چكيده تحقيق حاضر به روش پيمايشي نيازهاي اطلاعاتي كاركنان ادارة كل استان خراسان و شعب پنجگانه تأمين اجتماعي مشهد را بررسي كرده است. دادههاي مورد نياز پژوهش با استفاده از پرسشنامه، از حجم نمونه‌اي به ميزان 225 نفر از كاركنان در سه سطح (مديريت عالي، مياني و عملياتي) جامعة آماري تحقيق گردآوري شد. در پاسخ به سؤالات پژوهش نتايج زير به دست آمد: 1) بين نيازهاي اطلاعاتي كاركنان سازمان تأمين اجتماعي در سطوح سه گانة مديريت تفاوت وجود دارد؛ 2) بين برخي نيازهاي اطلاعاتي كاركنان صف و ستاد، تفاوت معنادار وجود دارد؛ 3) سطوح سه گانة مديريت در استفاده از منابع اطلاعاتي درونسازماني و برونسازماني با يكديگر تفاوتي ندارند؛ 4) آن دسته از كاركنان سازمان تأمين اجتماعي كه داراي مراجعان بيشتري مي‌باشند نسبت به ديگر كاركنان، داراي نيازهاي اطلاعاتي بيشتري هستند؛ 5) كاركنان واحدهاي شغلي مختلف نيازهاي اطلاعاتي متفاوتي دارند، ولي نيازهاي اطلاعاتي خود را از منابع اطلاعاتي درونسازماني و برونسازماني واحدي تأمين ميكنند؛ 6) اطلاعات مديران ارشد دربارة نيازهاي اطلاعاتي كاركنان زيردستشان، متناسب با نيازهاي واقعي آنان نميباشد. كليد واژهها: نياز اطلاعاتي، سـازمان تأميـن اجتماعي، سطوح مديريـت، منابع اطلاعات سازمـاني، خراسان، مشهد. زيباترين و مؤثرترين جلوة اطلاعات، در مديريت تجلي دارد كه ثمره و حاصل اصلي آن تصميمگيري و راهبرد سازمان‌ها است. امروزه، اطلاعات در سازمان‌ها مهم‌ترين منبع بعد از عامل انساني محسوب مي‌شود و اطلاعات مديريت، تنها ابزاري است كه مديران را در اتخاذ تصميم مناسب ياري ميكند. مديران با دريافت اطلاعات و پردازش آن، به شناختي دست مييابند كه بر اساس آن، انتخابهاي ممكن در حل مسائل را تشخيص ميدهند و مناسبترين آن‌ها را انتخاب ميكنند. هر مديري كه وظايفش (از جمله سازماندهي، برنامهريزي، استخدام نيروي انساني، تشويق، تنبيه، كنترل، ارزيابي و هدايت عمليات) را انجام ميدهد، در واقع به تصميمگيري مي‌پردازد و هر تصميم او بناچار بايد متكي بر اطلاعات باشد (داور پناه، 1382). سرعت عمل مدير در تصميمگيري و درستي و صحت تصميم او بستگي به كم و كيف اطلاعاتي دارد كه در دسترس او قرار ميگيرد. امروزه توسعه و پيچيدگي سازمانهاي تخصصي، مديريت سنتي گذشته را ناكارآمد ساخته و سيستمهاي اطلاعاتي مديريت، پديدهاي است كه مي‌توان آن را مشخصة گذر از مديريت سنتي به مديريت مؤثر جديد دانست. سازمان‌ها بايد نيازهاي استفادهكنندگان اطلاعات را همواره مورد بررسي قرار دهند، منابع لازم براي مطالعه و بررسي اين موضوع را فراهم كنند و ترتيبي اتخاذ نمايند كه در نهايت، نتايج اين مطالعات به نحو مطلوب و وسيعي به كار گرفته شوند. براي برداشتن نخستين گامها، شناخت نيازهاي اطلاعاتي استفاده‌كنندگان در تمام زمينهها امري اجتناب‌ناپذير ميباشد. از آنجا كه نيازهاي اطلاعاتي كاركنان سازمان تأمين اجتماعي ادارة كل استان خراسان و شعب پنجگانة مشهد مي‌تواند ناشي از ويژگيهاي فردي يا شرايط محيطي باشد كه افراد در آن مشغول به خدمت هستند، بررسي نيازهاي اطلاعاتي آنان كه تاكنون مورد مطالعه قرار نگرفته است، براي برنامهريزي در اين سازمان از اولويت خاصي برخوردار است. اهداف پژوهش اين پژوهش بر آن است تا با بررسيهاي: ـ شناسايي نيازهاي اطلاعاتي و منابع كسب اطلاعات كاركنان سطوح مختلف ادارة كل تأمين اجتماعي خراسان و شعب پنجگانة شهر مشهد؛ ـ بررسي تأثير سطوح سه‌گانة مديريت، ساخت سازماني صف و ستاد، و نوع فعاليت بر نياز اطلاعاتي كاركنان سازمان تأمين اجتماعي؛ ـ بررسي ميزان آگاهي مديران عالي از نيازهاي اطلاعاتي كاركنان؛ اطلاعات اوليه براي ارائة طرح نظام اطلاع‌رساني مناسب در واحدهاي سازمان تأمين اجتماعي استان خراسان را فراهم آورد. سؤالهاي پژوهش 1. آيا بين نيازهاي اطلاعاتي كاركنان سازمان تأمين اجتماعي در سطوح سه‌گانة مديريت1تفاوت وجود دارد؟ 2. آيا بين نيازهاي اطلاعاتي كاركنان صف و ستاد2 تفاوت وجود دارد؟ 3. چه تفاوتي بين منابع كسب اطلاعات درون‌سازماني و برون‌سازماني كاركنان در سطوح مختلف مديريتي وجود دارد؟ 4. آيا بين نياز اطلاعاتي كاركنان و ميزان مراجعان رابطه وجود دارد؟ 5. نوع فعاليت كاركنان سازمان تأمين اجتماعي چه تأثيري بر منابع كسب اطلاعات آنان دارد؟ 6. مديران سطوح عالي تا چه مقدار از نيازهاي اطلاعاتي كاركنان زيرمجموعة خود، آگاهي دارند؟ مروري بر پيشينة پژوهش بررسي نيازهاي اطلاعاتي و استفاده از آن در علوم و فناوري براي اولين بار توسط «مِنزل» (Menzel,1969) صورت گرفت. «منزل» به بررسي راه‌هاي مورد استفادة دانشمندان و مهندسان براي بهرهگيري از نظامهاي اطلاعاتي پرداخت. وي نيازها، رضايت و تأثيري را كه انتخاب اين راهها بر كوششهاي آيندة آنان خواهد داشت در طرحريزي معقول نظامهاي اطلاع‌رساني مؤثر دانست. «ويلسون» (Willson, 1979) در پژوهشي با عنوان «بررسي نيازهاي اطلاعاتي كارمندان خدمات اجتماعي» به بررسي نيازهاي اطلاعاتي كارمندان خدمات اجتماعي پرداخت. او در اين پژوهش اطلاعات مورد نياز جامعة مورد پژوهش را در پنج گروه متخصصان، مسئولان، پرستاران، كارمندان و مددكاران مورد بررسي قرار داد. در اين تحقيق، انواع اطلاعات مورد نياز، ميزان دستيابي به اطلاعات، و كيفيت دسترسي به منابع را مشخص كرد. وي با استفاده از آزمون مجذوركاي مشاهده كرد كه تفاوت معناداري بين نوع اطلاعات مورد نياز گروه‌هاي مختلف وجود دارد؛ بعلاوه كارمندان ستادي نسبت به كارمندان صف، اطلاعات بيشتري دريافت ميدارند. «گودمن» (Goodman, 1993) در پژوهشي با عنوان «نيازهاي اطلاعاتي براي تصميمگيري مديريت» به اين نتيجه رسيد كه تصميمهاي مديريتي اغلب بر پاية اطلاعات ناكامل و نادرست اتخاذ ميگردند. وي در پژوهش خود، فرايند تصميمگيري مديريت را بازبيني كرد و تئوري هاي مربوط به استفاده از