چكيده
زمينه و هدف: گسترش بهكارگيري فناوري در كتابخانه‎ها و مراكز اطلاع‎رساني در جوامع كنوني، ايجاد كتابخانه‎هاي ديجيتال را در پي داشته است. و از آنجا كه منابع انساني تأثيرگذارترين مؤلفه در كتابخانه‎ها مي‎باشند، مي‎توان از تبديل كتابداران سنتي به كتابداران ديجيتال حايز مهارتهايي خاص در اين زمينه به عنوان پيش‎نياز تبديل كتابخانه‎ها به كتابخانه‎هاي ديجيتال اشاره كرد. از اين رو، پژوهش حاضر، با هدف بررسي مهارتها و قابليتهاي كتابداران ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاه‎هاي تبريز، علوم پزشكي تبريز و دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز، انجام گرفته است.
روش‎شناسي: براي گردآوري داده‎ها پرسشنامه‎اي تدوين شد كه در برگيرندة هفت مهارت اصلي مورد نياز كتابداران ديجيتال يعني «مهارت آموزشي»، «مهارت پژوهشي»، «مهارت مديريتي»، «مهارت اطلاعاتي»، «مهارت اينترنتي»، «مهارت شخصيتي» و «مهارت رايانه‎اي» است. هر مهارت اصلي نيز شامل چند زيرمهارت است كه مهارتهاي ذكر شده با مرور متون مرتبط با موضوع به دست آمده‎اند. در اين پژوهش، 100 كتابدار از سه دانشگاه يادشده به سؤالهاي مطرح در پرسشنامه پاسخ دادند.
نتايج: يافته‎ها نشان داد ميانگين مقياس مهارتهاي ديجيتال 180، ميانگين درجه اهميت مهارتهاي ديجيتال 54/251 و ميانگين ميزان توانمندي در مهارتهاي ديجيتال 39/180 است. اين بدين معناست كه ميانگين ميزان توانمندي به ميانگين مقياس نزديكتر است. همچنين، تنها 52% از كتابداران مورد پژوهش از توانمندي بالايي در انجام امور با مهارتهاي ديجيتال برخوردارند، در صورتي كه از نظر 90% كتابداران، داشتن مهارتهاي ديجيتال داراي اهميت است.
نتيجه‎گيري: به‎‎طوركلي، ميزان توانمندي در مهارتهاي ديجيتال در بين كتابداران مورد بررسي پايين بوده است، اما در صد بالايي از كتابداران از اهميت مهارتهاي ديجيتال آگاهند.
كليد‎واژه‎ها: كتابخانه‎هاي ديجيتال، كتابداران ديجيتال، مهارتهاي كتابداران ديجيتال، كتابخانه‎هاي دانشگاهي، دانشگاه تبريز، دانشگاه علوم پزشكي تبريز، دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز.
مقدمه و بيان مسئله
پيشرفت تكنولوژي [فناوري] و اطلاعات همواره بر خدمات كتابخانه‎ها و مراكز اطلاع‌رساني تأثيرگذار بوده است. در اين بين، كتابخانه‎هاي دانشگاهي به دليل دارا بودن نقشي اساسي در آموزش، تحقيق و پژوهش، از جمله اولين مراكزي هستند كه در معرض تغيير و تحولات قرار مي‎گيرند. در اين ميان، همگام بودن با فناوريهاي روز، از نخستين هدفهاي اين كتابخانه‎هاست. برخي از كتابخانه‎هاي دانشگاهي در چند سال گذشته، به منظور ارائة خدمات بهتر و موفق‎تر، مجموعه‎هاي ديجيتالي را راه‌اندازي و براي ارائة خدمات خود، از كتابداراني با قابليتها و مهارتهاي متفاوت با كتابداران سنتي، استفاده كرده‎اند. كتابخانه‎هاي ديجيتال، سازمانهايي هستند كه در آنها كاركنان متخصص، به انتخاب وسازماندهي كمك براي دسترسي فكري به منابع اطلاعاتي مي‎پردازند و تفسير، توزيع و حفاظت از يكپارچگي اطلاعات ديجيتالي در مدت زمان طولاني مورد توجه قرار مي‎گيرد تا از اين طريق بتوان منابع اطلاعاتي ديجيتالي را با سرعت و از لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه براي استفادة جامعة كاربران يا مجموعه‎اي از جوامع در دسترس قرار داد (طاهري، 1387: 22). يكي از عناصر تعيينكننده در دوام و موفقيت اين كتابخانه‎ها، نيروي انساني متخصص (كتابداران) است. با توجه به رويكرد حاكم بر مديريت منابع انساني در كتابخانه‎هاي سنتي، بايد گفت چنين رويكردي در كتابخانه‎هاي ديجيتال نيز چه بسا جدي‎تر، ضروري است؛ زيرا محيط پويا و البته ديجيتال، توجه به نيروي انساني متخصص و مديريت كردن مهارتها و صلاحيتهاي آنها را دو چندان كرده است (اسفندياري مقدم و بيات، 1387). كتابداري ديجيتال نيز به معناي به‌كار گرفتن مجموعه‎اي از مهارتها براي گردآوري، سازماندهي، مجموعه‌سازي، اشاعه و ارزيابي اطلاعات در قالب الكترونيكي است. كتابداراني كه داراي مجموعه‎اي از مهارتها، دانش و ويژگيهاي خاص محيطهاي ديجيتالي هستند، از مهم‌ترين عوامل مؤثر بر كارايي كتابخانه‎هاي ديجيتال و تسهيل استفاده از منابع موجود در آنها به شمار مي‎روند. با در نظر گرفتن خدمات و نياز‎هاي كتابخانه‎هاي ديجيتال، مهارتهايي از قبيل «مهارت آموزشي»، «مهارت پژوهشي»، «مهارت مديريتي»، «مهارت اطلاعاتي»، «مهارت اينترنتي»، «مهارت شخصيتي» و «مهارت رايانه‎اي» از جمله اصلي‎ترين مؤلفه‎هايي هستند كه در صورت به‎كارگيري توسط كتابداران مي‎توانند به ارتقاي كيفيت امور مختلف در كتابخانه كمك شاياني داشته باشند. البته، هر كدام از اين مهارتها دربرگيرندة چندين مهارت مرتبط ديگر نيز مي‎باشند كه اگر كتابداران به هر يك از قابليتهاي جزئي‎تر مجهز باشند (جدول 3) مي‎توان گفت در زمينة اصلي داراي مهارت هستند. كتابداران ديجيتالي در كتابخانه‎هاي دانشگاهي با تكيه بر دانش كتابداري نظري و بهره‎مندي از توانمنديهاي ديجيتال در عرصة عمل، مي‎توانند به عنوان اصلي‎ترين عامل پيشبرد هدفهاي كتابخانه‎هاي ديجيتال و كتابخانه‎هاي دانشگاهي، در نقش ميانجي ميان كاربران و مواد ديجيتال، خدمات ارائه دهند. به دليل اهميت نقش كتابداران ديجيتال در محيطهاي كتابخانه‎اي براي ارتقاي سطح ارائة خدمات در اين سازمانها، پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسي مهارتها و قابليتهاي كتابداران ديجيتال در دانشگاه‎هاي تبريز، علوم پزشكي تبريز و دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز بپردازد و در پي پاسخگويي به اين سؤال اصلي است كه اهميت مهارتهاي ديجيتال و توانمندي كار با آنها از ديدگاه كتابداران مورد بررسي، چگونه است؟
