شده است. نوع محتوا متعلق به موجوديت برداشت و نوع رسانه و حامل مربوط به موجوديت قالب استاندارد آر.دي.اِي. است.
نوع رسانه: ديداري، ميكروفرم، ويدئو، رايانه و ...
نوع حامل: نوار فيلم، فيلم استريپ، اسلايد و ...
نوع محتوا: كارتوگرافيك، موسيقي، متن و ...
براي مثال: صفحه وب.
نوع رسانه: رايانه.
نوع حامل: منبع پيوسته.
نوع محتوي: متن.
نكته: اصطلاحاتي كه در استاندارد آر.دي.اِي. براي نوع محتوا، نوع حامل و نوع رسانه ارائه شده، جزء اصطلاحات كنترل شده آن ميباشند.
12. روابط كتابشناختي[75] در استاندارد آر.دي.اِي.
روابط يا پيوند كتابشناختي، به رابطهاي گفته ميشود كه ميان دو يا چند اثر در جهان كتابشناختي برقرار است (فتاحي،1379). رابطه كتابشناختي، نقش مهمي را در كمك به كاربر جهت يافتن منابع مورد نيازش ايفا مينمايد. يكي از هدفهاي فهرست كتابخانه كه در قوانين كاتر به آن اشاره شده، علاوه بر توصيف منابع، گردآوري آثار مرتبط با يكديگر در كنار هم است. در قواعد انگلوامريكن توجه كمتري به اصل گردآوري آثار مرتبط به يكديگر شده و تنها در بخش دوم آن، اشاره مختصري به آن شده است.
براي مثال، عنوان قراردادي[76] كه يكي از عناصر ارتباطي عناصر وابسته به يكديگر است، در انگلوامريكن اختياري است؛ در حالي كه در آر.دي.اِي. جزء عناصر هسته در نظر گرفته شده است. بخش اعظم استاندارد آر.دي.اِي. (5-10) به ثبت روابط بين موجوديتها اختصاص يافته است.
آر.دي.اي.، براي تهيه پيشينههاي كتابشناختي، هدفهايي را تعيين كرده است، كه عبارتند از:
· يافتن همه آثاري كه يك اثر يا يك برداشت خاصي از آن اثر را در بر ميگيرد
· يافتن همه منابع مربوط به يك فرد، خانواده يا تنالگان
· يافتن همه منابع مرتبط به يك موضوع
· شناسايي فرد، خانواده و تنالگان (براي مثال، تأييد كند كه موجوديت توصيف شده با موجوديت مورد جستجو هماهنگي دارد، يا تشخيص بين دو يا چند موجوديت با نامهاي يكسان و مشابه).
· فهم روابط بين دو يا چند موجوديت
· فهم روابط بين موجوديت توصيف شده و نامي كه موجوديت به وسيلة آن شناخته ميشود.
هدفهاي فوق اهميت وجود روابط كتابشناختي را در پيشينه كتابشناختي نشان ميدهد. در قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن نيز روابط كتابشناختي ثبت مي‌گرديد، ولي ماهيت و نوع روابط مشخص نبود، در حالي كه در استاندارد آر.دي.اِي. با استفاده از اصطلاحات و واژگان مهارشده، نوع روابط مشخص مي‌گردد. در محيط پيوسته جهت استفاده بهتر از روابط كتابشناختي، مهم است كه نوع روابط مشخص باشد.
براي مثال: در قواعد انگلوامريكن نام فرد ......... عنوان
در استاندارد آر.دي.اِي. نام فرد ....... نوع رابطه ........ عنوان
استاندارد آر.دي.اِي. داراي سه پيوست از مشخص‌كنندههاي روابط ميباشد:
پيوستI : روابط بين منبع و افراد، خانواده و تنالگانهاي مرتبط به منبع
پيوستJ : روابط بين آثار، برداشتها، قالبها و موردها
پيوستK : روابط بين افراد، خانواده و تنالگانها
مشخص‌كنندههاي رابطه در پيوست I و J در تشخيص منابع اطلاعاتي مختلف كمك زيادي مي‌كنند. پيوست K براي ثبت دادههاي مستند مفيد است. نقش‌دهندههاي رابطه بر اساس موجوديتهاي اف.آر.بي.آر. سازماندهي شده است تا يافتن اصطلاح مناسب آسانتر باشد (اوليور،2009).
عناصر هسته مربوط به روابط بين موجوديتها در استاندارد آر.دي.اِي. شامل:
· خالق اثر: فرد، خانواده و تنالگان مسئول خلق و يا توليد يك اثر است. در حقيقت، خالق اثر رابطه بين موجوديت گروه اول (اثر) و موجوديت گروه دوم (فرد، خانواده و تنالگان) است.