اطلاعات در تصميم‌گيري مديريتي و اطلاعجويي عمومي را بررسي نمود و ارتقاي فرايندهاي موجود را توصيه كرد. از جملة اين فرايندها، طرح نگهداري و مديريت ركوردها و ارزيابي آرشيو و فرايندهاي توصيف ميباشد. «گري‌سون» (Grayson, 1991) در تحقيقي با عنوان «نيازمنديهاي اطلاعاتي سازمانهاي بزرگ» معتقد است كه در دنياي امروزي سازمانهاي بزرگ به كيفيت اطلاعاتي رقيبان خود وابسته هستند. اطلاعات ممكن است شفاف و كامل و واقعي، يا به گونهاي باشد كه كاربران را سردرگم كند. نظامهاي اطلاعات مديريت هر چيزي را كه براي دانستن مفيد است گردآوري ميكنند و پس از پردازش و خلاصهسازي آن رادر اختيار كاربران قرار ميدهند تا در جريان كار خود مورد استفاده قرار دهند. استفاده از اين اطلاعات باعث مي‌شود كه آنان رقيبان را پشت سر بگذارند. مديران به اطلاعات دقيقي دربارة وضعيت حوزة مديريت خود نياز دارند، ولي كاركنان اداري عادت ندارند اطلاعاتي را تهيه كنند كه توسط تصميمگيران در زمان مناسب، به دقت مورد مطالعه قرار گيرد. «جوآن رويل» و ديگران (Royle, 2002) در پژوهشي با عنوان «ارزيابي نيازهاي اطلاعاتي كاركنان در سازمان مراقبتهاي طولاني‌مدت (از بيماران)» با تأكيد بر نقش اطلاعات در انجام بهينة وظايف بهورزان در «اونتاريو» كانادا، به اين نتيجه رسيدند كه آنان از لحاظ نيازها و ميزان دسترسي به اطلاعات، با هم تفاوت دارند. يافته‌هاي ايشان نشان داد كه كاركنان براي مقابله با مشكلات بهداشتي و سلامتي بيماران به منابع اطلاعاتي بيشتري نياز دارند. در ايران پژوهش‌هايي در زمينة نيازهاي اطلاعاتي و مصرف اطلاعات صورت پذيرفته است، ولي مطالعات معدودي با رويكرد مديريتي به اين موضوع پرداخته‌اند. پژوهش‌هاي انجام‌شده در زمينة نيازهاي اطلاعاتي و مصرف اطلاعات عمدتاً در باب نياز به منابع اطلاعاتي بوده است. «زهراوي» (1374) در تحقيق خود با عنوان «بررسي نيازهاي مسئولين وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به اطلاعات آماري و نحوة دسترسي آنان به اين اطلاعات» مشخص نمود كه بين نوع فعاليت مسئولان و نوع اطلاعات آماري مورد استفادة آنان رابطة معناداري وجود دارد. «اسلامي» (1375) در تحقيقي به بررسي نقش نظامهاي اطلاعات مديريت در تصميمگيري مديران شركت «ايران ياسا» پرداخت. نتايج حاكي از آن است كه نزديك به 80% از مديران اين شركت، وجود نظامهاي اطلاعاتي مديريت را در سرعت، دقت و صحت تصميمات، بسيار مؤثر دانسته اند. «صالحي» (1379) در تحقيقي با عنوان «بررسي و تجزيه و تحليل نظامهاي اطلاعاتي مديريت منابع انساني موجود در شركت آبفا غرب استان تهران و طراحي نظام بهينه» به تحليل مسائل مربوط به نظام اطلاعاتي مديريت در شركت مذكور پرداخته است. پژوهش به اين نتيجه رسيده كه به‌كارگيري نظامهاي اطلاعاتي مديريت تأثير زيادي در بهينه‌شدن فرآيند مديريت منابع انساني شركت آبفا غرب استان تهران دارد. «اكرمي» (1380) به بررسي امكانات و نيازهاي اطلاعاتي كارخانههاي صنايع غذايي شهر مشهد پرداخت و نتايج پژوهش وي نشان داد كه كارخانههاي صنايع غذايي موجود در مشهد فاقد مراكز اطلاع‌رساني كارآمد ميباشند. روش پژوهش، جامعة آماري و ابزار گردآوري دادهها از آنجا كه در اين پژوهش، كاركنان سازمان تأمين اجتماعي شعب پنجگانة مشهد و اداره كل استان خراسان دربارة نوع كاربري و به روش تحقيق پيمايشي انجام گرديده است. جامعة آماري اين پژوهش را كلية كاركنان سازمان تأمين اجتماعي شعب پنجگانه و اداره كل استان خراسان در سال 1382 تشكيل ميدهند، كه شامل 580 نفر در سال 1382 بود، و اين تعداد در سطوح مختلف مديريت عملياتي مياني و عالي به كار اشتغال داشتند. به منظور تعيين حجم نمونه، از جدول مورگان استفاده شده است. طبق اين جدول، براي جامعهاي با تعداد مشخص 600 تا 550 = N ، به 225 نمونه نياز است تا ميانگين جامعه از روي ميانگين نمونه، از كمترين اشتباه و خطا برخوردار باشد (دياني، 1378، ص.67). بنابراين، با توجه به فرمول مورگان، حجم نمونه در اين پژوهش تعداد 225 نفر تعيين شد. با توجه به اين‌كه بررسي نيازهاي اطلاعاتي كاركنان در سطوح سه‌گانة مديريت (اجرايي، مياني و عالي) مورد نظر است، از روش نمونهگيري تصادفي طبقهاي استفاده شده است. چون تعداد مديران در سطوح مياني و عالي اندك بوده، در اين دو سطح نمونهگيري به عمل نيامد و تمامي 35 مدير (15 نفر مياني، 20 نفر عالي) در آزمون وارد شدند. از ميان ديگر كاركنان با توجه به سهم هر يك از بخشها تعداد 188 نفر به صورت تصادفي انتخاب گرديدند. دادههاي مورد نياز با استفاده از پرسشنامة محقق ساخته جمعآوري گرديد. پرسشنامه در سه بخش «هويتي»، «نياز اطلاعاتي» و «منابع و مشكلات اطلاعاتي» تنظيم گرديد. براي اين منظور با توجه به تجربة شخصي در سازمان و بر اساس مصاحبه با كاركنان سازمان تأمين اجتماعي و بررسي و بازبيني رسالتها و هدفهاي مدون بخشهاي مختلف سازمان تأمين اجتماعي، انواع اطلاعات احتمالي مورد نياز جامعة آماري گردآوري و در پرسشنامه به پاسخگويان عرضه شد. با استفاده از روش «پيش مطالعه»1 برخي از سؤالات پرسشنامه اصلاح گرديد. نتيجة آزمون آلفاي كرونباخ نيز نشان داد كه به ميزان 89% بين سؤالات پرسشنامه همبستگي دروني وجود دارد، كه نشان‌دهندة قابليت اطمينان به پرسشنامه است. از مجموع 225 پرسشنامة توزيع‌شده 222 پرسشنامه تكميل شد؛ يعني 99 درصد از نمونة آماري به پرسشنامه پاسخ دادند. سؤال اول پژوهش: براي پاسخگويي به اين پرسش، 31 عامل اطلاعاتي مورد ارزيابي قرار گرفتند، كه نتيجه در جدول 1 ارائه شده است. با توجه به ميانگينهاي به‌دست‌آمده، چنانچه نمرههاي 70 به بالا را «زياد» و 50 تا 70 را «متوسط» و كمتر از 50 را نياز اطلاعاتي «كم» تلقي كنيم، آنگاه اطلاعاتي مانند «اطلاعات مربوط به رويهها و قوانين و مقررات بيمه» در حد «زياد»، اطلاعاتي مانند «تعهدات