شما اینجا هستید: خانه مقالات برگرفته از پایان نامه بررسي قابليت كتابهاي كمك ‏درسي در پاسخ‏دهي به پرسشهاي پژوهش‏‏گرا در كتابهاي درسي دوره راهنمايي
BACK TO TOP > مقالات برگرفته از پایان نامه

بررسي قابليت كتابهاي كمك ‏درسي در پاسخ‏دهي به پرسشهاي پژوهش‏‏گرا در كتابهاي درسي دوره راهنمايي

No cover
Hits: 1210
User rating: / 
PoorBest 

Review

چكيده
كتابهاي درسي مهم‏ترين منابع يادگيري دانش‏آموزان در نظامهاي آموزشي به شمار مي‌روند. با اين حال، با توجه به گستره وسيع دانش توليد شده در يك زمينه خاص، ضروري است دانش‏آموزان بتوانند از منابع ديگر براي دستيابي به اطلاعات مرتبط با موضوع درس استفاده كنند. با اين هدف، پرسشهايي در متن يا انتهاي برخي از درسهاي دورة راهنمايي طراحي شده‏ كه دانش‌آموزان براي پاسخگويي به آنها ناچارند به منابعي خارج از كتابهاي درسي مراجعه كنند. اين پرسشها، «پژوهش‏گرا» ناميده شده‏اند. هدف اين پژوهش، شناسايي كتابهاي مناسب پاسخگو به پرسشهاي پژوهش‏‏گرا در كتابهاي درسي دوره راهنمايي است. اين بررسي با روش پيمايشي و تحليل محتوا انجام شده است. ابزارهاي گردآوري اطلاعات، جدول ثبت داده‏ها و چهار نوع سياهه وارسي براي ارزيابي كتابهاي غيردرسي پاسخگو به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي است. جامعه مورد پژوهش را 421 پرسش پژوهش‏‏گرا از 15 كتاب درسي دوره راهنمايي (تاريخ، تعليمات اجتماعي، جغرافيا، علوم تجربي و فارسي) تشكيل مي‏دهد. كتابهاي غيردرسي (مرجع/ غيرمرجع) كه در ايران منتشر شده است نيز جامعة ديگر پژوهش مي‏باشد.
نتايج نشان داد 98% پرسشهاي پژوهشي با استفاده از 822 عنوان كتاب غيردرسي پاسخ داده شده كه از اين ميان، 165 عنوان از ميان كتابهاي منتخب شورا (براساس كتابشناسي‌هاي سالهاي 87 -1381) و 657 عنوان از ميان كتابهاي منتشر شده غيرشوراست. از طرف ديگر، 79% پرسشها نيز بر اساس كتابهاي مرجع منتشر شده، پاسخ داده شد. دستاورد اين پژوهش سياهة كتابهاي مناسب شناسايي شده براي پاسخگويي به اين پرسشهاست.
كليدواژه‏ها: پرسشهاي پژوهش‏‏گرا، كتابهاي درسي مقطع راهنمايي، كتابهاي غيردرسي، مجموعه‏سازي، كتابخانه‏هاي آموزشگاهي.
 
مقدمه و بيان مسئله
در بيشتر نظامهاي آموزشي در كشورهاي جهان، رويكرد دانش‏آموزمحوري، جايگزين رويكرد معلم‏محوري شده است. پويايي دانش‏آموز و پرورش تفكر و مهارت او، از مهم‏ترين ويژگيهاي اين نظام است. در چنين رويكردي، معلم بايد نقش هدايت دانش‏آموزان را براي يادگيري مطالبي بيش از محتواي كتابهاي درسي برعهده گيرد (دياني، 1352؛ فقيهي، 1378؛ لوي، 1362). بنابراين در چنين نظامي، گرچه كتابهاي درسي ممكن است يكي از پركاربردترين رسانه‏هاي آموزشي باشد، صاحب‌نظران تعليم و تربيت هيچ برنامه آموزشي را كامل نمي‎دانند مگر آن‌كه دانش‎آموزان افزون بر كتابهاي درسي، از مجموعه كتابهاي مناسب نيز سود جويند (احمدي فصيح، 1385). افزون بر آن، ويژگي يك آموزش انديشه‏ساز آن است كه به آموزش چگونه انديشيدن بپردازد و در كنار مسائل نظري كتابها، با رويكردي پژوهش‏محور، پرسشهايي هدفمند مطرح كند كه به استدلال منطقي و شكوفايي استعداد دانش‏آموزان بينجامد (سالمي، 1386). در حال حاضر، نظام آموزش و پرورش كشور نيز براي افزايش انگيزه به تحصيل علم در دانش‎آموزان و زمينه‎سازي در امر پژوهش، تغييراتي را در برخي كتابهاي درسي به وجود آورده است. از جمله آنها، طرح پرسشهايي در كتابهاي درسي است كه جنبة پژوهشي دارد و با استفاده از منابع غير درسي، بايد به آنها پاسخ داده شود.
از سوي ديگر، آموزش پژوهش‎محور و تربيت دانش‎آموز پژوهنده بدون ايجاد زيرساختهاي لازم، مانند ساختار آموزشي، منابع غني، كتابخانه و تخصص كتابدار قابل تصور نيست. در اين ميان، كتابخانه آموزشگاهي نه تنها بايد به فراهم‏آوري منابع براي فعاليتهاي كلاسي بپردازد، بلكه بايد منابع مورد نياز براي مطالعة دانش‏آموزان را نيز مدّ نظر داشته باشد. بنابراين، هر كتابخانه آموزشگاهي در هر كجاي دنيا، براي آن‌كه بتواند به نيازهاي اطلاعاتي، آموزشي و اوقات فراغت دانش‏آموزان و معلمان پاسخ دهد، بايد چنين منابعي را در مجموعه خود داشته باشد. مشكل اين‌جاست كه در برخي موارد مشاهده شده است از يك سو، معلمان فرصت كافي براي پيدا كردن كتابهاي مناسب براي مطالعة خود يا ساير دانش‎آموزان را ندارند و از سوي ديگر، تعداد كتابهاي غيردرسي مناسب كه در كشور منتشر مي‎شود، محدود و انتخاب كتابهايي كه بتواند به پرسشهاي پژوهشي دانش‏آموزان پاسخ دهند، دشوار است. بنابراين، اگر قرار است كتابي براي كتابخانه‎هاي آموزشگاهي انتخاب شود، ضروري است كتابي مناسب باشد. اهميت اين امر موجب شده نقد و بررسي و پژوهش در رابطه با انتخاب آثار خوب و ارزشمند براي كودكان و نوجوانان، محور فعاليت و برنامه‏ريزي برخي از گروه‏ها، سازمانها، مؤسسه‏هاي دولتي و غيردولتي و ملي و بين‏المللي قرار گيرد. اين فعاليتها مشوّقي است تا كودكان و نوجوانان به خوب خواندن، خوب ديدن و خوب شنيدن عادت كنند و از آن لذت ببرند. يكي از نهادهايي كه در ايران به صورت تخصصي به انجام اين امور مي‏پردازد، شوراي كتاب كودك است. شورا، سازماني فرهنگي، غيردولتي و غيرانتفاعي است كه در دي ماه 1341 تأسيس شد. يكي از هدفهاي اين سازمان، توسعة ادبيات ملي براي كودكان و نوجوانان و كمك به انتخاب و گردآوري كتابهاي مناسب براي اين گروه‏هاست. نتيجة اين فعاليت، انتشار سالانه فهرست كتابهاي مناسب و متناسب با گروه‏هاي سني مختلف است (قزل‏اياغ، 1383).
استفاده از اين منابع برگزيده، به صرفه‏جويي در وقت معلم و نيز فراهم شدن مجموعه‏اي مناسب براي كتابخانه‏هاي آموزشگاهي كمك مي‏كند. بنابراين، كتابهايي كه براي يك كتابخانه آموزشگاهي انتخاب مي‏شوند، بايد از ميان كتابهاي منتخب گزينش شوند يا اين‌كه ويژگيهاي كتابهاي منتخب را داشته باشند تا بتوانند با نيازهاي اطلاعاتي دانش‎آموزان همخوان و براي پاسخگويي به سؤالها و پرسشهاي مطرح شده در كتابهاي درسي، سودمند واقع شوند. مسئله مورد بحث در اين پژوهش آن است كه آيا كتابهاي منتشرشده در ايران مي‏توانند براي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهش‏‏گراي[1] كتابهاي درسي دورة راهنمايي در نظر گرفته شوند؟
 
