Review
چكيــده
هدف تحقيق بررسي نگرش دانشآموزان دختر و پسر سالهاي سوم دبيرستان و پيشدانشگاهي ناحيه يك آموزش و پرورش شهر شيراز درباره كتابخانه مدرسه بود. جامعة آماري پژوهش را دانش آموزان پسر شاغل به تحصيل در 72 مركز آموزشي و دانشآموزان دختر شاغل به تحصيل در 78 دبيرستان در ناحيه يك آموزش و پرورش شهر شيراز تشكيل ميداد. نگرش دانشآموزان نسبت به كتابخانه به چندين زيرمقياس و مقوله كه همگي روي هم نگرش كلي دانشآموزان نسبت به كتابخانه مدرسه خود را تشكيل ميدادند تقسيم شد و علاوه بر سنجش ديدگاه دانشآموزان نسبت به هر يك از مقولهها و نگرش كلي آنان، تأثير دو متغير جمعيت شناختي جنسيت و پاية تحصيلي آنان نيز بر عقايدشان مورد بررسي قرار گرفت.
كليدواژهها: كتابخانه آموزشگاهي، دانشآموزان سوم دبيرستان، دانشآموزان پيشدانشگاهي
هدف كلي پژوهش
هدف اصلي اين پژوهش تعيين نقاط قوت و ضعف كتابخانههاي مدارس دبيرستانهاي ناحيه يك شيراز از طريق بررسي نگرش دانشآموزان اين ناحيه است. پذيرفته شد كه دانش آموزان اين ناحيه به دليل استفاده بيشتر از كتابخانه ديدگاه روشنتر و تعيينكنندهتري نسبت به ديدگاه ساير مدارس دارند. مقولههاي مورد بررسي در اين تحقيق عبارتند از: ضرورت وجود كتابخانه در مدرسه، وضعيت فيزيكي كتابخانه، مجموعهسازي كتابخانه، وضعيت كاركنان كتابخانه، كيفيت خدمات كتابخانه، فعاليتهاي كتابخانه جهت افزايش ميزان مطالعه، فعاليتهاي جنبي كتابخانه، زمان استفاده از كتابخانه، تجهيزات كتابخانه، ميزان حمايت مديران در تامين منابع و اطلاعات كتابخانه و هزينههايي كه صرف تهية منابع ميشود كه همگي روي هم تشكيلدهندة مفهوم نگرش كلي دانشآموزان نسبت به كتابخانة مدرسه است. بنابراين نگرش دانشآموزان در خصوص تكتك مقولههاي مذكور به علاوه نگرش كلي آنان مورد بررسي قرار گرفت.
روش پژوهش
در اين پژوهش كه نوعي نگرش سنجي به شمار ميرود، از روش تحقيق پيمايشي استفاده شده است. با كمك روش مذكور نگرش دانشآموزان دختر و پسر سالهاي سوم و پيشدانشگاهي دبيرستانهاي ناحيه يك شيراز درباره كتابخانه مدرسه خود، مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گرفت.
جامعة آماري تحقيق
جامعه آماري مورد بررسي، دانشآموزان دختر و پسر سالهاي سوم و پيشدانشگاهي دبيرستانهاي ناحيه يك شيراز ميباشد. به منظور انجام اين بررسي، ابتدا با مراجعه به اداره آموزش و پرورش ناحيه يك استان فارس، تعداد مدارس مشخص گرديد. سپس با استفاده از روش نمونهگيري تصادفي خوشهاي دو مرحلهاي تعداد هشت دبيرستان از بين هفتادوهشت دبيرستان دخترانه و هفتاد دو دبيرستان پسرانه ناحيه يك انتخاب و پرسشنامهها بين تماميدانشآموزان مقاطع سوم و پيشدانشگاهي توزيع شد.