سازمان در قبال بيمهشدگان»، «انواع بيمه»، «اطلاعات حقوقي»، «اطلاعات درآمدي»، «نحوة استفاده از رايانه»، «اطلاعات در مورد انواع مستمريها و بيمة بيكاري» و «نحوة برخورد با ارباب رجوع» در حد «متوسط» و اطلاعاتي مانند «شناخت حرف و مشاغل اجتماعي»، «اطلاعات مديريتي»، «اطلاعات پرسنلي»، «قانون كار و آمارهاي مختلف» به ميزان «كم» مورد نياز كاركنان سازمان تأمين اجتماعي است. جدول 1. فراواني نيازهاي اطلاعاتي كاركنان بر اساس ميانگين تعداد و ميانگين رتبه‌ها با توجه به آزمون كروسكال ـ واليس (222 =N ) نوع اطلاعات سطوح مديريت تعداد ميانگين ميانگين رتبه‌ها آمارة كروسكال ـ واليس مقدار P اطلاعات مربوط به رويه ها با نحوة انجام كار مديران بالا 19 63/ 63 11/ 112 277 871/ 0 مديران مياني 15 50/ 74 87/ 120 مديران پايين 188 85/ 70 10/ 110 كل 221 89/ 70 مشخصات هويتي بيمه شدگان و كارفرمايان مديران بالا 19 58/ 30 42/ 60 268/ 14 001/ 0 مديران مياني 15 29/ 60 00/ 117 مديران پايين 188 63/ 59 66/ 115 كل 221 18/ 57 قوانين و مقررات بيمه مديران بالا 19 16/ 58 21/ 102 788/ 3 150/ 0 مديران مياني 15 07/ 78 27/ 138 مديران پايين 188 20/ 68 71/ 109 كل 221 96/ 67 مقررات صدور و تجديد دفترچة بيمه مديران بالا 19 05/ 41 05/ 102 499/ 8 021/ 0 مديران مياني 15 50/ 66 73/ 153 مديران پايين 188 51/ 43 48/ 108 كل 221 76/ 44 تعهدات سازمان در قبال بيمه شدگان مديران بالا 19 79/ 56 08/ 103 532/ 3 014/ 0 مديران مياني 15 07/ 78 60/ 154 مديران پايين 188 68/ 61 31/ 108 كل 221 29/ 62 عدم تعهدات سازمان در قبال بيمه شدگان مديران بالا 19 95/ 44 05/ 101 847/ 10 004/ 0 مديران مياني 15 71/ 72 53/ 161 مديران پايين 188 74/ 48 96/ 107 كل 221 93/ 49 انوع بيمه مديران بالا 19 21/ 52 79/ 98 756/ 1 46/ 0 مديران مياني 15 86/ 63 70/ 126 مديران پايين 188 57/ 58 98/ 110 كل 221 36/ 58 اطلاعات حقوقي كارفرمايان و بيمه شدگان مديران بالا 19 26/ 50 42/ 108 266/ 7 026/ 0 مديران مياني 15 43/ 67 30/ 152 مديران پايين 188 85/ 51 95/ 107 كل 221 70/ 52 شناخت حرف و مشاغل اجتماعي مديران بالا 19 42/ 40 63/ 97 511/ 5 064/ 0 مديران مياني 15 07/ 62 87/ 144 مديران پايين 188 34/ 47 64/ 109 كل 221 68/ 47 تعرفه هاي درماني مديران بالا 19 00/ 22 00/ 93 921/ 4 085/ 0 مديران مياني 15 64/ 40 67/ 139 مديران پايين 188 22/ 29 53/ 110 كل 221 32/ 29 پزشكان و مراكز درماني طرف قرارداد مديران بالا 19 74/ 18 00/ 92 355/ 4 113/ 0 مديران مياني 15 64/ 40 30/ 136 مديران پايين 188 31/ 27 90/ 110 كل 221 42/ 27 اطلاعات مديريتي مديران بالا 19 21/ 50 16/ 122 752/ 14 001/ 0 مديران مياني 15 71/ 72 03/ 168 مديران پايين 188 22/ 42 29/ 105 كل 221 84/ 44 اطلاعات پرسنلي مديران بالا 19 05/ 41 37/ 99 929/ 12 002/ 0 مديران مياني 15 93/ 70 10/ 166 مديران پايين 188 07/ 45 76/ 107 كل 221 37/ 46 اطلاعات درآمدي مديران بالا 19 58/ 49 42/ 102 720/ 5 057/ 0 مديران مياني 15 21/ 69 17/ 147 مديران پايين 188 45/ 53 97/ 108 كل 221 12/ 54 اطلاعات دربارة مدارك درماني و كميسيون هاي پزشكي مديران بالا 19 21/ 31 63/ 94 654/ 3 161/ 0 مديران مياني 15 79/ 47 50/ 135 مديران پايين 188 24/ 37 70/ 110 كل 221 39/ 37 240/ 10 اطلاعات مالي و حسابداري مديران بالا 19 42/ 38 42/ 107 240/ 10 006/ 0 مديران مياني 15 93/ 62 70/ 160 مديران پايين 188 72/ 37 38/ 107 كل 221 38/ 39 نحوة استفاده از رايانه مديران بالا 19 53/ 53 63/ 82 967/ 4 083/ 0 مديران مياني 15 29/ 68 00/ 113 مديران پايين 188 93/ 69 72/ 113 كل 221 41/ 68 قانون كار مديران بالا 19 79/ 35 92/ 83 106/ 5 078/ 0 مديران مياني 15 07/ 45 93/ 96 مديران پايين 188 93/ 49 88/ 114 كل 221 40/ 48 اطلاعات پزشكي مديران بالا 19 95/ 27 39/ 115 209 838/ 0 مديران مياني 15 36/ 26 93/ 115 مديران پايين 188 72/ 22 16/ 110 كل 221 40/ 23 مقررات حاكم بر اوراق بهادار مديران بالا 19 21/ 29 84/ 114 115/ 6 047/ 0 مديران مياني 15 57/ 49 30/ 148 مديران پايين 188 12/ 27 62/ 107 كل 221 72/ 28 مقررات جعل اسناد و سوء استفاده مديران بالا 19 74/ 39 32/ 112 358/ 2 308/ 0 مديران مياني 15 50/ 50 67/ 134 مديران پايين 188 20/ 37 97/ 108 كل 221 26/ 38 اطلاعات در خصوص انواع مستمري ها و بيمة بيكاري مديران بالا 19 37/ 44 45/ 93 378/ 7 025/ 0 مديران مياني 15 64/ 65 20/ 149 مديران پايين 188 52/ 52 72/ 109 كل 221 65/ 52 شناخت ويژگي هاي شخصيتي و جمعيتي مراجعان مديران بالا 19 32/ 46 97/ 95 191/ 2 234/ 0 مديران مياني 15 36/ 59 27/ 127 مديران پايين 188 18/ 55 22/ 111 كل 221 68/ 54 نحوة برخورد با ارباب رجوع مديران بالا 19 00/ 66 68/ 111 745 689/ 0 مديران مياني 15 07/ 70 30/ 123 مديران پايين 188 54/ 67 94/ 109 كل 221 57/ 67 آمارهاي مختلف مديران بالا 19 00/ 64 18/ 145 905/ 12 002/ 0 مديران مياني 15 93/ 62 63/ 147 مديران پايين 188 57/ 44 59/ 104 كل 221 41/ 47 گزارش هاي مربوط به تجارب و ايده ها مديران بالا 19 26/ 50 45/ 115 282/ 4 118/ 0 مديران مياني 15 93/ 62 90/ 141 مديران پايين 188 47/ 47 07/ 108 كل 221 69/ 48 گزارش پيشرفت هاي صنعت بيمه در ايران و جهان مديران بالا 19 74/ 39 82/ 116 182/ 2 336/ 0 مديران مياني 15 50/ 41 10/ 132 مديران پايين 188 05/ 35 72/ 108 كل 221 86/ 35 اطلاعات دربارة انواع كارگاه ها، اتحاديه هاي صنفي مديران بالا 19 11/ 39 79/ 99 422/ 3 181/ 0 مديران مياني 15 71/ 56 67/ 137 مديران پايين 188 75/ 42 00/ 110 كل 221 32/ 43 اطلاعات حسابرسي دربارة اسناد و دفاتر قانوني مديران بالا 19 63/ 45 50/ 116 975/ 5 050/ 0 مديران مياني 15 93/ 62 77/ 147 