هدفها و ضرورت پژوهش
هدف از انجام اين پژوهش، شناسايي و تحليل پرسشهاي پژوهشي موجود در كتابهاي درسي دورة راهنمايي و معرفي كتابهاي غيردرسي است كه اطلاعات مناسبي در پيوند با اين پرسشهاي پژوهشي فراهم مي‏آورند. دستاورد اين پژوهش، سياهه‏اي از كتابهاي مناسب غيردرسي (مرجع و غيرمرجع) براي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي درسهاي دورة راهنمايي است. اين مجموعه مي‏تواند به شكل‏گيري مجموعه‏ پايه براي كتابخانه‏هاي آموزشگاهي در اين دوره كمك كند. انتظار مي‏رود از طريق نتايج اين پژوهش بتوان توصيه‏هايي براي برنامه‏ريزان و طراحان كتابهاي درسي، كتابداران كتابخانه‏هاي آموزشگاهي، معلمان و والدين ارائه نمود.
پيشينة پژوهش
نتايج پژوهشها نشان مي‏دهد در نظامهاي آموزشي براي افزايش يادگيري و پرورش قدرت تفكر و خلاقيت در دانش‏آموزان بايد در كنار كتابهاي درسي، از ساير منابع غيردرسي نيز استفاده كرد. كتابخانه‏هاي آموزشگاهي نيز در زمينه فراهم‏آوري اين منابع نقش فعال و پويايي دارند. نتايج اين بررسيها به تفكيك موضوعهاي ياد شده، در اين قسمت به تصوير كشيده شده است. مرور پژوهشها در دو بخش پژوهشهاي انجام شده در جهان و ايران، ارائه مي‏گردد.
«آگون و اكونروتيفا» (Agun & Okunrotifa, 1977 In Adeyanju, 2003) و «آكانبي» (Akanbi, 1988 In Adeyanju, 2003) ، دربارة ميزان استفاده از منابع و مواد آموزشي توسط معلمان و توانايي آنها در استفاده از اين منابع در آموزش به دانش‏آموزان، پژوهش كردند. بر اساس يافته‏ها مشخص شد استفاده از اين منابع، با ايجاد علاقه، دقت و نگرش مثبت در دانش‏آموزان رابطه مثبت دارد و سبب فعاليت و جنب‏وجوش بيشتر در آنها مي‏شود، به گونه‏اي كه دانش‏آموزان بيشتر در بحثهاي كلاسي شركت مي‏كردند. با همين رويكرد و با روشي متفاوت، برخي از پژوهشها تأثير استفاده از كتابهايي غير از كتابهاي درسي بر پيشرفت تحصيلي دانش‏آموزان را بررسي كردند. به عنوان نمونه، «باريله» (Barrileaux, 1965 In Lance, Rodney & Hamilton-Pennel, 2000, Rodney & Hamilton-Pennel, 2000) در پژوهشي دانش‎آموزان دبيرستاني را كه تنها به كتابهاي درسي خود اكتفا كرده بودند با آنهايي كه علاوه بر كتاب درسي، از كتابهاي مرجع ديگر نيز استفاده كردند، مقايسه كرد. نتايج نشان داد استفاده از منابع كتابخانه‎اي به جاي تكيه صرف بر يك كتاب درسي پايه، روشي برتر براي آموزش است.
در زمينة محتواي كتابهاي درسي، «كيوز» (Keeves, 1995) در بخشي از پژوهش خود در «انجمن بين‏المللي ارزشيابي پيشرفت تحصيلي»[2] به اين نكته اشاره مي‏كند كه گرچه براي هر درس بايد يك كتاب درسي معرفي كرد، ولي اگر هدف ايجاد مهارتهاي خواندن است، بايد مدرسه‏ها را به كتابخانه مجهز كرد و مواد خواندني فراواني در اختيار دانش‏آموزان قرار داد. در همين راستا، يافته‏هاي گزارش «انجمن توسعه علوم»(American Association for the Advancement of Science,2001 In Daniels & Zemelman, 2003) در مورد محتواي كتابهاي درسي، بيانگر آن است كه در كتابهاي درسي امروزي مطالب زيادي مطرح شده است بدون اين‌كه به هيچ كدام از آنها به طور كامل پرداخته شود. بنابراين، درك آنها بدون استفاده از كتاب كمك‏درسي براي دانش‏آموزان، مشكل است. «لاور» (Laver, 2008)بر پاية نتايج پژوهشي كه به تحليل محتواي كتابهاي درسي و تمرينهاي مربوط پرداخت، نتيجه گرفت تمرينهايي كه به حافظه توجه دارد، به رشد فكري دانش‏آموزان آسيب مي‏زند. اين پژوهش نيز استفاده از مواد خواندني متنوع را توصيه كرد.