سؤالهاي اساسي پژوهش
1. از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي آموزشي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
2. از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي پژوهشي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
3. از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي مديريتي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
4. از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي اطلاعاتي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
5. از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي اينترنتي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
6. از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي شخصيتي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
7. از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي رايانه‎اي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
8. ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي آموزشي چگونه است؟
9. ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي پژوهشي چگونه است؟
10. ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي مديريتي چگونه است؟
11. ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي اطلاعاتي چگونه است؟
12. ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي اينترنتي چگونه است؟
13. ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي شخصيتي چگونه است؟
14. ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي رايانه‎اي چگونه است؟
پيشينة پژوهش
«چگونه يك كتابدار ديجيتال بسازيم»، عنوان مقاله‎اي است كه در آن «هاستينگ و تننت» (Hasting and Tannent, 1996) حرفه كتابداري را بررسي و اشاره مي‌كنند كه اصلي‎ترين مؤلفه در كتابخانه‎هاي ديجيتال، كتابداران ديجيتال هستند. كتابخانه‎هاي ديجيتال به كتابداران ديجيتال نياز دارند تا مجموعه‎هاي ديجيتال را فراگرفته، انتخاب و سازماندهي نمايند، در دسترس قرار دهند و حفظ كنند. خدمات ديجيتال نيز بايد طراحي شده به كار گرفته شوند و مورد حمايت قرار گيرند. همچنين، در اين مقاله به آموزشهاي مورد نياز كتابداران نيز اشاره شده است. «چوئي و راسموسن» (Choi and Rasmussen, 2006) نيز در پژوهش خود با عنوان «براي آموزش كتابداران ديجيتال چه چيز‎هايي مورد نياز است؟» به اين نتيجه رسيده‌اند كه به دليل تغييرات ناشي از افزايش مقدار اطلاعات كه به شكل ديجيتال قابل دسترسي است، آموزش كتابداران ديجيتال امري ضروري است. براي طراحي و ارائة درسها و روشهاي تدريس مناسب براي آموزش كتابداران ديجيتال ماهر، آموزش دهندگان مي‎توانند از بازخورد كتابداران فعلي استفاده كنند تا بتوانند به طور دقيق مهارتهاي مورد نياز كتابداران ديجيتال را براي مؤثر بودن در محيطهاي كاري ديجيتال، تعيين كنند.
«چوئي و راسموسن» (Choi and Rasmussen, 2006) همچنين در مقاله‎اي ديگر با عنوان «كتابداران ديجيتال چه مي‎كنند؟» به اين مورد اشاره كرده‌اند از آنجا كه فعاليتها و اقدامهاي كتابخانه‎اي رو به تكامل است، كتابخانه‎هاي مدل سنتي كه بر منابع و خدمات فيزيكي تمركز دارند، به مدل مدرن تغيير شكل مي‎دهند. در اين راستا، منابع و خدمات كتابخانه‎اي نيز براي ارائة آموزش و يادگيري و تحقيق، به قالب ديجيتال تغيير يافته‌اند و اين تحول بر نقشها و فعاليتهاي متناسب با مهارتهاي كسب شدة جديد مؤثر واقع شده است. «عقيلي و اسفندياري مقدم» (Aqili and Isfandyari-Moghaddam, 2008) در مقالة خود با عنوان «پر كردن شكاف ديجيتال: تأملي بر نقش كتابداران و متخصصان اطلاعات در هزار‎ة سوم»، نشان داده‌اند كه چگونه اصطلاح رايج شكاف ديجيتال، از عبارتهاي منسوخي چون «دارا‎ها و ندار‎هاي اطلاعاتي» و« اطلاعات ناقص و كامل» ريشه مي‎گيرد. اين مقاله به نقش كتابداران و اطلاع‌رسانان در پر كردن شكاف ديجيتالي پرداخته و افزوده است كه شكاف ديجيتال، افرادي را كه به فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي دسترسي دارند و ندارند، در رسيدن به منابع دچار مشكل مي‌كند. هم‎اكنون سعي بر اين است كه هر شخصي خود، امكان دسترسي و اشتراكگذاري اطلاعات را داشته باشد. درهمين راستا، «چوئي و راسموسن» (Choi and Rasmussen, 2009) در مقاله‎اي با عنوان «كدام شرايط و مهارتها بر موقعيتهاي شغلي كتابداران تأثيرگذار مي‎باشند؟» به بيان تأثير مهار‎تها و ويژگيهاي كتابداران ديجيتال بر موقعيتهاي شغلي آنان در كتابخانه‎هاي ديجيتال مي‌پردازند و بر اين مسئله تأكيد دارند كه با تكامل فعاليتها و اقدامهاي كتابخانه‎هاي ديجيتال، كتابخانه‎هاي سنتي كه بر منابع فيزيكي تمركز دارند، به مدلهاي مدرن گرايش پيدا كرده‌اند. از اينرو، منابع و خدمات كتابخانه‌اي براي ارائة آموزش، يادگيري و تحقيق به قالب ديجيتال تغيير يافته‌اند و اين تحول نيز بر نقشها و فعاليتهاي متناسب با مهار‎تهاي كسب شدة جديد، مؤثر واقع شده است.