مديران پايين 188 44/ 40 46/ 107 كل 221 31/ 42 اطلاعات مربوط به نحوة چگونگي وصول مطالبات سازمان مديران بالا 19 95/ 48 55/ 107 629/ 6 039/ 0 مديران مياني 15 29/ 68 90/ 150 مديران پايين 188 61/ 49 15/ 108 كل 221 73/ 50 امور بانكي مديران بالا 19 16/ 35 32/ 107 989/ 4 083/ 0 مديران مياني 15 21/ 52 50/ 145 مديران پايين 188 46/ 34 61/ 108 كل 221 64/ 35 كل مديران بالا 19 87/ 43 95/ 102 071/ 10 007/ 0 مديران مياني 15 35/ 60 33/ 161 مديران پايين 188 31/ 47 78/ 107 كل 221 84/ 47 براي بررسي تفاوت نياز اطلاعاتي كاركنان در سطوح سه‌گانة مديريت از آزمون ناپارامتريك كروسكال ـ واليس استفاده شد. با توجه به مقدار P محاسبه‌شده در جدول 1 متوجه ميشويم كه نيازهاي اطلاعاتي كاركنان تأمين اجتماعي در سطوح سهگانة مديريت، در برخي موارد متفاوت است. به طور كلي با توجه به نتايج به دست آمده مي‌توان گفت كه از نظر نياز اطلاعاتي، سه سطح مديريت با هم تفاوت دارند و مديران مياني با ميانگين 35/ 60% بيشترين نياز اطلاعاتي، و مديران بالايي با ميانگين 87/ 43% كمترين نياز اطلاعاتي را دارا هستند. سؤال دوم پژوهش. در ساختار سازماني، كاركنان به دو دسته «صف» و «ستاد» تقسيم ميشوند، و هر دسته وظايف متفاوتي دارند. تفاوت وظيفه، تفاوت نيازهاي اطلاعاتي را موجب ميگردد. بيشتر مراجعان واحدهاي ستادي، كارمندان سازمان ميباشند و مراجعان واحدهاي صف را بيمه‌شدگان انواع صنوف و كارگاههاي زير پوشش تشكيل ميدهند در بررسي سؤال 2 پژوهش، نيازهاي اطلاعاتي دو گروه كاركنان صف و ستاد مورد سنجش قرار گرفت. براي پاسخگويي به پرسش با استفاده از آزمون من‌ـ ويتني، وجود اختلاف معنادار بين نيازهاي اطلاعاتي كاركنان صف و ستاد مورد بررسي قرار گرفت. با توجه به مقدار P محاسبه‌شده در جدول شمارة 2، بين نيازهاي اطلاعاتي كاركنان صف و ستاد تفاوت معناداري وجود دارد. نياز اطلاعاتي كاركنان صفي در «مشخصات هويتي بيمهشدگان و كارفرمايان» ، «قوانين و مقررات بيمه»، «انواع بيمه»، «انواع مستمريها و بيمة بيكاري» از نياز كاركنان ستادي بيشتر است. ولي در حيطة «اطلاعات مديريتي»، «اطلاعات پرسنلي»، «اطلاعات مالي و حسابداري»، «مقررات حاكم بر اوراق بهادار و امور بانكي» نيازهاي اطلاعاتي كاركنان ستادي بيشتر از نيازهاي اطلاعاتي كاركنان صفي است. سؤال سوم پژوهش. براي رسيدن به نتيجة مطلوب ابتدا جدولي طراحي گرديد تا مشخص شود كاركنان، اطلاعات مورد نياز خود را در موارد مختلف از چه مجراهاي درونسازماني يا برونسازماني تهيه مي كنند. جدول 2. داده هاي مربوط به نيازهاي اطلاعاتي كاركنان صف و ستاد، بر اساس ميانگين تعداد و ميانگين رتبه‌ها باتوجه به آزمون من ـ ويتني (221 =N ) نوع اطلاعات صف و ستاد تعداد ميانگين انحراف معيار آمارة من ـ ويتني مقدار P اطلاعات رويه ها ستاد 78 40/ 73 382/ 24 5/ 4900 090/ 0 صف 143 52/ 69 675/ 23 مشكلات هويتي ستاد 78 90/ 41 185/ 33 3360 000/ 0 صف 143 51/ 65 353/ 26 قوانين بيمه ستاد 78 40/ 61 894/ 27 4457 007/ 0 صف 143 54/ 71 357/ 21 مقررات تجديد دفترچه ستاد 78 76/ 40 022/ 32 4976 175/ 0 صف 143 94/ 46 478/ 33 تعهدات سازمان در قبال بيمه شدگان ستاد 78 18/ 58 986/ 29 5/ 5075 243/ 0 صف 143 54/ 64 519/ 23 عدم تعهدات سازمان در قبال بيمه شدگان ستاد 78 50/ 46 957/ 30 5042 226/ 0 صف 143 80/ 51 037/ 29 انواع بيمه ستاد 78 24/ 49 801/ 28 3975 000/ 0 صف 143 33/ 63 031/ 25 اطلاعات حقوقي ستاد 78 08/ 49 534/ 31 5/ 5107 282/ 0 صف 143 68/ 54 144/ 25 شناخت مشاغل اجتماعي ستاد 78 60/ 44 728/ 29 5082 258/ 0 صف 143 36/ 49 931/ 25 تعرفه هاي درماني ستاد 78 79/ 27 085/ 22 5421 72/ 0 صف 143 15/ 30 414/ 26 مراكز درماني طرف قرارداد ستاد 78 77/ 28 934/ 24 5289 51/ 0 صف 143 69/ 26 730/ 25 اطلاعات مديريتي ستاد 78 22/ 57 710/ 29 3557 000/ 0 صف 143 09/ 38 868/ 26 اطلاعات پرسنلي ستاد 78 91/ 56 555/ 31 3809 000/ 0 صف 143 62/ 40 412/ 25 اطلاعات درآمدي ستاد 78 00/ 51 012/ 32 5/ 5106 282/ 0 صف 143 82/ 55 840/ 29 اطلاعات دربارة مدارك درماني و كميسيون هاي پزشكي ستاد 78 00/ 35 344/ 28 5134 316/ 0 صف 143 70/ 38 027/ 29 اطلاعات مالي و حسابداري ستاد 78 19/ 50 314/ 31 2921 000/ 0 صف 143 48/ 33 736/ 27 نحوة استفاده از رايانه ستاد 78 51/ 66 037/ 27 5413 691/ 0 صف 143 45/ 69 273/ 23 قانون كار ستاد 78 77/ 43 638/ 26 5/ 4752 062/ 0 صف 143 93/ 50 245/ 29 اطلاعات پزشكي ستاد 78 36/ 22 376/ 21 5/ 5401 682/ 0 صف 143 69/ 23 242/ 23 مقررات حاكم بر اوراق بهادار ستاد 78 17/ 35 805/ 27 5/ 4440 01/ 0 صف 143 21/ 25 654/ 25 مقررات جعل اسناد و سوء استفاده ستاد 78 77/ 40 430/ 31 5243 452/ 0 صف 143 90/ 36 131/ 29 اطلاعات در خصوص انواع مستمري ها و بيمة بيكاري ستاد 78 26/ 45 548/ 30 5/ 4379 006/ 0 صف 143 69/ 56 059/ 26 شناخت ويژگي هاي شخصيتي و جمعيتي مراجعان ستاد 78 27/ 52 064/ 27 5146 323/ 0 صف 143 99/ 55 014/ 27 نحوة برخورد با ارباع رجوع ستاد 78 36/ 66 678/ 27 5/ 5385 641/ 0 صف 143 23/ 68 134/ 26 آمارهاي مختلف ستاد 78 78/ 51 041/ 28 4897 124/ 0 صف 143 02/ 45 611/ 30 گزارش هاي مربوط به تجارب و ايده ها ستاد 78 91/ 48 151/ 27 5/ 5567 983/ 0 صف 143 57/ 48 938/ 28 گزارش پيشرفت هاي صنعت بيمه در ايران و جهان ستاد 78 49/ 38 120/ 26 5/ 5024 207/ 0 صف 143 43/ 34 124/ 27 اطلاعات دربارة انواع كارگاه ها اتحاديه هاي صنفي ستاد 78 51/ 38 887/ 28 4759 064/ 0 صف 143 94/ 45 563/ 30 اطلاعات حسابداري دربارة اسناد و دفاتر قانوني ستاد 78 04/ 46 272/ 34 5/ 5085 266/ 0 صف 143 28/ 40 403/ 30 اطلاعات مربوط به نحوة چگونگي وصول مطالبات سازمان ستاد 78 76/ 52 818/ 29 5/ 5342 595/ 0 صف 