· فرد، خانواده و تنالگان ديگر مربوط به اثر
· اثر قالب شده: اثري كه در يك قالب تجسم مييابد.
· برداشت قالب شده: برداشتي كه در يك قالب تجسم يافته است.
اثر قالب شده و برداشت قالب شده روابط ابتدايي يعني روابط ذاتي بين موجوديتهاي گروه اول اف.آر.بي.آر. را نشان ميدهد. اين روابط به سه طريق نشان داده ميشوند:
1. شناسهگر[77] اثر، برداشت، قالب و مورد.
2. ساخت نقاط دسترسي مستند.
3. توصيف ساختاريافته[78] و غير ساختاريافته[79].
انواع روابط و ويژگيهاي مشخص كننده آنها در استاندارد آر.دي.اِي. شامل:
- رابطه فرد، خانواده و تنالگان با يك اثر كه به دو روش انجام ميشود:
- نقاط بازيابي مستند
- شناسهگر
نقشدهنده رابطه مربوط در پيوست I استاندارد آر.دي.اِي. ارائه شده است.
- رابطه يك منبع و منبع ديگر:
o نقاط بازيابي مستند
o شناسهگر
o توصيف (ساختار يافته يا غير ساختاريافته).
نقشدهندة رابطه مربوط در پيوست J استاندارد آر.دي.اِي. ارائه شده است.
- بين فرد، خانواده و تنالگان با فرد، خانواده و تنالگان ديگر:
o نقاط بازيابي مستند
o شناسهگر
نقشدهندة رابط مربوط كه در پيوست K استاندارد آر.دي.اِي. ارائه شده است.
نتيجهگيري
استاندارد آر.دي.اِي. يك استاندارد محتوايي است كه براي محيط ديجيتالي طراحي شده است. آر.دي.اِي. بر اساس انگلوامريكن ساخته شده و در نتيجه برخي دستورالعملهاي آن را نيز به كار ميبرد. اين استاندارد، بر الگوهاي مفهومي كاربرمدار ايفلا يعني اف.آر.بي.آر. و فراد و نيازهاي كاربران آنها تمركز دارد و مجموعه دستورالعملهاي آن بر اساس قوانين فهرستنويسي بينالمللي است. استفاده از استاندارد آر.دي.اِي. گام بزرگي در جهت ساخت فهرستها و نظامهاي ذخيره و بازيابي پيشرفتهتر است.
به نظر ميرسد در چند سال آينده استاندارد آر.دي.اِي. جايگزين قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن دركتابخانهها و ساير مراكز اطلاعرساني ايران گردد. در نتيجه، كتابداران بايد ساختار جديد استاندارد آر.دي.اِي. را بشناسند و با بخشهاي مختلف آن آشنا باشند. يكي از گزينههاي مهم در شناخت استاندارد آر.دي.اِي. اين است كه كتابدارن و فهرستنويسان ساختار و ويژگيهاي الگوهاي مفهومي اف.آر.بي.آر.، فراد و نيازهاي كاربر تعريف شده در آنها و همچنين قوانين فهرستنويسي بينالمللي را بشناسند. طراحان پايگاههاي اطلاعاتي و نرمافزارهاي كتابخانهاي نيز بايد با الگوهاي مفهومي و استاندارد نوين آر.دي.اِي. آشنا شوند تا بتوانند نظامهاي خود را بر اساس هدفها و كاركردهاي مطرح شده در آنها پياده‌سازي كنند.
منابع
- ابرامي، هوشنگ (1379). شناختي از دانش‌شناسي: علوم كتابداري و دانش‌شناسي. تهران: نشر كتابدار.
- رابين، ريچارد اي. (1383). مباني علوم كتابداري و اطلاعرساني. ترجمه مهدي خادميان. مشهد: كتابخانه رايانه‌اي.
- فتاحي، رحمتالله (1375). روابط كتابشناختي در فهرستنويسي توصيفي. فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني، 26،32-44.
- Copeland, Jud H. (2010). RDA and FRBR: A Brave New World in cataloging a guide to understand the fundamental changes in cataloging. Arkansas libraries, 67(2).14-19.
- Dunsire, Gordon (2007).RDA: Benefits and opportunities.Presented at the CIG Standards Forum, (26 Sep).
- Espley. John (2009). "RDA in an ILS", presentation Conference of FRBR, RDA, MARC and AACR2(ALA).
- Hunt, Stuart (2006). "Revising AACR: RDA". Presentation for CILIP/BL Committee on AACR/RDA, (January).