روش گردآوري دادهها
پرسشنامهاي با 32 سؤال بسته در مهرماه 1383 بين دانشآموزان دختر و پسر سالهاي سوم و پيشدانشگاهي دبيرستانهاي ناحيه يك شيراز توزيع شد.به منظور اطمينان از صحت يافتههاي تحقيق، از روش مشاهده نيز استفاده گرديد. ضمناً، روايي پرسشنامه قبل از توزيع، مورد بررسي قرار گرفت و تأييد شد. به اين ترتيب كه جهت سنجش روايي ابزار اندازهگيري، از روش روايي صــوري(Face Validity) يا همســاني دروني اســتفاده شد. روايي محتواي پرسشنامه به سؤالات تشكيل دهنده آن بستگي دارد كه معمولاً توسط افراد متخصص در موضــوع مورد مطالعه تعيين ميشود (ســـرمد،1376). روايي ابزار اين تحقيق به تاييد استاد راهنما و اساتيد مشاور رسيد. جهت سنجش پايايي (Reliability) پرسشنامه از روش آلفايكرنباخ استفاده گرديد كه ضريب بهدست آمده برابر با 94/0 بود كه نشان دهنده پايايي بالاي ابزار تحقيق است.
پرسشهاي اساسي پژوهش
1. نظر دانشآموزان نسبت به ضرورت وجود كتابخانه در دبيرستان چگونه است؟
2. نگرش دانشآموزان نسبت به وضعيت فيزيكي كتابخانه چگونه است؟
3. نگرش دانشآموزان نسبت به مجموعهسازي (مواد و منابع تهيه شده) كتابخانه چگونه است؟
4. دانشآموزان كاركنان كتابخانه را چگونه ارزيابي ميكنند؟
5. دانشآموزان خدمات كتابخانه را چگونه ارزيابي ميكنند؟
6. از نظر دانشآموزان نقش كتابخانه در افزايش ميزان مطالعه چگونه است؟
7. آيا از نظر دانشآموزان،كتابخانه از نظر فعاليتهاي جنبي مانند نمايشگاه كتاب، سخنراني و فعاليتهاي فوق برنامه فعال است؟
8. ساعات استفاده از كتابخانه از نظر دانشآموزان چگونه است؟
9. تجهيزات كتابخانه از نظر دانشآموزان چگونه است؟
10. حـــمايت مديران مدرسه از كتابخانه ( از حيث تأمين منابع و اطلاعات) از نظر دانش آموزان چگونه است؟
11. نگرش دانش آموزان نسبت به هزينههاييكه جهت تأمين نيازهايشان در كتابخانه صرف ميشود چگونه است؟
12. نگرش كلي دانش آموزان نسبت به كتابخانه مدرسه چيست؟
13. آيا بين نگرش دختران و پسران آزمودني در مورد مقولههاي مختلف تفاوت معني دار وجود دارد؟
14. آيا بين نگرش دانشآموزان پايههاي سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي در مورد مقولههاي مختلف تفاوت معني دار وجود دارد؟
تعاريف عملياتي اجزاي پژوهش
نگرش: نگرش عبارت است از نقطه نظرات و احساسات ناشي از باورها و طرز تلقي افراد كه بهصورت مثبت يا منفي نسبت به موضوعي از خود بروز ميدهند. در پژوهش حاضر منظور از نگرش، واكنش هريك از دانشآموزان دختر و پسر سالهاي سوم و پيشدانشگاهي دبيرستانهاي ناحيه يك شيراز،نسبت به تك تك سؤالات پرسشنامه طرحشده ميباشد.
ناحيه يك آموزش و پرورش شيراز: شامل چهارراه مشير، قصرالدشت و شهرك گلستان تا گويم و قلات در شمال و دروازه كازرون بهطرف خيابان قاآني و سر سپاه در جنوب، زندان عادل آباد تا ميانرود در شرق و سياخ دارنگون در غرب ميباشد.