143 63/ 49 664/ 31 امور بانكي ستاد 78 78/ 43 164/ 29 4235 002/ 0 صف 143 20/ 31 656/ 25 كل ستاد 78 25/ 47 026/ 17 5429 745/ 0 صف 143 16/ 48 504/ 14 بر اساس نتايج حاصل از جدول 3، در ميان منابع اطلاعاتي درونسازماني مورد استفادة مديران سطح عالي سازمان تأمين اجتماعي ادارة كل استان خراسان، استفاده از آيين‌نامهها و بخش‌نامهها داراي اهميت اساسي است و بقية منابع اطلاعاتي در مراتب بعدي اهميت قرار دارند. در استفاده از اطلاعات خارج از سازمان، بيشتر نظرات به نشريات (روزنامه و مجلهها) معطوف گرديده است (جدول 4). جدول 3. تعداد و درصد استفادة سطوح سه گانة مديريت از منابع اطلاعاتي درون سازماني اطلاعات درون سازماني مديران بالا مديران مياني مديران پاييني درصد كل تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تجربة شخصي 13 65% 12 80% 147 78% 75% گفتگو و مشاوره با همكاران در واحد محل خدمت 10 50% 8 53% 145 77% 73% خبرنامه و بروشورهاي سازماني 7 35% 8 53% 59 3/ 31% 33% آيين‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌ها 16 80% 13 86% 164 87% 5/ 86% فرم هاي ثبت مشخصات مشتريان (مراجعان) 2 10% 4 26% 27 4/ 14% 8/ 14% سمينارها و همايش ها 12 60% 9 60% 58 8/ 30% 4/ 35% سوابق موجود در بايگاني 8 40% 5 30% 63 5/ 33% 1/ 34% جلسات و نشست ها 13 65% 8 53% 69 7/ 36% 4/ 40% كارگاه‌هاي آموزشي 14 70% 9 60% 112 9/ 59% 5/ 60% مديران بالادستي 10 50% 10 66% 67 6/ 35% 39% مديران پايين‌دستي 4 20% 6 40% 34 1/ 18% 7/ 19% كتابخانة سازمان 3 15% 0 0% 4 2/ 21% 1/ 3% شبكة رايانه اي داخلي سازمان 4 20% 9 60% 47 25% 9/ 26% گزارش هاي سازمان (ماهانه و سالانه) 7 35% 5 23% 24 7/ 12% 1/ 16% اطلاعيه هاي سازمان 5 25% 4 26% 69 7/ 36% 35% جدول 4. تعداد و درصد استفادة سه گانه مديريت از منابع اطلاعاتي برونسازماني اطلاعات برون سازماني مديران بالا مديران مياني مديران پاييني درصد كل تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد كاتالوگ 4 20% 2 13% 10 3/ 5% 2/ 7% نشريات (روزنامه ها و مجله) 10 50% 13 87% 145 77% 75% پايگاه هاي اطلاعاتي 6 30% 4 27% 24 7/ 12% 2/ 15% اينترنت 6 30% 3 20% 27 3/ 14% 1/ 16% برنامه هاي راديو و تلويزيون 5 25% 9 60% 83 44% 4/ 43% كتابخانه هاي سازمان‌ها و مؤسسات ديگر 4 20% 1 7/ 6% 28 8/ 14% 8/ 14% مشاوره با اشخاص ذيصلاح خارج از سازمان 7 35% 7 47% 37 7/ 19% 8/ 22% مكاتبه با ديگر سازمان ها 5 25% 5 33% 44 3/ 23% 2/ 24% تماس با ديگر سازمان ها 3 15% 3 20% 26 8/ 13% 3/ 14% نتايج آزمون كروسكال‌ ـ واليس نشان داد كه بين منابع اطلاعاتي درونسازماني و برونسازماني كاركنان سازمان تأمين اجتماعي در سطوح سه گانة عالي، مياني و عملياتي، تفاوت معناداري وجود ندارد (جدول5). جدول 5 . مقايسة ميانگين رتبه‌ها براي منابع اطلاعات درون سازماني و برون سازماني بر اساس آزمون كروسكال ـ واليس نوع اطلاعات سطوح مديريت تعداد ميانگين رتبه ها اطلاعات درون سازماني مديران بالا 18 94/ 109 مديران مياني 15 63/ 127 مديران پايين 186 58/ 108 كل 219 اطلاعات برون سازماني مديران بالا 17 06/ 108 مديران مياني 15 83/ 133 مديران پايين 174 44/ 100 كل 206 سؤال چهارم پژوهش. واقعيت قابل مشاهده در سازمآن‌ها حاكي از اين است كه برخي بخشهاي سازماني، ارباب رجوع يا مشتري زيادي نسبت به ديگر بخشها دارند. اين پرسش تحقيق در پي آن است تا روشن سازد چه رابطه‌اي بين نياز اطلاعاتي و تعداد ارباب رجوع وجود دارد. براي بررسي چگونگي رابطه از آزمون همبستگي پيرسون استفاده شد. جدول 6 نتيجة حاصل از آزمون را نشان ميدهد. دادههاي جدول 6 نشان ميدهد كه انواع نيازهاي اطلاعاتي (ستاره‌دار) مانند: «مقررات صدور دفترچه»،«اطلاعات حقوقي» و ... با تعداد ارباب رجوع همبستگي معناداري دارند. با توجه به نتايج حاصل‌شده و تعداد ارباب رجوع، به طور كلي مي‌توان نتيجه گرفت كه آن دسته از كاركنان كه داراي ارباب رجوع بيشتري هستند نياز اطلاعاتي بيشتري دارند. سؤال پنجم پژوهش. نوع فعاليت هر يك از كاركنان سازمان تأمين اجتماعي ناشي از نوع تصدي و واحد محل اشتغال افراد ميباشد. كاركنان سازمان تأمين اجتماعي (اداره كل خراسان و شعب پنجگانه مشهد) در قالب 11 واحد يا بخش مشغول فعاليت هستند. براي بررسي تأثير نوع فعاليت بر منابع كسب اطلاعات، از آزمون t استفاده شد. جدول 6. نتايج آزمون همبستگي پيرسون بر روي منابع اطلاعاتي مورد استفادة كاركنان رديف نوع اطلاعات ضريب همبستگي پيرسون مقدار P رديف نوع اطلاعات ضريب همبستگي پيرسون مقدار P 1 تعداد ارباب رجوع اطلاعات *مربوط به رويه ها *087/ 0 *213/ 0 17 تعداد ارباب رجوع نحوة استفاده از رايانه* 061/ *379/ 0 2 تعداد ارباب رجوع مشخصات *هويتي *105/ 0 *129/ 0 18 تعداد ارباب رجوع قانون كار* 080/ *250/ 0 3 تعداد ارباب رجوع قوانين و مقررات بيمه* *008/ 0 *909/ 0 19 تعداد ارباب رجوع اطلاعات پزشكي* 010/ - *891/ 0 4 تعداد ارباب رجوع مقررات تجديد و صدور دفترچه* *244/ 0 *000/ 0 20 تعداد ارباب رجوع مقررات حاكم بر اوراق بهادار* 003/ - *960/ 0 5 تعداد ارباب رجوع تعهدات سازمان در قبال بيمه شدگان* *113/ 0 *103/ 0 21 تعداد ارباب رجوع مقررات جعل اسناد و سوء استفاده* 047/ *500/ 0 6 تعداد ارباب رجوع عدم تعهدات سازمان در قبال بيمه شدگان* *054/ 0 *439/ 0 22 تعداد ارباب رجوع اطلاعات در خصوص انواع مستمري ها و بيمه بيكاري* 210/ *002/ 0 7 تعداد ارباب رجوع انواع بيمه نظير كارگري، بيكاري، اختياري، حرف و مشاغل آزاد، و ...