«فرج پهلو و دانش» (Farajpahlou and Danesh, 2009) نيز در مقالة خود با عنوان «ملزومات شغلي براي كتابداران سيستمها در كتابخانه‎هاي دانشگاهي ايران» هدف از ارائة اين مقاله را فراهم آوردن و پيشنهاد دادن يك توصيف شغلي براي كتابداران سيستم و تعيين كردن موقعيتهاي آنان در كتابخانه‎هاي دانشگاهي ايران ذكر كرده‌اند. اين تحقيق سعي دارد تعريفي جديد براي شغل كتابداران ارائه دهد. «اُحاجي» (Ohaji, 2010) نيز در پژوهش خود با عنوان «تغيير ظاهر حرفه‎اي كتابداران، با تمركز بر موقعيت كاري در كتابخانه‎هاي دانشگاهي امريكا»، آورده است: افزايش قابليت ايجاد و استفاده از منابع تكنولوژيكي در فرايند كتابخانه بويژه در عصر اطلاعات، كتابخانه و كتابداري را به طور غير منتظره‎‎اي به سوي ديجيتالي شدن سوق مي‎دهد. به اين منظور، كتابداران سعي در بازتعريف مجموعه مهارتهاي جديد در رأس مهارتهاي اصلي كتابداري دارند و در نتيجه، سبك، وضعيت و موقعيت جديدي در رويارويي با كتابخانه‎هاي ديجيتال در انتظار آنان است.
«لونگ و واگان» (Leong and Vaughan, 2010) نيز در يك مطالعة موردي با عنوان «تجهيز كتابداران جديد به حرفه و تأثير سازماني» فعاليتها و نتايج كار يك گروه از كتابداران جديد را بررسي كرده‌اند. در اين مقاله، هدفهاي كتابداران مورد بررسي بدين‌صورت بيان شده است: افزايش شبكه‎سازي حرفه‎اي، ارتقا و بهبود موقعيتهاي شغلي، افزايش رضايت شغلي، حفظ انگيزة كاركنان، رشد حس مسئوليت‎پذيري شركت‌كنندگان در كارهاي اداري و افزايش تمايل به ارائة ايده‌هاي خوب براي بهبود خدمات.
در ايران، «رضايي شريف‎آبادي» (1381) در پژوهش خود با عنوان «گامي به سوي كتابخانه‎هاي ديجيتالي، زمينه‎ها و چالشهاي موجود» بر آن است تا با اشاره به زمينه‎هاي موجود براي ايجاد كتابخانه‎هاي ديجيتال در داخل كشور، به چالشهاي پيش روي كتابداران ديجيتال اشاره كند. «كوشا» (1381) نيز در مقاله‎‎اي با عنوان «كتابداري ديجيتال: مهارتهاي مورد نياز براي ارائه خدمات به استفاده‎كنندگان در عصر كتابخانه‎هاي ديجيتال»، به بيان مهارتهاي مورد نياز براي اداره و ايجاد كتابخانه‎هاي ديجيتال مي‎پردازد. وي در اين پژوهش به اين نتيجه رسيده است كه كتابداران امروزي بايد در ارائة خدمات اطلاع‌رساني، هم مجموعه‎هاي چاپي و هم ديجيتالي را مد نظر قرار دهند. همچنين، به اين مسئله اشاره شده است كه فراگيري مهارتهاي ديجيتال به عنوان مقابله با انديشه‎ها و تفكرات سنتي كتابداري و مهارتهاي ارزشمند گذشته نيست.
همچنين، «منصوريان» (1381) در مقالة خود با عنوان «مروري بر نقش كتابداران در كتابخانه‎هاي عصر ديجيتال» نقش كتابداران ديجيتال را به اجمال بررسي و به اين مورد اشاره كرده است كه با گسترش منابع الكترونيكي، نه تنها نقش كليدي كتابداران در كتابخانه‎ها كم‌رنگ نمي‎شود، بلكه بر اهميت آن نيز افزوده خواهد شد. نتيجة اين تحقيق اين بود كه اگر كتابداران بر اهميت حرفة خود آگاه باشند و بتوانند به درستي نقش خويش را در شرايط جديد تعريف و تبيين كنند، بيشتر و مؤثر‎تر به ارائة خدمات ديجيتال در محيطهاي ديجيتالي خواهند پرداخت. «دانش» (1385) نيز در مقاله‌اي با عنوان «بررسي مسئوليتها، نقشها، ويژگيها و نياز‎هاي آموزشي كتابداران سيستمها: مروري اجمالي بر پيشينه‎ها»، مسئوليتها، نقشها و مهارتهاي مورد نياز كتابداران سيستمها را براي مديريت فناوريهاي نوين كتابخانه‎اي آشكار مي‎سازد. وي همچنين دوره‎هاي آموزشي رسمي و تخصصي كتابداري سيستمها و نياز‎هاي آموزشي مهم اين گروه از كتابداران را براي انجام وظايف محوله شرح داده و خاطرنشان كرده است كه كتابداران سيستمها زماني در انجام وظايف محوله موفق خواهند بود كه داراي ويژگيهايي باشند كه بتوانند از آنها در انجام مسئوليتهاي خود استفاده كنند. وي در بيان عوامل شكست برخي از كتابداران سيستمها در انجام مسئوليتهايشان، نبود آموزشهاي علمي و اصولي در اين زمينه را بر شمرده است.
از مرور مقاله‌هاي در دسترس چنين نتيجه‎گيري مي‎شود كه كتابداران، متوليان گردآوري، سازماندهي و اشاعة دانش در جهت افزايش آگاهي جامعة بشري معرفي شده‌اند و اين مهم تنها زماني ميسّر مي‎شود كه كتابداران خود را به مهارتهايي در جهت بهره‎گيري بهينه از امكانات موجود، مجهز كنند. در اين بين، موقعيتهاي بسياري براي كتابداران وجود دارد تا بتوانند در زمينة وظايف و مسئوليتهايي كه در كتابخانه‎هاي ديجيتال دارند، آموزش ببينند. بررسيها نشان مي‎دهد فناوري رايانه‎اي بر موقعيتهاي كتابخانه و نياز‎هاي آنها تأثير داشته و مهارتهاي كتابداران نيز در طول زمان و مطابق با پيشرفتهاي جديد در عرصة فناوري، تغيير و رشد ميكند. نتيجة به دست آمده از اين بررسيها نشان مي‎دهد ايجاد كتابخانه‎هاي ديجيتالي در كنار كتابخانه‎هاي سنتي، امري اجتناب ناپذير است كه نبايد شتابزده و ناآگاهانه به سمت آن گام برداشت.
