نام نویسنده: حسینی، وجیهه
مقطع تحصیلی:  کارشناسی ارشد
استاد راهنمای اول: پريرخ، مهري
استاد مشاور اول: دياني، محمد حسين
سال انتشار: 1389
تعداد صفحات: 519
چکیده: 

کتاب‏های درسی به عنوان یکی از مهم‏ترین منابع یادگیری دانش‏آموزان در نظام‏های آموزشی محسوب می‏شوند. با اين حال، با توجه به گستره وسیع دانش تولید شده در یک زمینه خاص، ضروریست که دانش‏آموزان بتوانند از منابع دیگر برای دستیابی به اطلاعات مرتبط با موضوع درس استفاده کنند. با این هدف، سؤال‏هایی در انتهای برخی از درس‏های دوره راهنمایی طراحی شده‏اند که برای پاسخگویی به آنان دانش‏آموزان ناچار هستند به منابعی خارج از کتاب‏های درسی مراجعه کنند. این امر، ضمن آشنایی با دیدگاه‏های مختلف، موجب عمقي شدن یادگیری آنها مي شود. این سؤال‏ها، سؤال‏های پژوهشی نامیده شده‏اند.

هدف اصلي اين پژوهش شناسايي كتاب‏هاي منتشر شده در ايران است كه توانايي پاسخ‏گويي به سؤال‏هاي پژوهشي درس‏هاي دوره راهنمايي را دارد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است و با روش پیمایشی انجام شده است. برای بررسي درس‏ها و سؤال‏های پژوهشی از شیوه تحلیل محتوا بهره گرفته شد. جامعه مورد پژوهش را 421 سؤال پژوهشی از 15 کتاب درسی دوره راهنمایی (تاریخ، تعلیمات اجتماعی، جغرافیا، علوم تجربی و فارسی) تشکیل می‏دهد. همچنین، کتاب‏های غیردرسی (مرجع/ غیرمرجع) که در ایران منتشر شده است نیز جامعه دیگر پژوهش می‏باشد. برخی از سؤال‏های پژوهشی از طریق سیاهه کتاب‏های منتخب شورای کتاب کودک طی سال‏های 87 -1381 پاسخ داده شد. برای دسترسی به این کتاب‏ها به کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی و کتابخانه مرکزی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در مشهد مراجعه شد. براي پاسخ به ساير سؤال‏هاي پژوهشي از كتاب‏هايي غير از كتاب‏هاي منتخب شورا كه در كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي موجود بود بهره‏گيري شد. چنانچه اين كتاب‏ها توانمندي پاسخ به سؤال‏هاي پژوهشي مربوطه را داشتند، بر اساس سیاهه ارزیابی محقق‏ساخته ارزیابی و در صورتی که 50% امتیازهای کتاب مناسب را کسب ‏کردند به عنوان كتاب‏هاي مناسب در نظر گرفته ‏شدند. روایی و پایایی این ابزار توسط متون تخصصی، نظرسنجی از صاحب‏نظران و نیز معلمان و کتابداران کنترل شد.

نتایج نشان می‏دهد که به طور کلی 98% سؤال‏های پژوهشی توسط 822 کتاب غیر درسی پاسخ داده شدند که از این میان، 165 مورد از میان کتاب‏های منتخب شورا و 657 کتاب از میان کتاب‏های منتخب غیرشورا می‏باشند. همچنین 79% از سؤا‏ل‏ها توسط کتاب‏های مرجع پاسخگویی شدند. از سوي ديگر، 58% از سؤال‏هاي پژوهشي در باره ماهيت پديده‏ها يا "چه‏چیزی"، "چه‏کسی"، "چه‏زمانی" و "چه‏مکانی" طرح شده‏اند و به گسترش اطلاعات دانش‏آموزان كمك می‏نمایند؛ 39% آنها، به سؤال‏هايي در مورد "چگونگی" پديده‏ها توجه داشته و بر پرورش دانش در دانش‌آموزان متمرکز هستند؛ و تنها 3% از آنها به "چرایی" پدیده‏ها ‏پرداخته و زمينه لازم براي تفکر عمیق‏تر و برداشتن اولین گام‏ها در خردورزی را فراهم مي‏كنند. دستاورد اين پژوهش فهرستي از كتاب‏هاي غيردرسي مناسب براي پاسخگويي به سؤال‏هاي پژوهشي است كه به تفكيك درس‏ها، موضوع‏هاي موردبحث در هر گروه از كتاب‏هاي درسي و انواع دانش و نيز منابع مرجع تنظیم شده‏اند.

فهرست مندرجات  نتیجه گیری  فهرست منابع و ماخذ  فاقد پرسشنامه