كتابخانه مدرسه:مجموعهاي سازمان يافته از مواد چاپي و غيرچاپي است كه در مدرسه براي استفاده دانشآموزان و معلمان ايجاد ميشود تا پاسخگوي نيازهاي آموزشي، اطلاعاتي، تحقيقاتي، تفريحي و فردي دانشآموزان و معلمان باشد اين نوع كتابخانهها را مركز مواد آموزشي يا مركز رسانهها يا آزمايشگاه يادگيري نيز مينامند. البته با توجه به اينكه وضعيت موجود كتابخانههاي مدارس با تعاريف كتابها خيلي متفاوت است لذا در تحقيق حاضر مجموعههايي كه فقط شامل يك قفسه بوده ودر دبيرستان به آن كتابخانه گفته ميشده نيز مورد بررسي قرار گرفته است.
روش تجزيه و تحليل دادهها
تجزيه و تحليل دادهها در دو سطح آمار توصيفي و استنباطي صورت گرفته است. در آمار توصيفي، ميانگين، ميانه، نما، انحراف استاندارد، واريانس و دامنه مورد توجه بودهاست و در آمار استنباطي نيز به منظور سنجش نگرش كلي دانشآموزان درباره كتابخانه مدرسه، از مقياس ليكرت و براي بررسي وجود تفاوت معني دار بين نگرش دانشآموزان دختر و پسر سالهاي سوم و پيشدانشگاهي از آزمون t استفاده گرديد.
ويژگيهاي آماري افراد نمونةتحقيق
افراد مورد مطالعه در اين تحقيق را دانش آموزان پايههاي سوم دبيرستان و پيشدانشگاهي مدارس مختلف ناحيه يك شيراز به شرح مندرجات جدول (1) تشكيل ميدهند.
جدول 1. توزيع فراواني جنسيت دانشآموزان در نمونه تحقيق
جنسيت دانشآموز
|
فراواني
|
درصد فراواني
|
پسر
|
114
|
3/36
|
دختر
|
200
|
7/63
|
كل
|
314
|
100
|
از كل 314 نفر افراد نمونة تحقيق 200 نفر دختر و 114 نفر پسر هستند. تعداد دختران در اين پژوهش 86 نفر بيش از پسران است. علت اين امر را ميتوانتعداد بيشتر دختران در كل جامعه آماري دانست. البته به خاطر اينكه در تماميفرآيندهاي آماري ميانگينها با هم مقايسه ميشود، از اين نظر مشكلي متوجه تحقيق نميباشد.
آنگونه كه در جدول شمارة 2 منعكس است تعداد دانشآموزان سال سوم دبيرستان، 82 نفر بيش از آزمودنيهاي شاغل به تحصيل در دورة پيشدانشگاهي هستند كه باز هم بهدليل استفاده از ميانگين در نگرشسنجي در اين مورد مشكلي پيش نخواهد آمد. بهطوركلي فراواني دانشآموزان پاية سوم دبيرستان بيشتر است و از سوي ديگر دانشپژوهان مقطع پيشدانشگاهي بهدليل درگيري با مسئله كنكور وقت كمتري صرف همكاري با تحقيق نمودهاند.
جدول2.توزيع فراواني پاية تحصيلي آزمودنيها
پايةتحصيلي
|
فراواني
|
درصد فراواني
|
سوم دبيرستان
|
198
|
1/63
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
9/36
|
كل
|
314
|
100
|
يافتههاي تحقيق
نتايج اين نگرشسنجي بر مبناي روشهاي آمار توصيفي اعلام شده است. به اين ترتيب كه چون ابزار تحقيق بر مبناي مقياس 5 گزينهايليكرت تنظيم شده بود، امتياز 5 به معناي بسيار زياد، 4 به معناي زياد، 3 به معناي متوسط، 2 به معناي كم و 1 به معناي خيلي كم در نظر گرفته شده است. براين اساس حداكثر امتياز ممكن به هر مقوله ميتواند 5 باشد كه به معناي نهايت رضايت از يك مقوله ميباشد و حداقل امتياز ممكن نيز 1 ميباشد كه به معناي نهـايت نارضـايتي از يك مقـوله ميباشـد. امتيـاز 3 به معنـاي رضـايت در حد متوسط در نظر گرفته ميشود. امتيازاتي كه آزمودنيها به هر مقوله و به مجموع مقولات دادهاند در جدول شماره 3 ارائه ميشود.