برخي ديگر از پژوهشها تنها به بررسي محتواي درسها و توصيه منابع خواندني اكتفا نكردند، بلكه به عوامل ديگري كه بين كتابهاي خواندني و محتواي درسها رابطه برقرار مي‏كنند، توجه دارند. يافته‏هاي اين پژوهشها  (Such as: Peterson, 1999; Pharr, 2002; Lonsdale, 2003; and Mackey & Jacobson, 2005 In Riedling, 2007) In Riedling, 2007) بر همكاري ميان كتابداران و معلمان در تهية منابع اطلاعاتي كتابخانه و موفقيت دانش‏آموزان، تأكيد كردند. برخي ديگر از همين پژوهشها (Such as: Williams, Wavell & Coles, 2001; Haycock, 2003 In Hay, 2005; Lonsdale, 2003 & Wools, 2004 In Hay, 2005 & Dent, 2006)  تأثير منابع و خدمات كتابخانه آموزشگاهي روي پيشرفت تحصيلي و افزايش يادگيري را مورد توجه قرار دادند.
افزون بر پژوهشهايي كه در خارج از كشور انجام شده، پژوهشهايي نيز در ايران در رابطه با كتابخانه‏هاي آموزشگاهي و مجموعه آنها و وضعيت منابع كمك ‏درسي انجام شده است كه در ادامه به برخي از آنها اشاره مي‏شود.
«جوكار» (1374) در پژوهشي، وضعيت گزينش منابع در تعدادي از كتابخانه‎هاي آموزشگاهي شهر شيراز را بررسي نمود. وي در اين پژوهش، نتيجه گرفت بيش از نيمي از كتابخانه‎هاي آموزشگاهي در اين شهر، هيچ نوع خط‎مشي گسترش مواد ندارند. همچنين كتابداران آموزشگاهي با شيوه‎هاي اطلاع‎رساني، آشنايي لازم و تجربه كافي را نداشتند و بدين لحاظ جامعة كتابخانه چنان كه بايد، از مواد تهيه‏ شده اطلاع پيدا نمي‎كرد. اين امر در پژوهشي كه چند سال بعد توسط «رجبيان» (1388) انجام شد، نيز مطرح گرديد. از جمله انتظارهاي دانش‏آموزان از كتابخانة خود اين بود كه «كتابهاي جديد پنهان نباشد و به آنها اطلاع داده شود كه چه كتابهايي به تازگي براي كتابخانه تهيه شده است». به عبارتي، اين پژوهش مشخص مي‏كند پس از 14 سال، هنوز كتابخانه‏هاي آموزشگاهي در وضعيت مشابهي به سر مي‏برند. چنين وضعيتي نمي‏تواند كتابخانه‏ها را به‏ عنوان عنصر اصلي آموزش، معرفي كند.
از سوي ديگر، گاه در مسير آموزش مهارتهاي فكري به دانش‏آموزان از طريق كتابهاي درسي، مشكلات و مانعهايي مي‏تواند ايجاد شود. يكي از اين مانعها، انتشار كتابهايي با عنوان كتابهاي كمك‏ آموزشي است كه ممكن است مورد استفاده دانش‏آموزان قرار گيرد. يافته‎هاي پژوهش «سلسبيلي» (1382) بيانگر آن است كه در آن زمان كتابهاي كمك‎ آموزشي[3] بيشتر از نوع تست درسي بوده است. وي، در جريان پژوهش خود به اين نتيجه دست يافت كه در بيشتر كتابهاي كمك ‎درسي توليد شده در ايران، نويسنده به جاي دانش‎آموز مي‌انديشد و بر اين ‎اساس، توليدات او به پرورش تفكر و خلاقيت دانش‎آموزان كمكي نمي‎كند. بنابراين، ضروري است در انتخاب كتابهاي كمك‏ درسي، به كيفيت آنها نيز توجه شود. اين امر در پژوهشي كه توسط «حسيني و پريرخ» (1388) و «سيدقطبي و صنعت‏جو» (1388) انجام شد، مورد توجه قرار گرفت. گروه اول در پژوهش خود مسئله كتابهاي مناسب براي درسهاي فارسي، زبان فارسي و ادبيات فارسي مقاطع راهنمايي و دبيرستان[4]، و گروه دوم كتابهاي مناسب براي درسهاي علوم تجربي سالهاي اول تا پنجم دبستان را مورد توجه قرار دادند. آنها با روش تحليل محتوا، مفاهيم و عبارتهاي كليدي موجود در كتابهاي درسي و پرسشهاي انتهاي درسها را استخراج و با كتابهاي غير‏درسي مناسب، مطابقت دادند. در نهايت، سياهه‎اي از كتابهاي كمك ‏درسي كه دست كم 50% معيارهاي كتابهاي مناسب كودكان و نوجوانان را كسب كرده و از لحاظ محتوا با كتابهاي درسي موردنظر منطبق بود، ارائه نمودند.
مروري بر متون و پژوهشهايي كه تاكنون انجام گرفته است، نشان مي‏دهد براي درك مباحث نمي‌توان به كتابهاي درسي براي درك بسنده كرد. ضروري است منابع مكمل براي كتابخانه‏ها، به‏ عنوان مراكزي كه منابع غيردرسي و مكمل درسها را در اختيار دانش‌آموزان و معلمان قرار مي‌دهند، شناسايي و به آنها معرفي شود. بنابراين، به پژوهشهايي نياز است كه با روش علمي به شناسايي كتابهاي غيردرسي مناسب پرداخته و آنها را براي مجموعه‏سازي به كتابخانه‏ها معرفي كنند.
 