روش‎شناسي
جامعة آماري پژوهش حاضر را كتابداران كتابخانه‎هاي دانشگاه تبريز، دانشگاه علوم پزشكي تبريز و دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز تشكيل مي‎دهند.

جدول 1. دانشگاه‎هاي مورد پژوهش و تعداد كتابداران آنها

پژوهش حاضر از نوع كاربردي است كه به روش توصيفي – تحليلي، ميزان مهارتهاي كتابداران را در 3 دانشگاه تبريز، دانشگاه علوم پزشكي تبريز و دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز با استفاده از پرسشنامة محققساخته‎اي كه بر اساس مرور متون مرتبط با موضوع (جدول 2) طراحي شده است، مورد ارزيابي قرار مي‎دهد.

جدول2. متون مورد استفاده و مهارتهاي ذكر شده در آنها

تعداد كلّ سؤالهاي پرسشنامه 60 مورد، شامل 7 مهارت اصلي مورد نياز كتابداران ديجيتال و مهارتهاي فرعي است كه در زيرمجموعة آنها قرار گرفته‌اند:

جدول3. مهارتهاي كتابداري ديجيتال بر اساس متون مرتبط

روايي و پايايي پرسشنامه
پس از تدوين پرسشنامه بر اساس استاندارد‎ها و مرور متون مرتبط، به منظور تأمين روايي، پرسشنامه براي10 متخصص كه در زمينة كتابداري ديجيتال فعاليتهاي قابل توجهي داشتند فرستاده و از نظرهاي آنها در شكل‎دهي نهايي سؤالها استفاده شد. روايي پرسشنامه توسط استاد راهنما نيز تأييد گرديد. همچنين، براي بررسي پايايي، در يك آزمون مقدماتي، پرسشنامه بين 30 نفر از كتابداران 3 دانشگاه توزيع شد. براي انجام اين بررسي، از روش آلفاي كرونباخ استفاده گرديد. از آنجا كه ضريب آلفاي محاسبه شده براي درجه اهميت برابر 985% و براي ميزان توانمندي 974% مي‎باشد و چون هر دو مقدار بزرگتر از 7% هستند، پرسشنامة مورد نظر داراي پايايي قابل قبولي است. در اين پژوهش، علاوه بر روش آلفاي كرونباخ، از روش تصنيف (دو نيمه كردن) نيز براي بررسي ضريب پايايي و درجه اهميت و ميزان توانمندي مهارتهاي مورد نياز، استفاده شده است.
تجزيه و تحليل داده‎ها
الف) اطلاعات جمعيت شناختي
دانشگاه محل خدمت: 48% كتابداران مربوط به دانشگاه علوم پزشكي تبريز، 20% مربوط به دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز و 32% مربوط به كتابداران دانشگاه تبريز مي‎باشد و بيشترين و كمترين مقدار به ترتيب مربوط به دانشگاه علوم پزشكي تبريز و دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز است.
جنسيت: 72% كتابداران زن و 28% مرد هستند.
تحصيلات: 8% كتابداران داراي مدرك تحصيلي ديپلم، 66% ليسانس، 25% فوق ليسانس و 1% دكتري هستند. بيشترين و كمترين درصد از نظر مدرك تحصيلي، به ترتيب مربوط به كتابداران داراي مدرك ليسانس و دكتري است.
سن: 2% بين 25-20 سال، 49% بين 35-26 سال، 39% بين 45-36 سال و 10% بيش از 46 سال دارند. بيشترين تعداد كتابداران از نظر سن، مربوط به گروه سني 35-26 سال و كمترين تعداد مربوط به گروه سني 25-20 سال است.
سابقة خدمت: 5% سابقة كار زير يك سال، 12% سابقة كار بين 1 تا 5 سال، 29% سابقة كار بين 6 تا 10 سال، 41% سابقة كار بين 11 تا 20 سال و 13% سابقه كار بين 21 تا 30 سال دارند. با توجه به جدول و نمودار مربوط، بيشترين درصد مربوط به كتابداران داراي سابقة كار بين 11 تا 20 سال و كمترين درصد مربوط به كتابداران داراي سابقة خدمت زير 1 سال است.
سمت: 8% كتابداران سمت خود را مشخص نكرده‎اند. 71% داراي سمت كتابدار، 3% داراي سمت مسئول سفارشات، 5% سمت رئيس، 5% سمت كارشناس كتابهاي مرجع، 7% داراي سمت فهرست‌نويس و 1% داراي سمت متصدي اطلاعات كتابخانه مي‎باشند. با توجه به جدول و نمودار مربوط، بيشترين تعداد مربوط به سمت كتابدار با 71% و كمترين تعداد يعني 1% مربوط به متصدي امور كتابخانه است.
ب) پاسخگويي به سؤالهاي پژوهش
سؤال اول: از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي آموزشي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان اهميت مهارت آموزشي از ديدگاه كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 81/20، دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز 50/18 و دانشگاه تبريز 66/22 است. ميانگين اهميت مهارت آموزشي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي به ميانگين مقياس 15 نزديكتر است. 100% كتابداران دانشگاه تبريز گفته‌اند داشتن مهارتهاي آموزشي در ارائه خدمات ديجيتال حايز اهميت است، در صورتي كه اين ميزان از نظر كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز 70% است. بر اساس نظرهاي ابراز شدة كتابداران، ميزان اهميت مهارت آموزشي از ديدگاه كتابداران دانشگاه تبريز بالاتر از كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز و دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز است.
سؤال دوم: از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي پژوهشي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي، چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان اهميت مهارت پژوهشي از ديدگاه كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 17/49، و دانشگاه تبريز 91/54 است. ميانگين اهميت مهارت پژوهشي از ديدگاه كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز به مقياس 36 نزديكتر است. 100% از كتابداران دانشگاه تبريز گفته‌اند كتابداران دانشگاه براي مهارت پژوهشي اهميت زيادي قايل هستند، در صورتي كه اين ميزان از ديدگاه كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز معادل 75% است. بر اساس نظرهاي ابراز شده كتابداران، ميزان اهميت مهارت پژوهشي از ديدگاه كتابداران دانشگاه تبريز بالاتر از كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز و دانشگاه آزاد اسلامي تبريز است.
