بررسی الگوی رشد علم ایران در حوزه علوم و مقایسه آن با الگوی جهانی رشد علم
نام نویسنده: مرادی مقدم، حسین
مقطع تحصیلی: دکترا
استاد راهنمای اول: داورپناه، محمد رضا
استاد مشاور اول: دياني، محمد حسين
سال انتشار: 1391
تعداد صفحات: 267
چکیده:
هدف از این پژوهش شناسايي الگوي رشد علم ايران در حوزه علوم طی سالهای 2010-1980 (سه دهه) و مقايسة آن با الگوي جهاني رشد علم طي همين سالها بوده است.اين پژوهش از نوع کاربردی است و با استفاده از روش روندپژوهی و بر اساس تحلیل سریهای زمانی انجام گرفته است. در این پژوهش از شیوه سرشماری استفاده شده و نمونهگیری انجام نشده است. جامعه مورد پژوهش شامل كليه توليدات علمي نمايه شدة ايران و جهان در نمايه استنادي علوم (SCI) در سالهاي 2010-1980، بوده، همچنین آمار کلیة دانشجويان مقاطع تحصیلات تکمیلی و اعضاي هیات علمی تمام وقت دانشگاهها در دو وزارتخانة علوم، تحقیقات و فناوری، و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، و نیزآمار مربوط به ميزان تولید ناخالص ملی ایران طی سالهای مذكور مورد بررسی قرار گرفته است. موضوعات برتر، نویسندگان برتر، کشورهای همکاری کنندة برتر، زبانهای پربسامد و مدارک پربسامد در تولید علم ایران و جهان طی سالهای مورد بررسی شناسایی گردید. بر اساس تحلیل سریهای زمانی و با استفاده از نرم افزار آماری R الگوی رشد علم ایران و جهان همراه با نمودار الگوی رشد اين دو شناسایی گردید و بر اساس الگوی حاکم، تولید علم ایران و جهان پيشبيني شد. یافته ها نشان داد الگوی رشد علم ایران لجستیکی و الگوی رشد علم جهان نمایی بوده است. در طی سالهای مورد بررسی تولید علم ایران روند رشد سالیانه یکنواختی نداشته و نرخ رشد ساليانة توليد علم ايران در دهه اول منفی و در دهه دوم مثبت و پایین، ولی در دهه سوم مثبت و بالا بوده است. متوسط نرخ رشد سالیانة تولید علم ایران در این مدت %15 و جهان 15/3 درصد بوده که بر اين اساس، متوسط نرخ رشد سالیانة تولید علم ایران تقریبا 5 برابر جهان بوده است. بیشترین تولید علم ایران (هشتاد درصد) در سالهای 2004-2010 انجام گرفته است. برخی از عوامل موثر بر تولید علم ایران بررسی و تحلیل گردید. یافته ها همچنین نشان داد همبستگي بين تعداد دانشجويان تحصيلات تكميلي، تعداد اعضاي هيأت علمي و ميزان توليد ناخالص ملي با توليد علم ایران مثبت و معنادار بود. نتایج نشان داد افزایش تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اعضای هیات علمی دانشگاهها و میزان تولید ناخالص ملی ایران افزایش تولید علم ایران را به دنبال داشتهاند. همچنین فرضیة پرایس مبنی بر رشد نمایی علم با مقدار ثابت دوبرابری تولید علم هر پانزه سال یک بار، در مورد تولید علم ایران و جهان تایید نشد. مقدار ثابت رشد مورد نظر پرایس مبهم بوده و نیاز به تجدیدنظر دارد. همانگونه که در مورد تولید علم ایران دیده شد، شرایط متغیر اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در سطح ملی باعث تفاوت الگوی رشد علمی ملی و بینالمللی میشود. الگوهاي رشد علم و كاربرد آنها در سطوح ملي و بينالمللي و نيز عوامل اثرگذار بر فراز و فرود اين رشد نيازمند تحقيقات بيشتري است.