* *120/ 0 *048/ 0 23 تعداد ارباب رجوع شناخت ويژگي هاي شخصيتي و جمعيتي مراجعان* 132/ *052/ 0 8 تعداد ارباب رجوع اطلاعات حقوقي* *152/ 0 *028/ 0 24 تعداد ارباب رجوع نحوة برخورد با ارباب رجوع* 108/ *119/ 0 9 تعداد ارباب رجوع شناخت حرف و مشاغل اجتماعي* *181/ 0 *009/ 0 25 تعداد ارباب رجوع آمارهاي مختلف* 067/ *334/ 0 10 تعداد ارباب رجوع تعرفه هاي درماني* *087/ 0 *211/ 0 26 تعداد ارباب رجوع گزارش هاي مربوط به تجارب و ايده ها* 117/ *091/ 0 11 تعداد ارباب رجوع پزشكان و مراكز درماني طرف قرارداد* *125/ 0 *072/ 0 27 تعداد ارباب رجوع پيشرفت هاي صنعت بيمه در ايران و جهان* 056/ *424/ 0 12 تعداد ارباب رجوع اطلاعات مديريتي* *147/ 0 *034/ 0 28 تعداد ارباب رجوع اطلاعات دربارة انواع اتحاديه هاي صنفي، كارگاه ها* 083/ *232/ 0 13 تعداد ارباب رجوع اطلاعات پرسنلي* *237/ 0 *001/ 0 29 تعداد ارباب رجوع اطلاعات مربوط به حسابرسي* 029/ - *677/ 0 14 تعداد ارباب رجوع اطلاعات درآمدي* *069/ 0 *321/ 0 30 تعداد ارباب رجوع اطلاعات مربوط به چگونگي وصول مطالبات سازمان* 159/ *021/ 0 15 تعداد ارباب رجوع اطلاعات درباره مدارك درماني و كميسيون پزشكي* *125/ 0 *072/ 0 31 تعداد ارباب رجوع امور بانكي* 095/ *172/ 0 16 تعداد ارباب رجوع اطلاعات مالي و حسابداري* *055/ 0 *429/ 0 32 تعداد ارباب رجوع ميانگين كل اطلاعات مورد نياز كارمندان* 184/ *008/ 0 جدول 7 نشان مي دهد كه ميزان استفاده از منابع كسب اطلاعات (يعني منابع اطلاعاتي درون سازماني و برون سازماني)، در واحدهاي مختلف جامعة پژوهش متفاوت است. با توجه به نمرة ميانگين به‌دست‌آمده، بجز واحدهاي «مشاوره» و «فرابري داده ها» كه اطلاعات مورد نياز خود را بيشتر از خارج سازمان تأمين مي كنند، ديگر واحدها بيشترين اطلاعات مورد نياز خود را از منابع درون سازماني به دست مي آورند. جدول 7. مقايسة ميانگين استفاده از اطلاعات درونسازماني و برونسازماني در واحدهاي شغلي واحد شغلي اطلاعات تعداد ميانگين اطلاعات مقدارT مقدار P اجرائيات درون سازماني 6 67/ 78 477/ 5 *003/ 0 برون سازماني 6 67/ 28 اداري درون سازماني 24 5/ 74 224/ 7 *000/ 0 برون سازماني 24 71/ 29 بازرسي درون سازماني 18 94/ 68 628/ 9 *000/ 0 برون سازماني 18 72/ 21 حساب انفرادي درون سازماني 26 5/ 74 649/ 6 *000/ 0 برون سازماني 26 31/ 29 حسابداري درون سازماني 17 29/ 72 136/ 4 *100/ 0 برون سازماني 17 59/ 32 حوزة مديريت درون سازماني 32 28/ 75 455/ 8 *000/ 0 برون سازماني 32 22/ 36 درآمد درون سازماني 27 96/ 74 993/ 11 *000/ 0 برون سازماني 27 59/ 29 فرابري داده‌ها درون سازماني 8 88/ 58 426/ 1 *197/ 0 برون سازماني 8 13/ 40 فني درون سازماني 25 00/ 66 128/ 7 *000/ 0 برون سازماني 25 00/ 25 مستمري‌ها درون سازماني 18 67/ 78 507/ 7 *000/ 0 برون سازماني 18 28/ 27 مشاوره درون سازماني 4 75/ 80 987/ 1 *141/ 0 برون سازماني 4 50/ 49 كل درون سازماني 205 98/ 72 075/ 21 *000/ 0 برون سازماني 205 17/ 30 سؤال ششم پژوهش. در پاسخ به اين پرسش، از آزمون ناپارامتري من ـ ويتني استفاده شد. نتايج به دست آمده از جدول شمارة 8 مبين اين مطلب است كه مديران سطح بالاي سازمان تأمين اجتماعي خراسان، درك متفاوتي از نيازهاي اطلاعاتي كاركنان خودشان دارند. جدول 8. ديدگاه مديران عالي از نيازهاي اطلاعاتي كاركنان زيردستشان انواع اطلاعات مديران ارشد و كاركنان تعداد ميانگين ميانگين رتبه ها آمارة من ـ ويتني مقدار P اطلاعات رويهها مديران ارشد 19 84/ 73 26/ 112 1895 918/ 0 كاركنان ديگر 202 10/ 71 88/ 110 مشكلات هويتي مديران ارشد 19 53/ 34 55/ 69 5/ 1131 002/ 0 كاركنان ديگر 202 90/ 58 90/ 114 قوانين بيمه مديران ارشد 19 95/ 67 79/ 113 1866 828/ 0 كاركنان ديگر 202 81/ 75 74/ 110 مقررات تجديد دفترچه مديران ارشد 19 79/ 20 24/ 65 5/ 1049 001/ 0 كاركنان ديگر 202 10/ 45 30/ 115 تعهدات سازمان در قبال بيمهشدگان مديران ارشد 19 74/ 58 24/ 102 5/ 1752 508/ 0 كاركنان ديگر 202 81/ 62 82/ 11 عدم تعهدات سازمان در قبال بيمهشدگان مديران ارشد 19 42/ 38 18/ 88 5/ 1485 094/ 0 كاركنان ديگر 202 40/ 50 15/ 113 انواع بيمه مديران ارشد 19 42/ 40 00/ 79 1311 017/ 0 كاركنان ديگر 202 66/ 58 01/ 114 اطلاعات حقوقي مديران ارشد 19 84/ 54 71/ 116 5/ 1810 672/ 0 كاركنان ديگر 202 92/ 53 46/ 110 شناخت مشاغل اجتماعي مديران ارشد 19 21/ 52 03/ 120 5/ 1747 505/ 0 كاركنان ديگر 202 36/ 48 15/ 110 تعرفههاي درماني مديران ارشد 19 37/ 8 32/ 52 804 000/ 0 كاركنان ديگر 202 01/ 30 52/ 116 مراكز درماني طرف قرارداد مديران ارشد 19 37/ 8 89/ 57 910 000/ 0 كاركنان ديگر 202 24/ 28 00/ 116 اطلاعات مديريتي مديران ارشد 19 26/ 44 37/ 110 1907 963/ 0 كاركنان ديگر 202 34/ 44 06/ 111 اطلاعات پرسنلي مديران ارشد 19 37/ 42 50/ 101 5/ 1738 487/ 0 كاركنان ديگر 202 87/ 46 89/ 111 اطلاعات درآمدي مديران ارشد 19 79/ 51 83/ 103 1783 597/ 0 كاركنان ديگر 202 54/ 54 67/ 111 اطلاعات دربارة مدارك درماني و كميسيونهاي پزشكي مديران ارشد 19 47/ 19 45/ 67 5/ 1110 002/ 0 كاركنان ديگر 202 02/ 38 00/ 115 اطلاعات مالي و حسابداري مديران ارشد 19 16/ 37 13/ 102 5/ 1750 517/ 0 كاركنان ديگر 202 47/ 39 83/ 111 نحوة استفاده از رايانه مديران ارشد 19 63/ 66 71/ 103 5/ 1780 565/ 0 كاركنان ديگر 202 82/ 69 69/ 111 قانون كار مديران ارشد 19 05/ 43 68/ 99 1704 407/ 0 كاركنان ديگر 202 59/ 49 06/ 112 اطلاعات پزشكي مديران ارشد 19 63/ 11 95/ 68 1120 001/ 0 كاركنان ديگر 202 02/ 23 96/ 114 مقررات حاكم بر اوراق بهادار مديران ارشد 19 16/ 18 42/ 84 1414 050/ 0 كاركنان ديگر 202 68/ 28 50/ 113 مقررات جعل اسناد و سوء استفاده مديران ارشد 19 26/ 33 84/ 95 1631 269/ 0 كاركنان ديگر 202 12/ 38 43/ 112 اطلاعات در خصوص انواع مستمريها و بيمة بيكاري مديران ارشد 19 42/ 42 29/ 92 5/ 1563 167/ 0 كاركنان ديگر 202 43/ 53 76/ 112 شناخت