سؤال سوم: از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي مديريتي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان اهميت مهارت مديريتي از ديدگاه كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 17/49، دانشگاه آزاد تبريز 44.05 و دانشگاه تبريز 91/54 است. ميانگين اهميت مهارت مديريتي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز به ميانگين مقياس 36 نزديكتر است. 100% كتابداران دانشگاه تبريز گفته‌اند كتابداران دانشگاه براي مهارت مديريتي اهميت بسياري قايلند، در صورتي كه اين ميزان از ديدگاه كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز معادل 75% است. بر اساس نظر كتابداران دانشگاه تبريز، ميزان اهميت مهارت مديريتي، از كتابداران دانشگاه‎هاي علوم پزشكي تبريز و دانشگاه آزاد تبريز بالاتر است.
سؤال چهارم: از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي اطلاعاتي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان اهميت مهارت اطلاعاتي از منظر كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 40/35، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 40/29 و دانشگاه تبريز 34/38 مي‎باشد. ميانگين اهميت مهارت اطلاعاتي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي به ميانگين مقياس 24 نزديكتر است. 7/91% كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز گفته‌اند كتابداران دانشگاه از نظر اهميت قايل شدن براي مهارتهاي اطلاعاتي در حد بالا هستند، در صورتي كه 65% كتابداران دانشگاه آزاد اظهار كرده‌اند كتابداران آن دانشگاه براي مهارتهاي اطلاعاتي در حد بالا اهميت قايلند. بر اساس نظر كتابداران، ميزان اهميت مهارتهاي اطلاعاتي از نظر كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز، بالاتر از كتابداران دانشگاه‎هاي آزاد تبريز و دانشگاه تبريز است.
سؤال پنجم: از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي اينترنتي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي، چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان اهميت مهارتهاي اينترنتي از نظر كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 73/44، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 2/33 و دانشگاه تبريز 87/44 مي‌باشد. ميانگين، اهميت مهارتهاي اينترنتي از ديدگاه كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز به ميانگين مقياس 30 نزديكتر است. 7/93% از كتابداران دانشگاه علوم پزشكي اظهار نظر كرده‌اند براي مهارتهاي اينترنتي در حد بالا اهميت قايلند، در حالي كه اين ميزان از ديدگاه كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز معادل 65% است. همچنين، ميزان اهميت مهارتهاي اينترنتي از ديدگاه كتابداران دانشگاه علوم پزشكي بالاتر از كتابداران دانشگاه‎هاي تبريز و آزاد است.
سؤال ششم: از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي شخصيتي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
بر اين اساس، ميانگين مقياس ميزان اهميت مهارتهاي شخصيتي از ديدگاه كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 81/48، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 10/43 و دانشگاه تبريز 16/50 مي‎باشد. ميانگين اهميت مهارتهاي شخصيتي از نظر كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي به ميانگين مقياس 33 نزديكتر است. 100% كتابداران دانشگاه تبريز اظهار نظر كرده‌اند داشتن مهارتهاي شخصيتي در ارائه خدمات ديجيتال براي آنان مهم است، در صورتي كه اين ميزان از ديدگاه كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز معادل 80% است. همچنين، ميزان اهميت مهارتهاي شخصيتي از نظر كتابداران دانشگاه تبريز، بالاتر از كتابداران دانشگاه‌هاي علوم پزشكي تبريز و آزاد تبريز است.
سؤال هفتم: از ديدگاه كتابداران مورد پژوهش، ميزان اهميت مهارتهاي رايانه‎اي در ارائه خدمات ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان اهميت مهارتهاي رايانه‎اي از نظر كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 04/34، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 50/29 و دانشگاه تبريز 28/37 مي‎باشد. ميانگين اهميت مهارتهاي رايانه‎اي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز، به ميانگين مقياس 27 نزديكتر است. 50/87% كتابداران دانشگاه تبريز گفته‌اند براي مهارتهاي رايانه‎اي در حد بالا اهميت قايل هستند، در صورتي كه اين ميزان از ديدگاه كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز معادل 55% است. بر اين اساس، ميزان اهميت مهارتهاي رايانه‎اي از ديدگاه كتابداران دانشگاه تبريز، بالاتر از همتايانشان در دانشگاه‎هاي علوم پزشكي تبريز و آزاد اعلام شده است.
سؤال هشتم: ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي آموزشي چگونه است؟
طبق يافته‎هاي پژوهش، ميانگين مقياس ميزان توانمندي مهارت آموزشي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 20/15، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 45/15 و دانشگاه تبريز 28/17 مي‎باشد. ميانگين توانمندي مهارت آموزشي كتابداران دانشگاه آزاد به ميانگين مقياس 15 نزديكتر است. 60% كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز اظهار داشتند از نظر توانمندي در مهارتهاي آموزشي در حد بالا هستند، در صورتي كه اين ميزان از ديدگاه كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز معادل 1/52% است. بر اين اساس، ميزان توانمندي در مهارتهاي آموزشي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز بالاتر از كتابداران دانشگاه‎هاي علوم پزشكي و تبريز اعلام شده است.
سؤال نهم: ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي پژوهشي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان توانمندي در خصوص مهارتهاي پژوهشي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 17/14، دانشگاه آزاد تبريز 05/14 و دانشگاه تبريز 84/14 مي‎باشد. ميانگين توانمندي مهارتهاي پژوهشي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز به ميانگين مقياس 15 نزديكتر است. همچنين، 45% كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز گفته‌اند از نظر توانمندي در خصوص مهارتهاي پژوهشي در حد بالا هستند، در صورتي كه 60/40% كتابداران دانشگاه تبريز اظهار داشته‌اند از نظر توانمندي در مهارتهاي پژوهشي در حد بالا هستند. به اين ترتيب، ميزان توانمندي مهارت پژوهشي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز بالاتر از كتابداران دانشگاه‎هاي پزشكي و تبريز اعلام شده است.