همانطور كه در جدول 3 آمده اســت، بهجز در مورد ضرورت وجود كتابخانه كه ميانگين 1/4 بيانگر اعلام گزينة زياد از سوي آزمودنيها ميباشد، هيچ يك از مقولههاي مربوط به نگرش دانشآموزان در خصوص كتابخانه به علاوة نگرش كلي آنان به عدد 3 كه حد متوسط رضايت ميباشد نميرسد. يعني در كلية مقولهها و در نگرش كلي، ميزان رضايت دانشآموزان كمتر از متوسط است كه به معناي نارضايتي آنان ميباشد.
جدول3. ميانگين و انحراف استاندارد پاسخها
متغير
|
ميانگين
|
انحراف استاندارد
|
ضرورت وجود كتابخانه در مدرسه
|
1/4
|
04/1
|
وضعيت فيزيكي كتابخانه
|
63/2
|
92/0
|
مجموعهسازي كتابخانه
|
4/2
|
86/0
|
كاركنان كتابخانه
|
67/2
|
96/0
|
خدمات كتابخانه
|
49/2
|
86/0
|
فعاليتهاي كتابخانه جهت افزايش مطالعه
|
22/2
|
14/1
|
فعاليتهاي جنبي كتابخانه
|
93/1
|
13/1
|
زمان استفاده از كتابخانه
|
02/2
|
19/1
|
تجهيزات كتابخانه
|
94/1
|
13/1
|
ميزان حمايت مديران از كتابخانه
|
43/2
|
2/1
|
هزينههاي صرف شده جهت تأمين منابع در كتابخانه
|
26/2
|
16/1
|
نگرش كلي نسبت به كتابخانه
|
3/2
|
77/0
|
ميزان تأثير متغيرهاي جمعيتشناختي جنسيت و پاية تحصيلي بر نگرش آزمودنيها با استفاده از روشهاي آمار استنباطي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج آزمون t گروههاي مستقل جهت بررسي ميزان تفاوت ميان عقايد دختران و پسران در مقولههاي مختلف در جدول شمارة 4 ارائه شده است.
جدول 4. آزمون tگروههاي مستقل جهت تعيين تفاوت ميان نگرش آزمودنيهاي دختر و پسر در مورد مقولات مختلف و نگرش كلي آنها در مورد كتابخانه مدرسه
مقوله
|
جنسيت دانشآموزان
|
تعداد
|
ميانگين
|
انحراف استاندارد
|
T
|
df
|
P
|
لزوم وجود كتابخانه
|
پسر
|
114
|
17/4
|
01/1
|
95/0
|
312
|
NS
|
دختر
|
200
|
06/4
|
05/1
|
وضعيت فيزيكي كتابخانه
|
پسر
|
114
|
85/2
|
03/1
|
3
|
312
|
003/0
|
دختر
|
200
|
51/2
|
82/0
|
مجموعه كتابخانه
|
پسر
|
114
|
56/2
|
1
|
3/2
|
312
|
019/0
|
دختر
|
200
|
31/2
|
76/0
|
كاركنان كتابخانه
|
پسر
|
114
|
82/2
|
15/1
|
93/1
|
312
|
NS
|
دختر
|
200
|
58/2
|
83/0
|
خدمات كتابخانه
|
پسر
|
114
|
58/2
|
94/0
|
36/1
|
312
|
NS
|
دختر
|
200
|
44/2
|
8/0
|
فعاليتهاي كتابخانه جهت افزايش مطالعه
|
پسر
|
114
|
5/2
|
18/1