سؤالهاي پژوهش
1. از ميان منابع منتخب شوراي كتاب كودك طي سالهاي 81 تا 87 ، چه كتابهايي توانايي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دورة راهنمايي را دارند؟
2. چه كتابهايي، بجز كتابهاي منتخب شوراي كتاب كودك كه در كتابشناسيهاي شورا طي سالهاي 81 تا 87 معرفي شده‏اند، توانايي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دورة راهنمايي را دارند؟
3. كتابهاي مرجع موجود در بازار، تا چه ميزان توانايي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دورة راهنمايي را دارند؟
 
جامعه، روش و ابزار گردآوري اطلاعات
در اين پژوهش، دو جامعه بررسي شده است. جامعة هدف، پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دوره راهنمايي است كه از ميان 15 كتاب درسي دورة راهنمايي (تاريخ، تعليمات اجتماعي، جغرافيا، علوم تجربي و فارسي)، تعداد 421 پرسش‎ پژوهشي شناسايي شد. در بررسي اوليه، از ميان 38 عنوان كتاب درسي سه سال دورة راهنمايي، مشخص شد تنها در 15 كتاب، برخي از پرسشهاي مطرح شده جنبة پژوهشي دارند. بنابراين، پژوهش حاضر به بررسي اين كتابها و پرسشهاي پژوهشي موجود در آنها پرداخته است. جامعه ديگري كه مورد توجه اين پژوهش قرار گرفت، كتابهاي غيردرسي (مرجع و غيرمرجع) است كه در ايران منتشر شده است. در اين پژوهش، ابتدا كتابهايي كه در فهرستهاي منتخب شوراي كتاب كودك طي 6 سال (81 تا 87). در يكي از گروه‏هاي « آثار برگزيده»، «آثار معرفي ويژه»، « آثار خوب» و «آثار متوسط» قرار گرفته‏‏اند، در نظر گرفته شد. به دليل اين‌كه كتابخانه آستان قدس رضوي يكي از مراكز واسپاري است كه انتظار مي‏رود از هر نسخه كتابهاي چاپي در كشور، يك نسخه به آن‌جا فرستاده شود، به نظر مي‏رسد يكي از كامل‌ترين مراكز نگهداري منابع اطلاعاتي در دسترس براي گروه سني نوجوانان است. بنابراين، براي دسترسي به كتابهاي منتخب شورا و نيز ساير منابع منتشر شده در ايران براي اين گروه سني، به اين كتابخانه مراجعه شد. از آنجا كه تعدادي از كتابهاي منتخب شورا در اين كتابخانه موجود نبود، براي دسترسي به آنها از كتابخانه مركزي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان نيز استفاده گرديد.
اين پژوهش از نظر هدف، پژوهشي كاربردي است و براي انجام پژوهش و گردآوري اطلاعات، از روش پيمايشي و تحليل محتوا بهره گرفته شد. جدول ثبت داده‏ها و چهار نوع سياهة وارسي براي جمع‏آوري اطلاعات طراحي شد. در ادامه به شرح اين ابزارها پرداخته مي‏شود.
1. جدول ثبت داده‏ها: در اين جدول، رديفها به پرسشهاي پژوهشي و ستونها به نام كتاب، پايه تحصيلي، شماره درس و شماره صفحة مربوط، اختصاص دارد.
2. سياهه‏‏هاي ارزيابي كتابهاي غيردرسي براي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دورة راهنمايي: هر يك از كتابهايي كه توانمندي پاسخ به پرسشهاي پژوهشي را داشتند ولي در مجموعه كتابهاي منتخب شورا نبودند، از طريق اين سياهه‏ها ارزيابي شدند. در پژوهش حاضر، به دليل ماهيت و ساختار متفاوت كتابهاي غيردرسي، چهار نوع سياهة ‏‏وارسي براي ارزيابي فرهنگها، منابع جغرافيايي، ساير كتابهاي مرجع و كتابهاي غير مرجع، طراحي شد.
در پژوهش حاضر در زمينه‏‏هاي مختلف و با استفاده از روشهاي گوناگون، روايي و پايايي ابزار گردآوري اطلاعات و پرسشها و كتابهاي انتخاب شده، كنترل گرديد. از ميان تمامي پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي، 40 پرسش به طور تصادفي انتخاب و توسط سه نفر از دانشجويان كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع‏رساني، بررسي شد. نتايج، بيانگر صحت كار پژوهشگر در انتخاب پرسشهاي پژوهشي از كتابهاي درسي بود. براي كنترل روايي سياهه‏هاي ارزيابي كتابهاي غيردرسي، ملاكها و مقوله‏هاي منتشر شده در گزارش شوراي كتاب كودك (1363) و نيز مشورت با متخصصان، زير بناي تخصصي لازم را فراهم كرد.
براي كنترل پايايي سياهه‏هاي وارسي در ارزيابي كتابهاي غيردرسي، 30 كتاب غيردرسي به طور تصادفي انتخاب و بر اساس سياهه‏ها، توسط 3 كتابدار كه در مدارس راهنمايي مشغول به كار بودند، ارزيابي گرديد. مقايسة نتايج اين ارزيابي‏ها با نظرهاي پژوهشگر، بيانگر وجود توافق بالا ميان نظر پژوهشگر و كتابداران بود. براي كنترل صحت انتخاب كتابهاي غيردرسي پاسخگو به پرسشهاي پژوهشي، از هر گروه از كتابهاي درسي 10 پرسش به تصادف انتخاب شد و در اختيار 3 نفر از معلمان اين درسها قرار گرفت تا توانايي كتابهاي غيردرسي شناسايي شده را در پاسخ به پرسشها ارزيابي كنند. نتايج نشان داد كتابهاي شناسايي شده، توانايي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي مربوط را دارند.
 
تحليل داده‏ها و ارائه يافته‏ها
در اين بخش، ابتدا اطلاعات مرتبط با سؤالهاي پژوهشي ارائه و سپس به تفكيك سؤالهاي اين پژوهش، اطلاعات به دست آمده و يافته‎ها گزارش مي‏شود.
 
همان‌طور كه پيشتر اشاره شد، در پژوهش حاضر از ميان كل كتابهاي درسي دوره راهنمايي در سال تحصيلي 89-1388، 15 كتاب درسي براي بررسي انتخاب شد. تعداد پرسشهاي پژوهشي در اين كتابها، 421 مورد است. تعداد كل كتابهاي غيردرسي شناسايي شده براي پاسخگويي به اين پرسشها 822 عنوان است كه 165 مورد از آنها براساس كتابهاي منتخب شورا و 657 عنوان از ميان ساير كتابهاي غيرشورا انتخاب شد.
 
پاسخ به سؤالهاي پژوهشي
سؤال پژوهشي1: از ميان منابع منتخب شوراي كتاب كودك طي سالهاي 81 تا 87 ، چه كتابهايي توانايي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دورة راهنمايي را دارند؟
براي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دورة راهنمايي، از كتابهايي كه توسط شوراي كتاب كودك به عنوان كتابهاي در سطح «متوسط به بالا» (منتخب) تعيين شده‏اند، استفاده شد. تعداد اين كتابها طي سالهاي 81 تا 87 ، 2465 عنوان مي‏باشد. در مرحلة اول، از كليدواژه‏هاي اختصاص داده شده به هر كتاب در كتابشناسيهاي شوراي كتاب كودك استفاده گرديد. نتيجة بررسي كتابها در اين مرحله نشان داد بر اساس واژه‏ها/ عبارتهاي استخراج شده از پرسشهاي پژوهشي، 178 عنوان كتاب مرتبط در مجموعه منابع منتخب شورا شناسايي شد. پس از جستجوي اين كتابها در كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي، 21 عنوان از كتابها در مجموعه كتابخانه آستان قدس رضوي موجود نبود. براي دسترسي به اين كتابها به كتابخانه كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان مراجعه شد. در مرحله بعد، به اين كتابها مراجعه و هر يك از نظر توان پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي، بررسي گرديد. 13 عنوان كتاب در اين مرحله به دليل پاسخگو نبودن به پرسشهاي پژوهشي، حذف شد. در نهايت، 165 عنوان كتاب شناسايي شده از مجموعه كتابهاي منتخب شوراي كتاب كودك كه توانايي پاسخگويي به 306 مورد از پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي را داشتند، شناسايي شد.
نظر به اين‌كه تنوع كتابهايي كه در اختيار دانش آموزان قرار مي‏گيرد از نظر مجموعه‏سازي اهميت دارد، به بررسي اين كتابها از نظر چگونگي پديدآمدن، يعني تأليف يا ترجمه و نيز تنوع محتوا يعني داستان، شعر و ... پرداخته شد. نمودار زير پراكندگي كتابهاي منتخب شوراي كتاب كودك را كه مي‌توانند به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دوره راهنمايي پاسخ دهند، بر اساس نوع اثر (تأليف/ ترجمه) نشان مي‏دهد. 