سؤال دهم: ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي مديريتي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان توانمندي مهارت مديريتي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 44/34، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 60/36 و دانشگاه تبريز 00/36 مي‎باشد. ميانگين توانمندي در مهارتهاي مديريتي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي از ميانگين مقياس 36 كمتر است. 55% كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز گفته‌اند از نظر توانمندي در مهارتهاي مديريتي در حد بالا هستند، در صورتي كه اين ميزان از ديدگاه كتابداران دانشگاه تبريز معادل 8/43% است. به اين ترتيب، ميزان توانمندي در مهارتهاي مديريتي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز بالاتر از كتابداران دانشگاه‎هاي علوم پزشكي و تبريز اعلام شده است.
سؤال يازدهم: ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي اطلاعاتي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان توانمندي در مهارتهاي اطلاعاتي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 40/35، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 4/29 و دانشگاه تبريز 88/22 مي‎باشد. ميانگين توانمندي در مهارتهاي اطلاعاتي كتابداران دانشگاه تبريز از ميانگين مقياس 24 كمتر است. 8/95% از كتابداران دانشگاه علوم پزشكي اظهار داشته‌اند از نظر داشتن توانمندي در مهارتهاي اطلاعاتي در حد پايين هستند، درصورتي كه 7/93% كتابداران دانشگاه تبريز گفته‌اند از نظر توانمندي آنها در اين مهارتها در سطح پايين قرار دارند. بر اين اساس، ميزان توانمندي مهارت اطلاعاتي كتابداران دانشگاه پزشكي پايين‎تر از كتابداران دانشگاه‌هاي آزاد اسلامي و تبريز اعلام شده است.
سؤال دوازدهم: ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي اينترنتي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان توانمندي در مهارتهاي اينترنتي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 73/44، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 2/35 و دانشگاه تبريز 87/44 مي‎باشد. ميانگين توانمندي در مهارتهاي اينترنتي كتابداران دانشگاه تبريز به ميانگين مقياس 30 نزديكتر است. 2/54% كتابداران دانشگاه علوم پزشكي اظهار داشته‌اند از نظر توانمندي در مهارتهاي اينترنتي در حد بالا هستند، درصورتي كه 70% كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي گفته‌اند از نظر توانمندي در اين مهارتها در حد پايين قرار دارند. مي‎توان نتيجه گرفت كه ميزان توانمندي در مهارتهاي اينترنتي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي، از كتابداران دانشگاه‌هاي آزاد اسلامي و تبريز بالاتر است.
سؤال سيزدهم: ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي شخصيتي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان توانمندي در مهارتهاي شخصيتي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 62/39، آزاد اسلامي تبريز 75/38 و دانشگاه تبريز 28/39 مي‎باشد. ميانگين توانمندي در مهارتهاي شخصيتي كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي به ميانگين مقياس 33 نزديكتر است. همچنين، 2/81% كتابداران دانشگاه علوم پزشكي اظهار داشته‌اند از نظر توانمندي در اين مهارتها در حد بالا هستند، در صورتي كه اين ميزان از ديدگاه كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز معادل 75% است. بنابراين، مي‎توان نتيجه گرفت كه كتابداران دانشگاه علوم پزشكي به لحاظ مهارتهاي شخصيتي، نسبت به همتايان خود در دانشگاه‎هاي آزاد اسلامي و تبريز توانمندترند.
سؤال چهاردهم: ميزان توانمندي كتابداران مورد پژوهش در خصوص مهارتهاي رايانه‎اي چگونه است؟
طبق محاسبات انجام شده، ميانگين مقياس ميزان توانمندي در مهارتهاي رايانه‎اي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز 12/23، دانشگاه آزاد اسلامي تبريز 85/18 و دانشگاه تبريز 03/19 است. ميانگين توانمندي در مهارتهاي رايانه‎اي كتابداران دانشگاه پزشكي، به ميانگين مقياس 45 نزديكتر است. 85% كتابداران دانشگاه آزاد اسلامي تبريز اظهار داشته‌اند از نظر توانمندي در زمينة مهارتهاي رايانه‎اي، در حد پايين هستند، در صورتي كه 9/72% كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز گفته‌اند از نظر داشتن مهارتهاي رايانه‎اي، توانمندي پاييني دارند. از اين‌رو، مي‎توان نتيجه گرفت كه ميزان توانمندي مهارتهاي رايانه‎اي كتابداران دانشگاه علوم پزشكي تبريز، از كتابداران دانشگاه‎هاي آزاد اسلامي و تبريز بالاتر است.
بحث و نتيجه‎گيري
بايد پذيرفت كه كتابخانه‎هاي ديجيتال، خواسته يا نا‎خواسته، از طريق ايجاد چالشها و فرصتهاي جديد، تغييراتي اساسي در كتابخانه‎ها ايجاد كرده و صلاحيتها و مهارتهاي كتابداران را تغيير داده‎اند. در حال حاضر، كتابخانه‎هاي عصر ديجيتال با مشكلات بسياري مانند تغييرات شديد اجتماعي، رقومي كردن منابع و تنوع نياز‎هاي كاربران مواجهند. اگر كتابخانه‎ها مايل به غلبه بر اين مشكلاتند، نيازمند ارتقا در مجموعه‎اي از مهارتهاي حرفه‎اي خود مي‎باشند. در اين بين، كتابداران بايد خود را به يك سري مهارتهاي ديجيتالي مورد نياز در كتابخانه‎هاي ديجيتال (جدول 3) مجهز كنند، زيرا ارتقاي سطح كيفي خدمات كتابخانه‎ها به كتابداران وابسته است و آگاهي آنها از نيازهاي استفاده‎كنندگان در دوران غلبه خدمات ديجيتالي، اين باور را در استفاده‎كنندگان تقويت مي‎كند كه كتابداران همچنان براي ارائه خدمات با كيفيت، نقش اساسي دارند. با پذيرش تغييرات در محيطهاي ديجيتال، كتابخانه‎هاي دانشگاهي به طور وسيع از منابع و خدمات ديجيتال استفاده مي‎كنند. امروزه كتابداران اكثر كتابخانه‎‎هاي دانشگاهي براي حلّ مشكلات فناوري، به متخصصان رايانه وابسته‌اند. احتمالاً، اين مورد به ضعف برنامه‎ريزي آموزشي در پرداختن به فناوري مربوط است. كار حرفه‎اي در اين زمينه، نيازمند كتابداران تحصيلكرده با دانشهاي مناسب است. به بياني ديگر، براي كار در كتابخانه‎هاي ديجيتال، مهارتهاي خاصي مورد نياز است كه از طريق آموزش كلاسي و شركت در كارگاه‌هاي مرتبط، قابل يادگيري است.