- JSC, "RDA: Resource Description and Access Frequently Asked Questions: 1.3 why did the name change to RDA-Resource Description and Access?" http://www jsc.org/rdafaq.html (accessed 4August, 2009).
- JSC (2008). "Introduction", Consistency Review,
- Hunt, Stuart (2006). "Revising AACR: RDA". Presentation for CILIP/BL Committee on AACR/RDA, (January).
- Kiorgaard, Deirdre (2008a), "Designing metadata for resource discovery" Presented at the ACOC seminar RDA: next generation cataloguing standard, the Powerhouse Museum, Sydney, on Friday 24th October.
- Kiorgaard, Deirdre (2008b), Using RDA with bibliographic and authority record. JSC
- Oliver, Chris (2009)."Future of Cataloguing:how RDA positions us for the future". Presentation for RDA Workshop(June).
- Oliver, Chris (2007). Changing to RDA.Feliciter, 53(7), 250-253. www.cla.ca.
- Rahman, Hamidah bt. HJ. A. (2010). Resource Description and Access (RDA): an introduction to cataloging in the 21st Century. Presentation for Faculty of Information Management UiTM Puncak Perdana Campus.
- Salmon, Marcia (2008). RDA: The Inside Story. Serials and Electronic Resources Cataloguing Librarian, York University Libraries For Ontario Library Association Super Conference 2008.
- Tillett, Barbara (2007). "RDA: Resource Description and Access A Cataloging Code for the Future". Presentation for III Encuentro International de Catalogadores(28Nov,Argentina).
- Tillett, Barbara (2007). "Cataloguing Codes and Conceptual Models:
RDA and the Influence of FRBR and other IFLA Initiatives". Presentation for Back to the Basics. (Library of Congress, February 1).
- Tillett, Barbara (2005). "FRBR and Cataloging for the Future". Cataloging & Classification Quarterly, Vol. 39, No. 3-4, pp. 197 – 205.
[1]. Functional Requirements for Bibliographical Record (FRBR).
[2]. Functional Requirements for Authority Data (FRAD).
[7]. Sir Anthony Panizzi.
[9]. The Anglo-American or Joint Code.
[11]-International Standard of Bibliographical Description (ISBD).
1. اين مجموعه با نشاني زير در محيط اينترنت قابل دسترس است. البته براي استفاده از آن بايد مشترك شد و نام كاربري و رمز عبور دريافت كرد: http://www.rdatoolkit.org/
[27]. Functional Requirements for Subject Authority Data (FRSAD).
10. براي آشنايي بيشتر با سه الگوي مفهومي پايه آر.دي.اِي. شامل اف.آر.بي.آر.، فراد و فرساد، به مقالة زير مراجعه كنيد:
ـ حاجيزينالعابديني، محسن (1389). ملزومات كاركردي دادههاي مستند (فراد): الگوي مفهومي رابطه- موجوديت مستندات در پيشينههاي كتابشناختي. پذيرفته شده در فصلنامه كتابداري و اطلاعرساني،51 (زمستان 1389).
[29]. Statement of International Cataloguing Principles (ICP).
[31]. American Library Association (ALA).
[32]. Australian Committee on Cataloguing (ACOC).
[34]. Canadian Committee on Cataloguing (CCC).
[35]. the Chartered Institute of Library and Information Professionals (CILIP).
[36]. Library of Congress.
[39]. International bibliographic Description(ISBD).
[43]. Australian Committee on Cataloguing (ACOC).
[46]. Additional Elements.
[48]. Comprehensive Description.
[49]. Analytical Description.
[50]. Hierarchical Description.
*درحالحاضر در متن استاندارد آر.دي.اِي. موجود نيست.
1. International Standard for Bibliographic Description (ISBD).
[56]. Authorized Control.
[57]. Authorized Heading.
[61]. Physical Description.
[64]. Authorized access point.
[65]. Preferred title for a work.
[66]. access point for a creator or for a work.
[69]. variant access point.
[70]. carrier description.
[73]. Material Designation Study Group.
[74]. General Material Designation (GMD).
[75]. Bibliographical Relationships.
2. توصيف ساختار يافته: يعني منبع مرتبط با منبع اصلي را به همان ساختاري كه توصيف شده، آورده شود.
3. توصيف غير ساختاريافته: يعني منبع مرتبط در يك جمله يا پاراگراف توصيف شود.
فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني (اين نشريه در www.isc.gov.ir نمايه مي شود)
53 _ شماره اول، جلد 14
مقالات برگرفته از پایان نامه 