 

همان‏طور كه نمودار بالا نشان مي‏دهد، در اين گروه، تعداد كتابهاي ترجمه‏اي (53%) در مقايسه با كتابهاي تأليفي (47%) بيشترين ميزان را به خود اختصاص داده است. اين مسئله نشان مي‌دهد تعداد كتابهاي ترجمه‌اي منتخب شورا كه قابليت پاسخ به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي را دارند، نسبت به كتابهاي تأليفي، با معيارهاي كتابهاي مناسب همخواني بيشتري دارد. يكي از راه‌هاي ايجاد شناخت و ارتباط در ميان كودكان جهان، ترجمه كتابهاي مناسب و با ارزش ملل مختلف است تا از اين طريق، كودكان با فرهنگ يكديگر آشنا شوند و با مطالعة تاريخ، آداب و رسوم، نحوة زندگي و مسائل و مشكلات ملتهاي مختلف خود را بهتر بشناسند و از آنها بياموزند (حجاري، 1382). در عين حال، نمي‏توان انتظار داشت كتابهاي ترجمه شده از ساير زبانها پاسخگوي همه نيازهاي نوجوانان ايراني باشد. بنابراين، لازم است پديدآورندگان به اين موضوع نيز توجه داشته و همزمان با ترجمه، در تهيه و تأليف كتاب براي گروه سني نوجوانان، بيشتر تلاش كنند. كتابداران نيز بايد توجه داشته باشند كه مجموعه كتابخانه آنها بايد شامل كتابهايي از هر دو گروه (تأليفي و ترجمه) باشد.
كتابهاي منتخب شورا كه قابليت پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دوره راهنمايي را دارند، از لحاظ محتوا نيز قابل دسته‏بندي هستند. در نمودار زير، پراكندگي اين كتابها براساس موضوع و به تفكيك داستان، شعر، زندگينامه، كتابهاي مرجع، كتابهاي علمي و كتابهاي دانش اجتماعي، آورده شده است.


همان‏طور كه نمودار 2 نشان مي‏دهد، كتابهاي داستان با 48% بيشترين ميزان كتابهاي منتخب شورا هستند كه به پرسشهاي پژوهشي پاسخ مي‏دهند[1]. از آنجا كه در داستانها، نويسنده در قالب حكايت فكر اصلي خود را به خواننده ارائه مي‏دهد (ايمن، خمارلو و دولت‏آبادي، 1352) سعي بر آن است كه به صورتي غيرمستقيم مفهوم اصلي و پيام نويسنده در خواننده تأثير بگذارد. در واقع، داستانها از هر نوعي كه باشند، اگر معيارهاي كتابهاي مناسب را رعايت كنند، به كودكان و نوجوانان كمك مي‏كنند تا مشكلات و شرايط زندگي انساني را درك كنند (قزل‏اياغ، 1385). پس از داستانها، بيشترين ميزان كتابهاي پاسخگو به پرسشهاي پژوهشي از ميان منابع منتخب شورا، به كتابهاي مرتبط با علوم مختلف و كتابهاي علمي اختصاص دارد. در اين كتابها كه دربارة مسائل گوناگون علمي و در رشته‏هاي مختلف نوشته مي‏شوند، نويسنده سعي مي‏كند كودكان و نوجوانان را با جهان و تفكر علمي آشنا كند و ديد علمي آنها را گسترش دهد (حجازي، 1381). از ميان ساير منابع منتخب شورا كه مرتبط با پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي است، كتابهاي مرجع، زندگينامه‏هاي فردي، كتابهاي شعر و كتابهاي در رابطه با دانش اجتماعي، به ترتيب در رتبه‏هاي بعدي قرار دارند.
سؤال پژوهشي2. چه كتابهايي، بجز كتابهاي منتخب شوراي كتاب كودك كه در كتابشناسي‏هاي شورا طي سالهاي 81 تا 87 معرفي شده‏اند، توانايي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دوره راهنمايي را دارند؟
از آنجا كه كتابهاي معرفي شده در كتابشناسي‏هاي شوراي كتاب كودك به تمام پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي مورد نظر پاسخ ندادند، از روشهاي ديگري براي شناسايي كتابهاي مورد نياز استفاده شد؛ يعني، به كتابهاي موجود در كتابخانه آستان قدس رضوي مراجعه گرديد. به اين ترتيب، ابتدا بر اساس تطبيق كليدواژه‏هاي پرسشهاي پژوهشي با واژه‏هاي پذيرفته شده در سرعنوانهاي موضوعي فارسي، موضوعهاي مرتبط شناسايي شد. سپس، اين موضوعها در فهرست رايانه‏اي كتابخانه جستجو و پس از شناسايي منابع، به كتابهاي مورد نظر در قفسه مراجعه و محتواي آنها با پرسش پژوهشي تطبيق داده شد. در نهايت، كتابهايي كه از اين مجموعه به عنوان كتابهاي پاسخگو به پرسشهاي پژوهشي تعيين شدند، براساس سياهه‏هاي وارسي طراحي شده، ارزيابي و آن دسته از كتابهايي كه دست كم 50% معيارهاي كتابهاي مناسب كودكان و نوجوانان را به دست آوردند، به عنوان كتابهاي مناسب براي پاسخ به پرسشهاي پژوهشي، شناسايي شدند.
مانند كتابهاي گروه قبل، از مجموعه كتابهاي انتخاب شده از ميان كتابهاي منتخب شورا، اين گروه از كتابهاي شناسايي شده نيز از نظر نوع اثر و نوع محتوا، بررسي مي‌شوند. نمودار 3، پراكندگي كتابهاي متناسب با پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي را كه از ميان منابعي غير از كتابهاي معرفي شده در كتابشناسي‏هاي شورا تعيين شده‏اند، از نظر نوع اثر (تأليف/ ترجمه) نشان مي‏دهد. همان‏طور كه در نمودار مشاهده مي‏شود، برخلاف گروه قبل، بيشترين ميزان كتابهاي معرفي شده، كتابهاي تأليفي است. از اين رو، انتظار مي‏رود با نيازهاي اطلاعاتي دانش‏آموزان ايراني سازگارتر باشند



در نمودار4 نيز پراكندگي كتابهاي غير از كتابهاي منتخب شورا كه به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي پاسخ مي‏دهند، از نظر نوع محتوا آورده شده است.

براساس نمودار 4، بيشترين ميزان كتابهاي معرفي شده، به كتابهاي علمي و دانش اجتماعي اختصاص دارد. پس از آن، كتابهاي مرجع، زندگينامه‏هاي فردي، كتابهاي داستان و شعر قرار دارد. شايد بتوان گفت پراكندگي كتابهاي منتخب شورا و كتابهاي مناسب غيرشورا كه به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دورة راهنمايي پاسخ مي‏دهند، نشان‏دهندة آن است كه فهرست كتابهاي شناسايي شده توسط محقق، تا حد زيادي توانسته است خلأ موجود در فهرست كتابهاي منتخب شورا را تكميل كند. اين نكته در نمودار 5 به خوبي مشاهده مي‏شود. بنابراين، كتابداران بايد توجه داشته باشند گرچه ممكن است فهرستهاي منتخب از منابع منتشر شده در ايران در اختيار باشد، در صورت آشنايي با معيارهاي ارزيابي منابع، مي‏توانند كتابهاي مناسب مورد نياز معلمان و دانش‏آموزان را انتخاب كنند.