|
3/3
|
312
|
001/0
|
دختر
|
200
|
06/2
|
09/1
|
برنامههاي جانبي
|
پسر
|
114
|
15/2
|
18/1
|
6/2
|
312
|
01/0
|
دختر
|
200
|
80/1
|
08/1
|
زماناستفاده از كتابخانه
|
پسر
|
114
|
20/2
|
19/1
|
9/1
|
312
|
05/0
|
دختر
|
200
|
92/1
|
19/1
|
تجهيزات كتابخانه
|
پسر
|
114
|
95/1
|
15/1
|
15/0
|
312
|
NS
|
دختر
|
200
|
93/1
|
12/1
|
حمايت مديران
|
پسر
|
114
|
42/2
|
24/1
|
02/0
|
312
|
NS
|
دختر
|
200
|
42/2
|
18/1
|
بودجه كتابخانه
|
پسر
|
114
|
44/2
|
24/1
|
04/2
|
312
|
042/0
|
دختر
|
200
|
16/2
|
1/1
|
نگرش كلي
|
پسر
|
114
|
6/2
|
79/0
|
5/2
|
312
|
012/0
|
دختر
|
200
|
38/2
|
68/0
|
نتيجـة كلــي اينـكه از مجـموع 12 مقـوله، پسـران در 8 مقوله به طرز معناداري ميانگين بالاتري ارائه دادهاند. به اين ترتيب كه:
الف) بين نگرش پسران و دختران دانشآموز در مورد لزوم وجود كتابخانه در مدارس تفاوت معني داري وجود ندارد.
ب) پسران از وضعيت فيزيكي كتابخانه رضايت بيشتري دارند و اين تفاوت در سطح 3../. معنادار است.
ج) پسران از مجموعهسازي كتابخانه رضايت بيشتري دارند و اين تفاوت در سطح 2./. معنادار است.
د) بين نگرش دانش آموزان دختر و پسر در مورد كاركنان كتابخانه تفاوت معنيداري وجود ندارد.
ه) بين نگرش دختران و پسران در مورد خدمات كتابخانه تفاوت معنيداري وجود ندارد.
و) پسران از كتابخانه در افزايش مطالعه دانش آموزان رضايت بيشتري دارند و تفاوت حاصله در سطح 1../. معنادار است.
ز) پسران از برنامههاي جنبي كتابخانه رضايت بيشتري دارند و اين تفاوت در سطح 1./. معنادار است.
ح) پسران از زمان استفاده از كتابخانه رضايت بيشتري دارند و اين تفاوت در سطح 5./. معنادار است.
ط) بين نگرش دختران و پسران در مورد تجهيزات كتابخانه تفاوت معنيدار وجود ندارد.
ي) بين نگرش دختران و پسران در مورد ميزان حمايت مديران از كتابخانة مدرسه تفاوت معنيدار وجود ندارد.
ك) پسران نگرش مثبتتري نسبت به بودجة كتابخانه دارند و اين تفاوت در سطح 4./. معنادار است.
ل) نگرش كلي پسران از وضعيت كتابخانه مدرسه از دختران مثبتتر است و اين تفاوت در سطح 1./. معنادار ميباشد.
متغير بعدي پاية تحصيلي آزمودنيها است كه تأثير آن بر نتايج تحقيق مورد بررسي قرار گرفته است و نتايج در جدول شمارة 5 ارائه ميگردند.