يافته‎هاي پژوهش درباره اهميت مهارتهاي ديجيتال و توانمندي كار با آنها نشان مي‎دهد ميانگين ميزان توانمندي به ميانگين مقياس نزديكتر است و تنها 52% كتابداران مورد پژوهش از توانمندي بالايي در انجام امور با مهارتهاي ديجيتال برخوردارند، در صورتي كه از نظر 90% كتابداران، داشتن مهارتهاي ديجيتال اهميت فراواني دارد. بنابراين، مي‎توان گفت به‎‎ طور كلي، ميزان توانمندي در مهارتهاي ديجيتال در بين كتابداران مورد بررسي پايين است، اما درصد بالايي از كتابداران از اهميت آنها آگاهند.

جدول 4. توزيع كتابداران بر حسب درجه اهميت و ميزان توانمندي در كار با مهارتهاي ديجيتال

نتايج پژوهش حاضر به نوعي با نتايج بررسي «فرج پهلو و دانش» (Farajpahlou and Danesh, 2009) كه به نبود توانايي كافي در زمينة مهارتهاي ديجيتال به سبب ضعف در دوره‎هاي تحصيلي اشاره كرده‌اند، همخواني دارد. طبق نتايج به دست آمده، كتابداراني در زمينة توانمندي در مهارتهاي ديجيتال موفق خواهند بود كه علاوه بر گذراندن دوره‎هاي آموزشي خاص در اين زمينه، به دنبال كسب دانش و اطلاعات جديد مؤثر بر حرفه باشند. نتايج پژوهش «احاجي» (Ohaji, 2010) نيز مؤيد اين نكته است. از نظر او «محيطهاي جديد كتابخانه‎هاي دانشگاهي، كتابداراني با مهارتها و ويژگيهاي ديجيتالي خاصي را مي‎طلبد. موفقيت در اين امر، به تلاش كتابداران در وفق دادن خود با فناوريهاي جديد و پيشرفتهاي موجود در جامعه به دست مي‎آيد». به علاوه، مشخص شد كه از نظر 90% كتابداران، دارا بودن مهارتهاي ديجيتال اهميت فراواني دارد. «دانش» (1385) نيز در يك بررسي به تنوع وظايف، نقشها و مهارتهاي كتابداران ديجيتال و اهميت بسيار اين مهارتها اشاره كرده است. وي همچنين به ذكر اين مورد پرداخته است كه «كتابداران ديجيتال با طي دوره‎هاي آموزشي تخصصي و گذراندن واحد‎هاي درسي مورد نظر، خواهند توانست به خوبي از عهدة وظايف خود برآيند و در بسياري از طرحهاي تخصصي و چالشهاي عمده كه كتابخانه با آنها مواجه است، نقش منحصر به فردي ايفا كنند». نتايج پژوهش «كوشا» (1381) نيز اين مسئله را تأييد مي‎كند و با بيان اهميت مهارتهاي ديجيتال، ضعف در توانمندي به كارگيري اين مهارتها را به سبب كمبود دوره‎هاي آموزشي مي‎داند. ديدگاه «چوئي و راسموسن» (Choi and Rasmussen, 2006, 2009) نيز با نتايج پژوهش حاضر كه به اهميت بالاي داشتن مهارتهاي ديجيتال و كمبود توانمندي در اين مهارتها اشاره دارد، همخوان است. از ديدگاه آنها، آموزش حرفه‎اي در زمينة مهارتهاي ديجيتال به حلّ اين مسئله كمك بسياري مي‎كند و پذيرش تغييرات در زمينة كتابخانه‎هاي ديجيتال نيز توسط كتابداران داراي مهارتهاي جديد، امكان‎پذير است.
پيشنهادهاي اجرايي پژوهش
اگر چه مسئولان كتابخانه‎هاي دانشگاهي در شناخت، به كارگيري و افزايش مهارتهاي كتابداري ديجيتال، تاكنون فعاليتهاي قابل توجهي انجام نداده‎اند، كتابداران، خود نيز نسبت به كسب چنين مهارتهايي علاقه نشان نمي‌دهند. علت اين امر، طولاني بودن ساعات كار كتابخانه‎ها و كم بودن نيروي انساني (كتابدار)، طولاني بودن طول دوره‎هاي آموزشي، برگزاري كلاسها و دوره‎هاي آموزشي در ساعتهايي غير از ساعت كار كتابخانه و در محلي غير از محيط كاري كتابداران است. با توجه به كاربردي بودن يافته‌هاي اين پژوهش، موارد زير پيشنهاد مي‎شود:
1- آشنا كردن كتابداران دانشگاهي با شيوه‎هاي كتابداري نوين و مهارتهاي مورد نياز.
2- استفاده از دوره‎هاي آموزشي مهارتهاي ديجيتال در كتابخانه‎هاي دانشگاهي، براي به روز كردن مهارتها و رفع كمبود‎ها.
3- آشنا كردن جامعة كاربران كتابخانه‎هاي دانشگاهي با خدماتي كه توسط كتابدار ديجيتال قابل ارائه است.
4- آشنا كردن دانشجويان رشتة كتابداري و اطلاع‎رساني با طيف گستردة خدمات كتابخانه‎هاي ديجيتال و مهارتهاي مورد نياز كتابداران ديجيتال، با گنجاندن واحد‎هاي درسي در برنامة آموزشي دانشگاه‎ها.
5- آشنا كردن كاربران كتابخانه‎هاي ديجيتال دانشگاهي با نحوة اطلاع‎رساني در محيطهاي ديجيتال براي شناخت كاربران از خدمات كتابخانه و استفادة بهينه از منابع موجود با هدف صرفه‌جويي در وقت كتابدار.
6- برقراري ارتباط كتابداران با كتابداران ساير مراكز اطلاع‎رساني به منظور افزايش آگاهي و شناخت كتابداران از حرفه و بويژه، از حوزة مورد فعاليت خود.
7- اطلاع‎رساني به كتابداران دربارة پيشرفتهاي مربوط به حوزة كتابداري و اطلاع‎رساني و دستاورد‎هاي مؤثر بر حرفه از طريق مجامع حرفه‎اي.