 

سؤال پژوهشي3. كتابهاي مرجع موجود در بازار تا چه ميزان توانايي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دوره راهنمايي را دارند؟
با توجه به اهميت آشنايي دانش‏آموزان، بويژه دانش‏آموزان مقاطع راهنمايي و دبيرستان با كتابهاي مرجع براي انجام كارهاي پژوهشي و تحقيقاتي كلاسي و غيركلاسي، در اين سؤال پژوهشي، ميزان پاسخگويي كتابهاي مرجع به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي دوره راهنمايي، بررسي مي‏شود.
بر اساس داده‏هاي به دست آمده از نمودارهاي 2 و 4، 15% كتابهاي منتخب شورا و 14% كتابهاي غيرشورا مي‌توانند به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي مورد بررسي در پژوهش حاضر پاسخ دهند.
همچنين، بررسي پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي نشان مي‏دهد از ميان 421 پرسش پژوهشي مطرح شده در 15 كتاب درسي دورة راهنمايي، 333 مورد (79%) از طريق كتابهاي مرجع پاسخ داده شده‏اند. چون كتابهاي مرجع براي يافتن پاسخهاي كوتاه، سريع و فشرده به پرسشهاي مشخص تدوين شده‏اند (قزل‏اياغ، 1383 و نشاط و حري، 1385)، نمونه يا مدلي هستند از انديشه‏ها، باورها و واقعيتهاي بسيار بزرگ‏تر و در عمل ابزاري هستند جهت رهيابي به اطلاعات وسيع‏تر و عميق‏تر در منابع ديگر (جهودا و براوناگل، 1386). بنابراين، گرچه ممكن است كتاب مرجع به پرسشهاي پژوهشي درسها پاسخ دهد، براي پاسخگويي به كنجكاويهاي دانش‏آموزان و افزايش دسترسي آنان به منابع مرتبط بيشتر، سعي شد تا حد ممكن پاسخگويي به يك پرسش از طريق چند منبع مناسب (مرجع و غير مرجع) صورت گيرد.
بررسي كتابهاي مرجع معرفي شده در كتابشناسي‏هاي منتخب شورا كه توانايي پاسخ به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي را دارند نيز نشان مي‏دهد از ميان 24 كتاب مرجع، 20 مورد (84%) دايرة‏المعارف يا دانشنامه است. از ميان اين دايرة‏المعارفها، فرهنگنامه كودكان و نوجوانان كه توسط شوراي كتاب كودك منتشر مي‏شود، توانسته است به 48% پرسشهاي پژوهشي پاسخ دهد. نمودار 7، ميزان پاسخگويي فرهنگنامه را در مقايسه با ساير منابع مرجع منتخب شورا، نشان مي‏دهد.

بر اساس اطلاعات نمودار 6، تمامي مدارس و كتابخانه‏هاي آموزشگاهي بايد براي پاسخگويي به نيازهاي اطلاعاتي دانش‏آموزان و معلمان، فرهنگنامه تهيه كنند. تعداد كمي از كتابهاي مرجع نيز زندگينامه‏هاي گروهي، واژه‏نامه‏ها و منابع جغرافيايي است. نمودار زير، پراكندگي اين كتابها را بر اساس نوع كتابهاي مرجع، نشان مي‏دهد.

بررسي كتابهاي مرجعي كه غير از كتابشناسي‏هاي منتخب شورا شناسايي شدند، نشان مي‏دهد دايرة‏المعارفها و دانشنامه‏ها با بالاترين درصد، بيشترين ميزان پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي را شامل مي‌شوند. بنابراين، كتابخانه‏هاي آموزشگاهي بايد اولويت اول در مجموعه‏سازي را به شناسايي، انتخاب و تهية دايرة‏المعارفها و دانشنامه‏هاي گوناگون و مرتبط با مباحث درسي، اختصاص دهند.
پاسخگويي به ديگر پرسشهاي پژوهشي نيز مستلزم مراجعه به ساير كتابهاي مرجع (به ترتيب واژه‏نامه‏ها، منابع جغرافيايي و زندگينامه‏هاي گروهي) است. در نمودار زير، پراكندگي كتابهاي مرجع شناسايي شده غير از كتابهاي شورا براي پاسخ به پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي، آورده شده است.


يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد منابع منتشر شده در ايران تا حد زيادي مي‏توانند نيازهاي اطلاعاتي دانش‏آموزان در رابطه با پاسخگويي به پرسشهاي موجود در متن و انتهاي درسها را برآورده سازند. براي اين‌كه نظام آموزشي دانش‏آموز محور بتواند به نيازهاي اطلاعاتي دانش‏آموزان پاسخ دهد و باعث درك بهتر درسها شود، ‌بايد مجموعه‏اي از منابع مناسب غيردرسي را در اختيار دانش‏آموزان قرار دهد. از آنجا كه نهاد تخصصي بجز شوراي كتاب كودك به انتخاب كتابهاي مناسب نمي‏‏پردازد و كتابهاي منتخب شورا نيز به تنهايي پاسخگوي نيازهاي دانش‏آموزان نيست، ضروري است كتابخانه‏هاي آموزشگاهي تجهيز شوند و كتابداران، منابع منتشر شده را ارزيابي و معرفي كنند.
 
پيشنهادها
در ادامه، برخي از راهكارها و پيشنهادهايي كه براي بهبود وضعيت موجود در حوزه بررسي شده در اين پژوهش مفيد به نظر مي‌رسد، ارائه مي‌شود. همچنين، پيشنهادهايي نيز براي انجام پژوهشهاي بيشتر در اين حوزه آورده شده است.
پيشنهادهايي براي برنامه‌ريزان و طراحان كتابهاي درسي
-  به طراحان كتابهاي درسي توصيه مي‏شود پرسشها و تمرينهاي كتابهاي درسي را به گونه‏اي ارائه كنند كه دانش‏آموزان به دنبال كسب مفاهيم در حوزة علوم مختلف حركت كنند نه ‌اين‌كه فقط به دنبال يافتن يك پاسخ مشخص براي پرسش مطرح شده بوده و به تفكر و چالش ذهني نيازي نداشته باشند.
-  از حجم مطالب كتابهاي درسي كاسته شود تا معلمان بتوانند زمان بيشتري را به فعاليتهاي غيردرسي و معرفي منابع مرتبط با درسها به دانش‏آموزان اختصاص دهند و دانش‏آموزان نيز بتوانند از طريق كتابهاي غيردرسي، يادگيري عميق‏تري داشته باشند.
-  به طراحان كتابهاي درسي پيشنهاد مي‏شود در انتهاي كتابهاي درسي كتابهاي مناسب بيشتر و جديدتري معرفي كنند تا معلمان بتوانند با منابع مكمل درسها آشنا شوند و دانش‏آموزان نيز بتوانند در پژوهشهايي كه براساس پرسشهاي كتابهاي درسي انجام مي‏دهند، بهتر و موفق‏تر عمل كنند.
-  پيشنهاد مي‏شود دستاوردهاي اين پژوهش، بين معلمان، مديران و كتابداران توزيع و چگونگي بهره‌گيري از آنها در دوره‏هاي بازآموزي، آموزش داده شود.
 