جدول 5 . آزمون tگروههاي مستقل جهت تعيين تفاوت ميان نگرش آزمودنيهاي دو پايه تحصيلي در مورد مقولات مختلف و نگرش كلي آنها در مورد كتابخانه مدرسه
مقوله
|
پاية تحصيلي
|
تعداد
|
ميانگين
|
انحراف استاندارد
|
t
|
df
|
P
|
لزوم وجود كتابخانه
|
سوم
|
198
|
99/3
|
09/1
|
5/2
|
312
|
013/0
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
28/4
|
92/0
|
وضعيت فيزيكي كتابخانه
|
سوم
|
198
|
62/2
|
95/0
|
22/0
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
64/2
|
87/0
|
مجموعه كتابخانه
|
سوم
|
198
|
45/2
|
89/0
|
24/1
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
32/2
|
81/0
|
كاركنان كتابخانه
|
سوم
|
198
|
73/2
|
97/0
|
49/1
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
56/2
|
95/0
|
خدمات كتابخانه
|
سوم
|
198
|
52/2
|
86/0
|
91/0
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
43/2
|
85/0
|
فعاليتهاي كتابخانه جهت افزايش مطالعه
|
سوم
|
198
|
24/2
|
17/1
|
39/0
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
18/2
|
10/1
|
برنامههاي جانبي
|
سوم
|
198
|
99/1
|
15/1
|
27/1
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
82/1
|
10/1
|
زمان استفاده از كتابخانه
|
سوم
|
198
|
04/2
|
2/1
|
28/0
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
2
|
18/1
|
تجهيزات كتابخانه
|
سوم
|
198
|
95/1
|
15/1
|
35/0
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
91/1
|
09/1
|
حمايت مديران
|
سوم
|
198
|
54/2
|
2/1
|
3/2
|
312
|
022/0
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
22/2
|
1/1
|
بودجه كتابخانه
|
سوم
|
198
|
24/2
|
1/1
|
32/0
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
29/2
|
2/1
|
نگرش كلي
|
سوم
|
198
|
48/2
|
75/0
|
69/0
|
312
|
NS
|
پيشدانشگاهي
|
116
|
42/2
|
7/0
|
از مفاد جدول شمارة 5 نتايج ذيل استنتاج ميشود:
الف) دانشآموزان پيشدانشگاهي به لزوم وجود كتابخانه در مدارس اعتقاد بيشتري دارند و تفاوت حاصله در سطح 1./. معنادار است.
ب) بين نگرش دانشآموزان سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي در مورد وضعيت فيزيكي كتابخانه تفاوت معناداري وجود ندارد.
ج) بين نگرش دانشآموزان سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي درباره مجموعهسازي كتابخانه تفاوت معناداري وجود ندارد.
د) بين نگرش دانشآموزان سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي در مورد كارمندان كتابخانه تفاوت معناداري وجود ندارد.
ه) بين نگرش دانشآموزان پيشدانشگاهي و دانشآموزان سوم دبيرستان در مورد خدمات كتابخانه تفاوت معنيداري وجود ندارد.
و) بين نگرش دانشآموزان سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي در مورد فعاليتهاي كتابخانه جهت افزايش مطالعه دانش آموزان تفاوت معناداري وجود ندارد.
ز) بين نگرش دانشآموزان سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي در مورد برنامههاي جنبي كتابخانه تفاوت معناداري وجود ندارد.
ح) بين نگرش دانش آموزان سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي در مورد زمان استفاده از كتابخانه تفاوت معناداري وجود ندارد.
ط) بين نگرش دانشآموزان پيشدانشگاهي و دانشآموزان سوم دبيرستان در مورد تجهيزات كتابخانه تفاوت معنيدار وجود ندارد.
ي) از نظر دانش آموزان سوم دبيرستان مديران از كتابخانه حمايت بيشتري بهعمل ميآورند و اين تفاوت در سطح 2./. معنادار است.
ك) بين نگرش دانشآموزان سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي در مورد بودجه كتابخانه تفاوت معناداري وجود ندارد.
ل) بين نگرش كلي دانشآموزان سوم دبيرستان و پيش دانشگاهي در مورد وضعيت كتابخانه تفاوت معناداري وجود ندارد.
نتيجهگيري
نتايج تحقيق نشان داد كه دانش آموزان براي وجود كتابخانه در مدرسه اهميت زيادي قائل هستند. نيز مشخص شد كه دانشآموزان درباره وضعيت فيزيكي كتابخانه مدرسه، مجموعهسازي كتابخانه، كاركنان كتابخانه، خدمات كتابخانه در جهت افزايش ميزان مطالعه، فعاليتهاي جنبي مانند نمايشگاه كتاب و سخنراني و فعاليتهاي فوق برنامه، زمان استفاده از كتابخانه، تجهيزات كتابخانه، ميزان حمايت مديران از كتابخانه مدرسه و هزينههاي صرف شده جهت تهية منابع مورد نياز نظر مثبتي ندارند و در واقع نگرش كلي دانش آموزان در مورد وضعيت كتابخانه مدرسه آنها نسبتاً منفي و كمتر از متوسط ميباشد.