8- توجه مديران كتابخانه‎هاي مورد پژوهش به نتايج حاصل از تحقيق و به كارگيري راهكارهايي براي بهبود اوضاع خدمات كتابخانه.
پيشنهادهايي براي پژوهشهاي آتي
1- بررسي نقش كتابداران در استفادة صحيح كاربران از منابع اطلاعاتي.
2- بررسي نقش مديران كتابخانه‎ها در ارتقاي صلاحيت علمي و مهارتي كتابداران.
3- سنجش ميزان رضايت كاربران از كتابخانه‎هاي دانشگاهي داراي كتابداراني با مهارتهاي ديجيتال.
4- انجام پژوهشي مشابه در كتابخانه‎هاي دانشگاهي ساير استانها.
5- انجام پژوهشي مشابه در كتابخانه‎هاي غير دانشگاهي.
6- بررسي نقش دوره‎هاي آموزشي در ارتقاي مهارتهاي ديجيتال.
7- سنجش ميزان پيشرفت مهارتهاي ديجيتال با توجه به افزودن چنين واحد‎هاي درسي به دوره‎هاي تحصيلي.
8- بررسي كيفيت ارائه خدمات كتابخانه‎هاي دانشگاهي برگزاركننده دوره‎هاي آموزشي براي كتابداران.
منابع
 اسفندياري مقدم، عليرضا و بهروز بيات (1387). كتابخانه‎هاي ديجيتال در آيينة متون: پژوهش‎هاي ارزيابي محور، فصلنامه كتابداري و اطلاع‌رساني، 11(3)، 11.
 بيرانوند، علي و هادي شريفي مقدم (1390). تقابل كتابداران ديجيتال با نسل جديد كاربران كتابخانه‎اي، ارتباط علمي، 20(1).
 دانش، فرشيد (1385). بررسي مسئوليتها، نقشها، ويژگيها و نيازهاي آموزشي كتابداران سيستم‎ها: مروري اجمالي بر پيشينه‎ها، فصلنامه كتابداري و اطلاع‌رساني، 9(1)،91- 112.
 رضايي شريف‎آبادي، سعيد (1381). «گامي به سوي كتابخانه‎هاي ديجيتالي: زمينه‎ها و چالشهاي موجود»، گزيده مقالات همايش سراسري به سوي كتابخانه‎هاي ديجيتالي: تغيير يا تحول كتابخانه‎هاي سنتي، 5-11.
 طاهري، سيد مهدي (1387). «طراحي يك كتابخانة ديجيتالي استاندارد»، مجموعه مقالات نخستين همايش تخصصي كتابخانه ديجيتال، شركت پارس آذرخش، 21-139.
 كوشا، كيوان (1381). كتابداري ديجيتال: مهارتهاي مورد نياز براي ارائه خدمات به استفاده كنندگان در عصر كتابخانه‎هاي ديجيتال، گزيده مقالات همايش سراسري «به‌سوي كتابخانه‎هاي ديجيتالي: تغيير يا تحول كتابخانه‎هاي سنتي»، 13- 25.
 منصوريان، يزدان (1381). مروري بر نقش كتابداران در كتابخانه‎هاي عصر ديجيتال، گزيده مقالات همايش سراسري «به‌سوي كتابخانه‎هاي ديجيتالي: تغيير يا تحول كتابخانه‎هاي سنتي»، 43- 50.
 نبوي، فاطمه (1386). كتابخانه ديجيتالي: مباني نظري، محتوا، ساختار، سازماندهي، استاندارد‎ها و هزينه‎ها (همراه با نگاهي به برخي كتابخانه‎هاي ديجيتال خارجي و داخلي)، مشهد: سازمان كتابخانه‎ها، موزه‎ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي.
 Aqili, S.V. and Isfandyari-Moghaddam, A. (2008), "Bridging the digital divide: the role of librarians and information professionals in the third millennium", The Electronic Library, Vol. 26, No. 2, pp.226- 237.
 Bawden, D. and Vilar, P. and Zabukovec, V. (2005), "Educating and training for digital librarians: A solvenia/ UK comparison", Aslib proceeding, Vol. 57, No. 1, pp. 85- 98.
 Choi, Y. and Rasmussen, E. (2006), "What is nedded to educate future digital librarians", D-Lib Magazine, Vol. 63, No. 9, pp. 1-1.
 Choi, Y. and Rasmussen, E. (2006), "What Do Digital Librarians Do"? Proceedings of the 6th ACM/IEEE-CS joint Conference on Digital libraries, pp.187-188.
 Choi, Y. and Rasmussen, E. (2009), "What qualifications and skills are important for digital librarian position in academic libraries, A job advertisement", The Journal of Academic Librarianship, Vol. 35, No. 5, pp. 457- 467.
 Corrall, Sh. (2010), "Educating the academic librarian as a blended professional: A review and case study", Library Management, Vol. 31, No. 8/9, pp. 567- 593.
 Farajpahlou, A.H. and Danesh, F. (2009), "Job description requirement for systems librarian in iranian university libraries", The Electronic Library, Vol. 27, No. 1, pp. 58- 73.
 Hasting, K. and Tannent, R. (1996), "How to build a digital librarian", D-Lib Magazine, November, available at: www.dlib.org/dlib/november96/ucb/11hastings.html
 Isfandyari-Moghaddam, A. and Bayat, B. (2008), "Digital libraries in the mirror of the literature: issues and consideration", The Electronic Library, Vol. 26, No. 6, pp. 488- 862.
 Leong, J. and Vaughan, M. (2010), "Preparing new librarians for career and organizational impact", Library Management, Vol. 31, No. 8/9, pp. 635-644.
 Ohaji, I. k. (2010), The changing professional image of librarians: focusing on the job positions of digital librarians in academic libraries in the United States of America. Master Thesis, International Master in Digital Learning.
 Parry, J. (2008), "Librarians do fly: Strategies for staying aloft", Library Management, Vol. 29, No. 1/2, pp. 41-50.
 Saw, G. and Todd, H. (2007), "Library 3.0: Where art our skills"?, presented at the World Library and Information Congress, 73rd IFLA General Conference and Council, Durban, South Africa.
 Sheih, C.S.M. (2009), "Generic competencies for librarians in the digital age", available at:
http://ntur.lib.ntu.edu.tw/bitstream/246246/176472/1/A11.pdf

فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني (اين نشريه در www.isc.gov.ir نمايه مي شود)

59 _ شماره سوم,جلد 15