ويژگيهاي شخصيتي و جمعيتي مراجعان مديران ارشد 19 00/ 66 29/ 138 5/ 1400 042/ 0 كاركنان ديگر 202 47/ 55 43/ 108 نحوة برخورد با ارباب رجوع مديران ارشد 19 16/ 58 61/ 98 5/ 1683 330/ 0 كاركنان ديگر 202 72/ 67 17/ 112 آمارهاي مختلف مديران ارشد 19 79/ 56 55/ 131 5/ 1528 133/ 0 كاركنان ديگر 202 85/ 45 07/ 109 گزارشهاي مربوط به تجارب و ايده ها مديران ارشد 19 47/ 55 05/ 125 1628 299/ 0 كاركنان ديگر 202 54/ 48 68/ 109 گزارش پيشرفتهاي صنعت بيمه در ايران و جهان مديران ارشد 19 05/ 37 50/ 114 5/ 1852 795/ 0 كاركنان ديگر 202 50/ 35 67/ 110 اطلاعات دربارة انواع كارگاهها اتحاديههاي صنفي مديران ارشد 19 53/ 32 95/ 87 1481 091/ 0 كاركنان ديگر 202 72/ 43 17/ 113 اطلاعات حسابداري دربارة اسناد و دفاتر قانوني مديران ارشد 19 79/ 39 74/ 101 1743 495/ 0 كاركنان ديگر 202 00/ 42 87/ 111 اطلاعات مربوط به نحوة چگونگي وصول مطالبات سازمان مديران ارشد 19 58/ 47 50/ 104 5/ 1795 633/ 0 كاركنان ديگر 202 90/ 50 61/ 111 امور بانكي مديران ارشد 19 74/ 20 24/ 75 5/ 1239 008/ 0 كاركنان ديگر 202 69/ 35 36/ 114 كل مديران ارشد 19 1817/ 40 34/ 82 5/ 1374 041/ 0 كاركنان ديگر 202 9396/ 46 70/ 113 نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه اطلاعات مديران ارشد دربارة نيازهاي اطلاعاتي كارمندان زيردستشان، متناسب با نيازهاي واقعي آنان نمي‌باشد. به عبارت ديگر، مديران سطح بالاي سازمان درك متفاوتي از نيازهاي اطلاعاتي كاركنانشان دارند. در بسياري از موارد نمرة نياز اطلاعاتي كاركنان از نمرة اختصاص يافتة مديران سطح بالا، بيشتر است. بنابراين مديران ارشد، نياز اطلاعاتي كاركنان تحت امر خود را در حدي كمتر از انتظار خود كاركنان برآورد كردهاند. اين نتايج، حاكي از درك نادرست مديران و عدم شناخت واقعي آنان از جامعة شاغل در آن ميباشد. نتيجه گيري ـ بين نيازهاي اطلاعاتي كاركنان سازمان تأمين اجتماعي در سطوح سه گانة مديريت، تفاوت معنادار وجود دارد. به طور كلي مديران مياني، بيشترين نياز اطلاعاتي را دارند و پس از آن‌ها مديران پاييني قرار دارند و مديران سطوح بالا نيز كمترين نياز اطلاعاتي را دارند. اين نتيجه در حالي است كه مديران سطوح پايين‌تر سازمان احتياج به اطلاعاتي دارند كه در تصميمگيري عمليات روزانه و اجرايي سازمان به آن‌ها كمك كند، و مديران سطوح بالايي سازمان نيازمند اطلاعاتي هستند كه در گرفتن تصميم براي برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت و سياستگذاري سطوح مختلف مديريت، آن‌ها را ياري رساند (دودمان و كافي، 1378). مديران سطح بالاي سازمان در واقع مديران راهبردي هستند كه براي برنامه‌ريزيهاي جامع و بلندمدت در حوزة فعاليت‌‌‌هاي گستردة سازمان، نيازمند اطلاعات زيادي هستند. با توجه به نتايج به دست آمده احتمالاً مي‌توان ادعا كرد كه مديران عالي سازمان مورد مطالعه، چندان درگير برنامه‌سازي و تصميم‌سازيهاي كلان سازمان نيستند. ـ بين نيازهاي اطلاعاتي كاركنان صف و ستاد در برخي موارد، تفاوت معناداري وجود دارد. در واقع كاركنان صفي بيشتر به اطلاعاتي نيازمندند كه بتوانند بر آن پايه، پاسخگوي مراجعان و خدمات گيرندگان باشند، در حالي كه كاركنان ستادي به اطلاعات مديريتي و پرسنلي درونسازماني نياز بيشتري دارند. نياز اطلاعاتي كاركنان صف براي خدماتدهي به جامعة خدمت‌گيرنده است، ولي نياز اطلاعاتي كاركنان ستادي براي پشتيباني از فعاليت‌‌‌هاي سازماني است. چون كاركنان صف در واقع جبهة مقدم سازمان هستند بنابراين براي تضمين موفقيت سازمان‌ها و جلب رضايت مشتري بايد مطلعترين افراد در اين بخش به كار گمارده شوند. ـ بين منابع كسب اطلاعات درونسازماني و برونسازماني كاركنان در سطوح مختلف مديريتي، تفاوتي وجود ندارد. آيين‌نامهها و بخشنامهها مهم‌ترين منبع اطلاعاتي درونسازماني، و نشريات ادواري (روزنامهها و مجلهها) مهم‌ترين منبع اطلاعاتي برونسازماني كاركنان هستند. كاركنان سازمان تأمين اجتماعي حدود 70 درصد از نيازهاي اطلاعاتي خود را از منابع اطلاعاتي درونسازماني كسب ميكنند و فقط براي حدود 30 درصد از نيازهاي اطلاعاتي خود متكي به منابع اطلاعاتي برونسازماني هستند. نتايج به دست آمده مغاير با نظريههاي نظامهاي اطلاعاتي مديريت1 است، زيرا بنابراين نظريهها، مديران ارشد نسبت به مديران سطوح پايين‌تر تأكيد بيشتري بر اطلاعات برون‌سازماني دارند، در حالي كه مديران سطوح اجرايي، بيشتر به اطلاعات داخلي توجه دارند (صرافي زاده، 1380). ـ بين نياز اطلاعاتي كاركنان و ميزان مراجعان آن‌ها رابطة معناداري وجود دارد. در واقع آن دسته از كارمندان سازمان كه داراي ارباب رجوع بيشتري هستند نسبت به آن دسته از كارمندان كه طي ساعات اداري مراجعان كمتري دارند، داراي نيازهاي اطلاعاتي بيشتري هستند. بنابراين سازمان‌ها براي سيال‌سازي فعاليت واحدهاي پر مُراجع، بايد اطلاعات مورد نياز كاركنان اين گونه واحدها را در قالب برنامه‌اي نظاممند در اختيار آنان قرار دهند. ـ در بررسي تأثير نوع فعاليت بر منابع كسب اطلاعات، نتايج نشان داد كه واحدههاي مشاوره و فرابري دادهها بخش زيادي از اطلاعات مورد نياز خود را از منابع برونسازماني تهيه ميكنند، ولي ديگر واحدها به منابع اطلاعاتي درونسازماني متكي هستند. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت كه كاربرد منابع با توجه به شغل، زمينة فعاليت و نوع نياز، متفاوت است. ـ مديران سطح بالاي سازمان تأمين اجتماعي خراسان درك متفاوتي از نيازهاي اطلاعاتي كاركنان خودشان دارند. به عبارت ديگر آگاهي مديران ارشد از نيازهاي اطلاعاتي كارمندان تحت امر خود متناسب با نيازهاي واقعي آنان نمي باشد. اين در حالي است كه بنابر تعبير «گودمن»(Goodman, 1993) مديران با درك موقعيت و اهداف سازمان مي‌توانند تصميمهاي مناسبي در عرصة مديريت اتخاذ كنند. ـ بر مبناي نتايج به دست آمده، به طور كلي مي‌توان نتيجه گرفت كه اطلاعات سازمآن‌ها فراتر از اطلاعات علمي و فني، و شامل تمامي اطلاعاتي است كه مي‌تواند در روند توسعه سازماني مفيد واقع گردد. اين اطلاعات بر دو گونهاند: اطلاعات مورد نياز سازمانها، اطلاعات مورد نياز كاركنان سازمانها. كاربر نهايي اين اطلاعات، خود سازمآن‌ها هستند. افراد تصميمگيرنده براي افزايش سطح دانش و بينش خود پيرامون مسئله و كاهش عدم اطمينان در انتخاب بهترين راهكارها، به اطلاعات نياز دارند. نيازهاي اطلاعاتي مديران براي تصميمگيري در سطوح مختلف سازماني با هم تفاوت دارند. منابع اسلامي، يحيي(1375). نقش نظام‌هاي اطلاعاتي مديريت در تصميم‌گيري مديران شركت ايران ياسا. پايان‌نامه كارشناسي‌ارشد. تهران: دانشگاه تربيت مدرس. اكرمي، مهين (1380). بررسي امكانات و نيازهاي اطلاعاتي كارخانه هاي صنايع غذائي شهر مشهد. پايان‌نامه كارشناسي‌ارشد. مشهد: دانشگاه فردوسي، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي. بابائي، محمود (1378). نيازسنجي اطلاعات. تهران: مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران. برادران ليل‌آبادي، ماه‌سوري (1372). بررسي نيازهاي اطلاعاتي متخصصان قلب و عروق و ريه در شهر تبريز. پايان‌نامه كارشناسي ارشد.تهران: دانشگاه علوم پزشكي ايران. داورپناه، محمدرضا (1382). «مديريت دانش، عاملي راهبردي براي توسعة سازماني» فصلنامه كتابداري، اطلاع‌رساني، جلد 6، شماره 4: 18ـ3. دياني، محمدحسين (1378). «حجم نمونه در پژوهش‌هاي پيمايشي» فصلنامه كتابداري و اطلاع‌رساني آستان قدس رضوي،جلد دوم، شماره3: 70ـ59 دياني، محمدحسين (1369). روش‌هاي تحقيق در كتابداري.تهران: مركز دانشگاهي. رضائيان، علي (1380). سيستم اطلاعات مديريت، مدل‌سازي اطلاعات. تهران: سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهي، (سمت). زهراوي، فرحناز (1374). بررسي نيازهاي مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به اطلاعات آماري و نحوه دسترسي آنان به اين اطلاعات. پايان‌نامه كارشناسي‌ارشد.دانشگاه علوم پزشكي ايران، تهران. سليمي، قربانعلي (1376). مقدمه‌اي بر روش تحقيق در آموزش و پرورش. تهران: گويا. صالحي، علي (1379). بررسي و تجزيه و تحليل نظامهاي اطلاعاتي مديريت منابع انساني موجود در شركت آبفا ـ غرب استان تهران و طراحي نظام بهينه. تهران: دانشگاه شهيد بهشتي، دانشكده علوم اداري. صديقي، مهدي (1378). بررسي نيازهاي اطلاعاتي محققين علوم زلزله.پايان‌نامه كارشناسي‌ارشد، تهران. كريم‌زاده، مجيد (1382). «اطلاعات و نقش آن در مديريت و تصميمگيري». مديريت، شماره 77ـ 78: ص 31. كومار، كريشان (1374). روش‌هاي پژوهش در كتابداري و اطلاع‌رساني. ترجمه فاطمه رهادوست، با همكاري فريبرز خسروي، تهران كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران. Goodman, susonk (1993). "ARMA Records Management," Quarterly Prairie Village, vol 27, NO 4, P, 10 – 12 Grayson, Michael (1999). Information needs of Large Organizations available at: www.idea Library.com (12/ 4/ 2004). Royle, Joan, et al. (2002). "Assessing the Information Needs of Staff in Two Long Term Care Organizations", Educational Gerontology .Vol 28 (3), 189-205. Willson, T.D. (1986). "Information needs in Social Services Research Highlights in social work",13,12-24.a paper originally published in New Information Technology > (Gordon Horobin and stuard). 1. دانشجوي كارشناسي ارشد كتابداري و اطلاع‌رساني دانشگاه فردوسي مشهد 2. عضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد 1. مديران را بر حسب سطوح سازماني در قالب سه سطح دسته‌بندي كردهاند (رضائيان، 1380: 31): سطح عالي: به مديراني كه در بالاي هرم سلسله‌مراتب سازماني قرار دارند (مانند مديرعامل، رئيس هيئت مديره، رؤساي سازمان‌ها و معاونان آن‌ها و امثال ايشان) اطلاق مي‌شود. غالباً به مديران ارشد، مديران برنامهريزي استراتژيك گويند كه اين امر اهميت تأثير تصميمات آن‌ها را در كل سازمان براي سالهاي آتي نشان ميدهد. در اين پژوهش مدير، معاونان و رؤساي ادارات سازمان تأمين اجتماعي استان در زمرة مديران عالي ميباشند. سطح مياني: در اين تحقيق رؤسا و معاونان شعب پنجگانة سازمان تأمين اجتماعي مشهد را در برميگيرد كه سطح واسطه و رابطي ميان كاركنان سطح پايين و مديران سطح عالي ميباشند و عملكردشان علاوه بر نظارت بر حيطة فعاليتشان، ارائة امور و مطالب به طور تفصيلي به سطح پايين ميباشد و از طرفي اطلاعات به دست آمده از سطح پايين را مداوماً بايد خلاصهسازي كنند و به سطح عالي منتقل نمايند. سطح پاييني: اينان بيشتر امور فيزيكي و عملياتي يك سازمان را عهدهدار هستند و كمتر در تصميمگيري‌ها دخيل ميباشند. اين دسته از مديران عبارت‌اند از از رؤسا يا سرپرستها و معاونان واحدها و مسئولان بخشها. اين مديران مسئول اجراي طرحهايي هستند كه مديران سطوح بالاتر تهيه كردهاند. به اين مديران، مديران عملياتي يا مديران سطح كنترل عمليات نيز ميگويند، زيرا در جايي قرار دارند كه عمليات سازمان اجرا مي‌شود. 2. صف: به واحدهايي اطلاق مي‌شود كه مستقيماً در اجراي هدف اصلي سازمان فعاليت ميكنند. ستاد: به واحدهايي اطلاق مي‌شود كه واحدهاي صف را در اجراي امور پشتيباني ميكنند. در اين تحقيق واحدهاي اداري، فرابري دادهها، مالي و معاونان و حوزة رياست سازمان «ستاد» تلقي شده و واحدهاي درآمد، نامنويسي، اجرائيات، امور بيمه‌شدگان، بازرسي و مستمريها واحدهاي «صف» تلقي شده‌اند. فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني (اين نشريه در www.isc.gov.ir نمايه مي شود) 30 _ شماره دوم، جلد 8