پيشنهادهايي براي كتابداران كتابخانه‌هاي آموزشگاهي
-  توصيه مي‏شود، دستاوردهاي اين پژوهش، يعني سياهة منابع منتخب، در اختيار كتابخانه‏هاي آموزشگاهي قرار گيرد تا مبنايي براي مجموعه‏سازي و كمك به دانش‏آموزان در هدايت آنان براي جستجوي پاسخ پرسشهاي پژوهشي باشد.
-  از طريق مشاركت با معلمان و حتي در برخي موارد با مشورت دانش‏آموزان و بهره‏گيري از نظرهاي سازندة آنان در زمينه محتواهاي مورد نياز برنامه‏هاي درسي، كتابداران به انتخاب و فراهم‏آوري منابع متناسب با نيازهاي درسي دانش‏آموزان و معلمان اقدام نمايند.
-  كتابداران، با همكاري معلمان، جلسه‏هايي را براي آشنايي والدين با منابعي كه در پيشرفت تحصيلي و بخصوص پاسخگويي به نيازها و پرسشهاي پژوهشي دانش‏آموزان مي‏تواند مؤثر باشد، برگزار كنند.
-  در زمينه فراهم‏آوري منابع براي كتابخانه، به موازات توجه به منابع تأليفي، براي آشنايي دانش‏آموزان با مسائل، نظرها و ديدگاه‏هاي ملتهاي مختلف، به انتخاب و تهية منابع ترجمه‏اي نيز توجه داشته باشند.
-  ضروري است كتابداران در همه كتابخانه‏هاي آموزشگاهي، فرهنگنامة كودكان و نوجوانان را براي كتابخانه فراهم كنند.
 
پيشنهادهايي براي معلمان
-  معلمان بايد از طريق طرح سؤالهاي متنوع و نيز دادن تمرينها و فعاليتهاي پژوهشي بيشتر به دانش‏آموزان، از آنها بخواهند به منابع غيردرسي ديگر نيز مراجعه كنند تا ضمن آشنايي با نظرها و ديدگاه‏هاي مختلف، مطالب درسي را بهتر، بيشتر و عميق‏تر بياموزند.
-  براي جلوگيري از بي‏توجهي دانش‏آموزان به مطالب درسي و نگرش يك‌جانبه در آموزش، معلمان علاوه بر مطالب ارائه شده در كتابهاي درسي، ساعتي را در كلاسهاي درس به معرفي و مطالعة كتابهاي غيردرسي مرتبط با مفاهيم كتابهاي درسي، اختصاص دهند. همچنين، معلمان مي‏توانند هفته‏اي يك ساعت كلاس را در كتابخانه برگزار كنند و درس را در پيوند با كتابهاي غيردرسي مرتبط و موجود در كتابخانه، ارائه نمايند.
-  ضروري است معلمان ساعتهايي از كلاس را به بحث دربارة چگونگي پاسخگويي به پرسشهاي پژوهشي، راه‏هاي دسترسي به پاسخها و نيز كميّت و كيفيت پاسخهاي به دست آمده از سوي دانش‏آموزان اختصاص دهند و از اين طريق، انگيزه پاسخ‏يابي براي اين پرسشها را در دانش‏آموزان تقويت كنند.
 
پيشنهادهايي براي والدين
-  به والدين توصيه مي‏شود با كمك و مشورت كتابداران و اطلاع‏رسانان و معلمان، كتابهايي را كه براي تكميل مطالب درسي فرزندانشان مناسب تشخيص مي‏دهند، براي آنها خريداري كنند يا از كتابخانة مدرسه و يا محله امانت گيرند تا فرزندانشان به استفاده از كتابها عادت كنند.
-  در كنار تفريحاتي كه براي فرزندانشان در نظر مي‏گيرند، والدين همراه با آنها به كتابفروشي‏ها و نمايشگاه‏هاي كتاب مراجعه كنند. اين امر به آنها فرصت مي‏دهد با كتابهاي مختلف آشنا شوند و با كمك والدين، كتابهاي مناسب را براي خود انتخاب كنند.
-  به والدين توصيه مي‏شود در تجهيز و آماده‏سازي كتابخانه مدرسه فرزندان خود، به مديران، كتابداران و دست‏اندركاران مدارس كمك كنند.
 
پيشنهادهايي براي پژوهشهاي بيشتر
-  شناسايي و ارزيابي كتابهاي غيردرسي متناسب با پرسشهاي پژوهشي كتابهاي درسي ساير مقاطع تحصيلي با استفاده از سياهه‌هاي وارسي تهيه شده در اين پژوهش، و در نهايت تهية فهرستي از كتابهاي مناسب براي هر يك از اين مقاطع.
-  به‏كارگيري كتابهاي غيردرسي شناسايي شده در پژوهش حاضر در آموزش پژوهش‏‏گرا به صورت تجربي و سنجش كارآيي استفاده از اين كتابها در كنار كتابهاي درسي.
 