نيز مشخص شد كه دانشآموزان پسر در مورد مجموعهسازي كتابخانه،كارمندان كتابخانه، نقش كتابخانه در افزايش ميزان مطالعه، برنامههاي جنبي كتابخانه، هزينههاي صرف شده و نگرش كلي آنها نسبت به وضعيت كتابخانه به طرز معناداري بيشتر از نگرش دختران است، اما در ساير موارد تفاوت معنيداري ميان نگرش دختران و پسران آزمودني تحقيق مشاهده نميشود. ملاحظه ميشود كه در مواردي كه بين نگرش دو جنس تفاوت معنيدار وجود دارد، اين تفاوت درجهت مثبتتر بودن نظر پسران است كه ممكن است درجه بالاتر انتظارات دختران و نيز دخالت عوامل بيشتر در قضاوت دختران دليل اين تفاوت باشد. البته در هر حال جدول شمارة 4 نشان ميدهد كه عليرغم وجود تفاوت معنيدار در بعضي مقولهها، هر دو گروه دختران و پسران ميانگين پايينتر از متوسط ارائه دادهاند و به عبارت ديگر هردو گروه دانشآموزان از امكانات و كاركردهاي كتابخانه ناراضي هستند.
جدول شمارة 5 كه به بررسي تأثير پايه تحصيلي بر نگرش دانشآموزان پرداخته بود نشان داد كه دانشآموزان پيش دانشگاهي به لزوم وجود كتابخانه اعتقاد بيشتري دارند و دانش آموزان سوم دبيرستان به حمايت مدير از كتابخانه امتياز بيشتري دادهاند. به جز اين دو مورد، ساير تفاوتهاي موجود در نگرش دانشآموزان پايههاي سوم دبيرستان و پيشدانشگاهي معنادار نميباشد.
مرور نتايج تحقيق نشان ميدهد كه عليرغم اذعان كليه آزمودنيهاي نمونه تحقيق، به لزوم وجود كتابخانه در مدارس، ميزان مراجعه آنها به كتابخانه مدارس و استفاده از منابع بسيار كم است. علت اين امر را ميتوان در نگرش افراد نسبت به ساير مقولههاي تحقيق ذكر كرد. دانش آموزان نشان دادند كه صرفنظر از جنسيت و پاية تحصيلي، از كليه مواردي كه مقولههاي مختلف كيفيت كتابخانه را تشكيل ميدهند ناراضي هستند. لذا ميتوان گفت اگر نهاد آموزش و پرورش خواستار جذب دانشآموزان به كتابخانههاي آموزشگاهي و ايجاد عادت به مطالعه در آنها ميباشد، بايد براي بهبود امكانات و كاركردهاي كتابخانههاي آموزشگاهي بكوشد.
ميتوان گفت كه دو نكته اساسي در اين ميان نقش كليدي ايفا مينمايند. يكي مسئله نگرش مديران نسبت به كتابخانه مدرسه است و ديگري مسئهة تامين بودجه كه شايد در درجه دوم اهميت قرار داشته باشد. چرا كه حتي اگر بودجة لازم جهت تجهيز و فعالسازي كتابخانههاي مدارس تأمين شود، تا وقتي كه مدير مدرسه نسبت به لزوم اين امر آگاهي و باور لازم را نداشته باشد، بودجه در مسير صحيحي مصرف نخواهد شد.
از سوي ديگر همانگونه كه گفته شد، بسياري از فعاليتها هستند كه ميتوانند در جذب دانشآموز به كتابخانه و كتابخواني، بسيار مؤثر باشند، در حاليكه نياز چنداني به پول و امكانات مالي ندارند. مواردي از قبيل برقراري پيوند بين فعاليتهاي كلاسي و كتابخانه، برگزاري مسابقات جالب و مناسب سن دانشآموزان، دعوت از افراد صاحبنظر و فرهيخته كه شايد جزء اولياي مدرسه باشند، جهت ايراد سخنراني در مورد فوايد كتابخواني و نقش كتاب خواندن در موفقيت فعلي آنها و ...، از جمله اقداماتي هستند كه به بودجة زيادي نياز ندارد.
امروزه ادارة كتابخانه مثل بسياري از امور ديگر حالت بسيار تخصصي پيدا كردهاست.كتابخانه آموزشگاهي نيز از اين مسئله مستثني نميباشد. كتابخانههاي آموزشگاهي بايد توسط كتابداران يا معلمان دوره ديده رشتة كتابداري اداره شود. در اين صورت شايد ميزان رضايت دانشآموزان از كاركنان كتابخانه افزايش يافته و باعث استفاده بيشتر آنان از كتابخانه مدرسه خود شود.
پيشنهادات كاربردي
نتيجه كليتر اينكه، عليرغم توجه نظري به مبحث پيوند بين كلاس و كتابخانه و استفاده از كتابخانه براي تحقيق در آموزش و پرورش، حداقل در اين ناحيه از آموزش و پرورش تغيير عملي قابل توجه براي جلب نظر دانشآموزان قابل مشاهده نيست.
1. ضروري است كتابخانههاي مدارس به عنوان جزئي لازم از سازمان مدارس نهادينه شوند. اينكار مستلزم فرهنگسازي در آموزش و پرورش بهويژه تشكيلات و روشها و ... در ميان مديران و آموزگاران از طريق ايجاد كميتههاي كتابخانهاي با حضور اولياء و مربيان و انتقال ديدگاههاي اين كميته به مديران جهت توجه خاص به توسعه كتابخانه ميباشد.
2. جلب حمايت مديران مدارس در پشتيباني از رشد و توسعه كتابخانههاي مدارس به طرق مقتضي از قبيل نشاندادن ارزش و اهميت منابع اطلاعاتي در توسعه آموزش و پژوهش دانش آموزان و در نتيجه سرمايه گذاري در جهت توسعه هر چه بيشتر كتابخانه و همچنين نشاندادن ارزش همكاري با كتابخانههاي عمومي و درخواست مديريت دبيرستانها از كتابخانههاي عموميجهت ارائه خدمات اطلاعاتي بر حسب تفاهمنامهها و قراردادها.
3. استفاده از كاركنان دوره ديده كتابداري براي ادارة كتابخانههاي آموزشگاهي.
4. در نظرگرفتن بودجه مناسب براي تجهيز كتابخانههاي آموزشگاهي جهت توسعه وضعيت فيزيكي، تجهيزات كالبدي، فضا و منابع روزآمد.
5. در نظرگرفتن فعاليتهاي جنبي مانند برگزاري نمايشگاهها، جلسات سخنراني، مسابقات مختلف و ... در شرح وظايف كتابخانههاي آموزشگاهي.
منابع فارسي و خارجي
دياني، محمد حسين. (1369) «روشهاي تحقيق در كتابداري». تهران: مركز نشر دانشگاهي.
سرمد، زهره (1376). ”روشهاي تحقيق در علوم رفتاري“، تهران: انتشارات آگه.
عبدي،زهرا.(1383).”متروكهاي بنام كتابخانه“.ماهنامة رشد معلم.دورة بيست وسوم.شمارة4
Carrolle, Frances (1990). "Guideline for School Libraries." School Library Media Quarterly. 15(5): 150-160.
Hannelore, Radar. (1998). "Education Students for the Information Age: The Role of the Librarian." School Library media Quarterly. 17(3):1-15.
Larry. Dorel. (1987). "Why Comic Books." School Library Journal. 34(3):30-32.
Neuman, W.L (1999). "Social Reasearch Method." London: Allyn and Bacon.
: |
فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني (اين نشريه در www.isc.gov.ir نمايه مي شود) |
|
32 _ شماره چهارم، جلد 8 |