منابع
 
- احمدي فصيح، صديقه (1385). ايجاد و گسترش كتابخانه‏هاي آموزشگاهي و نقش كتابخانه مدرسه در ايجاد عادت مطالعه در دانش‎آموزان. تهران: چاپار.
- ايمن (آهي)، ليلي؛ توران خمارلو (ميرهادي) و مهدخت دولت‏آبادي (1352). گذري در ادبيات كودكان و نوجوانان. تهران: شوراي كتاب كودك.
- جهودا، جرالد و جوديت شيك براوناگل (1386). فنون پرسش‏كاوي و پاسخ‏يابي از منابع كتابخانه: مباني مرجع. ترجمه محمدحسين دياني. ويرايش 2. مشهد: كتابخانه رايانه‏اي.
- جوكار، عبدالرسول (1374). مجموعه‎سازي در كتابخانه‎هاي آموزشگاهي در شهر شيراز: گزينش مواد. مجله علوم اجتماعي و انساني دانشگاه شيراز، 10 (2)، 111- 127.
- حجازي، بنفشه (1381). ادبيات كودكان و نوجوانان: ويژگيها و جنبه‏ها. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
- حسيني، وجيهه و مهري پريرخ (1388). بررسي و شناسايي سؤالهاي پژوهشي كتابهاي درسي و شناسايي كتابهاي غيردرسي (مرجع و غيرمرجع) جهت پاسخگويي به آنها. مجموعه مقالات كتابخانه‏هاي آموزشگاهي: پوياسازي نظام آموزشي و مشاركت در فرآيند ياددهي- يادگيري. 3- 4 ارديبهشت. تهران: كتابدار. 345- 366.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1388). منابع اطلاعاتي براي پاسخگويي به سؤالهاي پژوهشي درسهاي راهنمايي و دبيرستان (فارسي، زبان فارسي و ادبيات). تهران: كتابدار.
- دانيلز، هاروي و استيون زملمن (1384). درود بر يادگيري: خداحافظي با كتابهاي درسي. ترجمة الهام اميركياني. رشد تكنولوژي آموزشي، 6، 40- 46.
- رجبيان، حميده (1388). من از كتابخانه مدرسه‏ام چه انتظاري دارم: سنجش نظرات دانش‏آموزان در مورد كتابخانه مدرسه. در ميزگرد همايش كتابخانه‏هاي آموزشگاهي: پوياسازي نظام آموزشي و مشاركت در فرآيند ياددهي- يادگيري.   3- 4 ارديبهشت.
- سالمي، نجمه (1386). بررسي جايگاه كتابدار و كتابخانه در آموزش‎ و‎ پرورش ايران. فصلنامه تعليم و تربيت، 23 (2)، 153- 167.
- سلسبيلي، نادر (1382). ارزيابي كتابهاي كمك آموزشي دورة متوسطه به منظور ارائه چارچوبي مطلوب براي طراحي و تدوين آنها. فصلنامه تعليم و تربيت، 19 (3)، 29- 64.
- سيدقطبي، مهدي و اعظم صنعت‏جو (1388). شناسايي، انتخاب و معرفي كتابهاي مناسب كمك‏درسي براي درسهاي علوم تجربي سالهاي اول تا پنجم دبستان. در مهري پريرخ و شعله ارسطوپور، مجموعه مقالات كتابخانه‏هاي آموزشگاهي: پوياسازي نظام آموزشي و مشاركت در فرآيند ياددهي- يادگيري.   3- 4 ارديبهشت. تهران: كتابدار. 325- 344.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1388). كتابهاي غيردرسي همخوان با محتواي درس‏هاي كتابهاي علوم (دبستان). تهران: كتابدار.
- قزل‏اياغ، ثريا (1383).ادبيات كودكان و نوجوانان و ترويج خواندن (مواد و خدمات كتابخانه‏اي براي كودكان و نوجوانان). تهران: سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاه‏ها (سمت).
- كيوز، جان پي. (1376). دنياي يادگيري در مدرسه. ترجمه فرخ‎لقا رئيس‎دانا. تهران: پژوهشكده تعليم و تربيت.
- گزارش شوراي كتاب كودك (1363). شماره 3 و 4. ص 24- 47.
- نشاط، نرگس و عباس حري (1383). كتابخانه آموزشگاهي در مدرسه كتابخانه- مدار. تهران: شبكه كتاب.
- Dent, V. F. (2006). Observations of school library impact at two rural Ugandan schools. New Library World. 107 (9-10). P. 403- 421. Retrieved Jun. 16, 2009 from http://www.emeraldinsight .com/Insight/viewPDF.jsp?contentType=Article&Filename= html/Output/Published/EmeraldFullTextArticle/Pdf/0721070903.pdf
- Hay, L. (2005). Student learning through Australian school libraries. Part 1: A statistical analysis of student perceptions. Synergy, 2 (2), 17- 30.
- Lance, K. C., Rodney, M. J. & Hamilton-Pennel, C. (2000). Measuring up to standards: the impact of school library programs & information literacy in Pennsylvania schools. Pennsylvania: Pennsylvania Citizens for Better Libraries.
- Lonsdale, M. (2003). Impact of school libraries on student achievement. Retrieved Sept. 21, 2008 from
- Peterson, D. L. (1999). Collaboration in teaching and learning. In B. K. Stripling (Ed.), Learning and Libraries in an Information Age: Principles and Practice. Clorado, Englewood CO.: Libraries Unlimited Inc. 133- 162.
- Pharr, F. (2002). Reflections of empowered library. In Institute Of Museum And Library Services. The White House Conference on School Libraries, June 4, 2002. Washington, DC. 28- 31.
- Riedling, A. M. (2007). An Educator's Guide to Information Literacy: What Every High School Senior Needs to Know. Clorado, Englewood CO.: Libraries Unlimited.
- Williams, D., Wavell, C, & Coles, L. (2001). Impact of School Library Services on Achievement and Learning. London: the Council for Museums, Libraries and Archives. Retrieved Sept. 27, 2008 from http://www.rgu.ac.uk
 



1. ماهيت برخي از سؤالهاي پژوهشي مطرح شده در كتابهاي درسي به گونه‏اي است كه از طريق كتابهاي داستان، بايد پاسخ داده شوند. به عنوان مثال، در كتاب درسي تاريخ سوم راهنمايي، مطلبي درباره زندگي اميركبير خواسته شده است. در اين رابطه دو كتاب داستان «به دنبال اميركبير»و «اميركبير، هوشمندترين سياستمدار ايراني» پاسخگو شناسايي شدند.

1. عبارت «پرسشهاي پژوهش‏‏گرا» نشان‏دهندة سؤالهايي با جنبة پژوهشي است؛ يعني پاسخ به آنها از طريق محتواي درسها امكان‏پذير نيست، بلكه بايد به كاوش منابع مرتبط و استفاده از آنها پرداخته شود. بنابراين، اين سؤالها با پرسشها و سؤالهاي پژوهشي كه به طور معمول در پژوهشهاي دانشگاهي و در سطوح تخصصي و حرفه‏اي انجام مي‏شود، متفاوت است. ولي، به منظور سهولت در خواندن، به جاي پرسشهاي پژوهش‏‏گرا، «پرسشهاي پژوهشي» در اين نوشته به كار رفته است.
1. International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA).
1. در مطالعه صورت گرفته توسط سلسبيلي، تمامي كتابهاي جانبي و مكمل كتابهاي درسي رسمي با دو نقش 1. توسعه و وسعت دادن به برنامه درسي و 2. غني‏سازي فردي، درماني و تقويتي، به عنوان كتابهاي كمك‏ آموزشي در نظر گرفته شد. بر اين اساس، كتابهاي تكميلي كه به منظور دانش‏افزايي، كسب مهارت، گسترش سواد علمي، پرورش مهارتهاي علمي، پروژه‏اي و هنري تدوين مي‏شوند، به عنوان كتابهاي كمك‏ آموزشي در نظر گرفته مي‏شود.
2. اين پژوهش، مطالعه مقدماتي براي پژوهش حاضر است.
فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني (اين نشريه در www.isc.gov.ir نمايه مي شود)
53 _ شماره اول، جلد 14
Date insert: یکشنبه, 24 فروردين 1393

Add comment

Security code
Refresh

تمامی حقوق مطالب محفوظ است

2013-2020©

طراحی شده بوسیله کتابدار